Đuổi viên chức, cảnh sát vòi tiền người vi phạm, được hay không, ai xử?

Qui định đuổi việc công chức, viên chức nói chung và cảnh sát giao thông nói riêng, có hành vi lợi dụng chức quyền để sách nhiễu, đòi, nhận tiền hay tài sản hối lộ từ người vi phạm, sẽ đi vào hiệu lực ngày 31/3/2020.

Mức độ khả thi và hiệu quả nhằm chống tham nhũng vặt của biện pháp này đến đâu?

Sai  phạm của người đứng ra xử lý vi phạm hành chính hay vi phạm giao thông, dẫn đến mức bị đuổi việc,  được ghi rõ trong Điều 28 và Điều 29 của Nghị Định Chính Phủ số 19/2020. Nghị định này sẽ  có hiệu lực ngày 31/3 tới đây:

Xưa nay Luật hình sự của Việt Nam đã có qui định  về tội tham nhũng rồi, là giải  thích của luật gia Hoàng Việt:

“ Qui định này nằm ở mặt chính trị, nó làm rõ thêm công cuộc đốt lò của ông Nguyễn Phú Trọng thôi. Thực ra ở Việt Nam thì khó lắm, Luật qui định như vậy nhưng mà ai diễn giải Luật? Diễn giải như thế nào?  Nếu như ở Hoa Kỳ chẳng hạn thì câu chuyện diễn ra ở tòa án thì nó lại khác. Còn ở Việt Nam, cái này có thể tìm trên báo, một ông thiếu  tướng công an phụ trách giao thông mà bảo là cảnh sát  giao thông  đâu có tham nhũng, nhận của người ta dăm ba chục thì đâu thể gọi là tham nhũng, ông trả lời trên báo đàng hoàng thế”

”Thực ra vấn đề khó khăn của Việt Nam là thực sự không có một động lực về tư pháp hoàn toàn. Ở Việt Nam thì cơ quan công an rất mạnh, làm sao để công an khởi tố là một chuyện khó khăn, việc diễn giải luật nằm trong tay cơ quan hành pháp. Trong Luật Việt Nam phòng chống tham nhũng cũng đều có hết nhưng quan trọng nhất là thi hành luật như thế nào, ai có quyền sử dụng và diễn giải luật đó cũng như thi hành cho nó tử tế. Và trong cuộc sống gọi là tham nhũng quá nhiều thì người dân họ quen họ chấp nhận đấy là một phần trong cuộc sống. Đấy là cái  yếu của Việt Nam”

Về câu hỏi liệu có khả thi với qui định đuổi việc công chức hành chính mà nhũng nhiễu, vòi tiền, nhận tiền người vi phạm, hoặc cảnh sát giao thông khảo tiền người đi đường, thạc sĩ luật Hoàng Việt trả lời rằng đừng quên là theo luật thì người vi phạm mà đút lót hay đòi chia đôi tiền phạt cho qua cũng chính là đang phạm luật:

”Thực ra vấn đề khó khăn của Việt Nam là thực sự không có một động lực về tư pháp hoàn toàn. Ở Việt Nam thì cơ quan công an rất mạnh, làm sao để công an khởi tố là một chuyện khó khăn, việc diễn giải luật nằm trong tay cơ quan hành pháp. Trong Luật Việt Nam phòng chống tham nhũng cũng đều có hết nhưng quan trọng nhất là thi hành luật như thế nào, ai có quyền sử dụng và diễn giải luật đó cũng như thi hành cho nó tử tế. Và trong cuộc sống gọi là tham nhũng quá nhiều thì người dân họ quen họ chấp nhận đấy là một phần trong cuộc sống. Đấy là cái  yếu của Việt Nam”, Luật gia Hoàng Việt

“  Ngay cả những quốc gia có thể chế dân chủ khá tốt như Philippines thì lực lượng cảnh sát giao thông Philippines cũng nổi tiếng là tham nhũng. Nhưng mà như Đài Loan chẳng hạn thì lực lượng cảnh sát tương đối tốt hơn.”

“Vậy thì cũng không phụ thuộc vào cái việc thể chế hay không mà quan trọng là có giữ được một hệ thống pháp luật nghiêm minh hay không. Và khi người cảnh sát có lương đủ sống và nếu vi phạm thì anh phải trả giá rất lớn thì chắc chắn cảnh sát đó không dại gì mà vi phạm. Nếu cảnh sát không làm khó dân thìchắc chắn người dân chả dại gì mà vi phạm. Chỉ có điều cơ quan chấp pháp ở Việt Nam và hệ thống pháp luật rất yếu, cho nên người ta phải đi tìm cách khác, hệ thống khác…”

Chuyện công chức, viên chức hay cảnh sát giao thông mà nhũng nhiễu, vòi tiền người vi phạm được ghi nhận xảy ra hằng ngày ở Việt Nam.

Theo blogger Lã Việt Dũng, có 2 khía cạnh của một vấn đề,  đầu tiên là từ cán bộ và công nhân viên chức, và thứ hai là phía người dân. Hối lộ và đưa tiền đút lót là chuyện thường ngày ở huyện, anh nói tiếp, thành thử người dân chọn cách thôi thì hối lộ một chút để khỏi lằng nhằng. Đó là bất cập của Việt Nam hiện nay.

“Không hối lộ thì bị làm khó dễ, góc độ đó vô hình chung tạo khó khăn cho người dân, không hối lộ thì bị phiền toái rất nhiều”.

Đối với  quyết định có hiệu lực trong tháng Ba này như báo chí trong nước loan tin, người quan tâm mà nhất là cộng đồng mạng, không chỉ tỏ ra hoài nghi mà còn kháo nhau hay nhắc lại với nhau về những tai tiếng đã qua mà chừng như sự ngăn chận hay xử lý về phía các cơ quan công quyền không mấy hiệu quả.

Thí dụ một trong những vụ đưa và nhận tiền được cho là quá lộ liễu hồi tháng 3/2018, qua một video clip lan truyền trên mạng, thu được trên một tuyến đường liên tỉnh giữa thành phố Hồ Chí Minh về miền Tây, cho thấy một người vi phạm giao thông đã rút trong ví ra các tờ giấy có hình thù, màu sắc giống các tờ tiền mệnh giá 100.000 hay 200.000 Đồng. Chính người vi phạm này đã trực tiếp nhét những tờ tiền đó vào tập hồ sơ của cảnh sát giao thông chận xe ông ta lại.

Video còn cho thấy cảnh sát giao thông trong clip đứng yên cho người vi phạm nhét những tờ tiền vào tập hồ sơ của mình, sau đó dùng tay rút các tờ tiền ra khỏi tập hồ sơ rồi mang cất đi.

Vụ việc quá rõ như vậy khiến 26 cán bộ tỉnh thành từ cấp chỉ huy trở xuống trong lực lượng Cảnh Sát Giao Thông bị đình chỉ công tác để điều tra.

Trả lời qua ứng dụng Messenger, ông Đức, một cư dân Sài Gòn, kể rằng công an ngoài đường khó mà  lấy được tiền của ông vì ông không bao giờ vi phạm, nhưng rồi vẫn bị họ moi tiền bằng cách:

“Tôi bị rồi, ban đêm tôi đi về, đường vắng nó ngoắc vô. Tôi hỏi có vấn đề gì không, nó nói ‘xin tiền uống cà phê thôi’. Tôi móc 50 ngàn hoặc 100 ngàn cho nó. Mở miệng xin tiền uống cà phê tôi sẵn sàng cho!”

Trao đổi về chuyện này, một độc giả dấu tên viết cho RFA như sau:

“Có lẽ chưa ở một quốc gia nào có chuyện CSGT nhận và vòi tiền mãi lộ trắng trợn như ở Việt Nam, cũng có lẽ chưa ở đâu mà người ta coi chuyện CSGT lấy tiền và không đưa biên lai phạt là chuyện bình thường như ở Việt Nam. Tệ nạn ăn bẩn này có lẽ các vị lãnh đạo không thể nói là không biết được. Nhưng chưa từng có bất cứ biện pháp hữu hiệu nào được thực thi triệt để. Có chăng chỉ là vài vụ nhỏ lẻ không thể bưng bít nổi buộc phải làm cho ra lẽ, và hình thức thì cũng "giơ cao đánh khẽ", thiệt thòi vẫn là người dân, XH ngày càng nhiễu nhương bởi chính cái lực lượng này. Nếu không mau chóng cải tổ đám sâu mọt này thì chính chúng khiến mọi người dân mất lòng tin vào Đảng, vào chính quyền”

Anh Thiện, cư dân Sài Gòn, nói rằng làm sao xử phạt khi mà nguyên nhân của việc nhũng nhiễu, vòi tiền người vi phạm xuất phát từ một lý do đã ăn sâu bén rễ lâu nay:

“Căn nguyên phải xử lý là chuyện chạy chức chạy quyền. Em quen nhiều trong ngành công an, em biết xin vô ngành công an giao thông tốn cả tỷ bạc mới vô được, nếu không lấy tiền thì tìm đâu ra? Còn những ngành như là ủy ban muốn vô đâu phải dễ, cũng phải tốn cả tỷ bạc. Đó là cái nguyên tắc của xã hội này. Nó ăn nhậu, nó đá gà, chơi cờ bạc búa sua hết, nó phải lấy tiền!”.

“ Cái đó là trống đánh xuôi kèn thổi ngược thôi. Chẳng hạn ông thủ tướng ra cái đó cho hoành tráng, ông có hiểu nguồn gốc căn nguyên của nó không? Rồi như ông Thanh Hải ở quận Nhất đó, cũng ra lớn tiếng đòi  dẹp lòng lề đường giống như “sport” vậy, rốt cuộc có dẹp được đâu, cũng y chang như vậy lại thôi. Anh là cấp lãnh đạo, anh ra tuyên bố  đó nhưng người ở dưới có theo anh có nghe lời anh không? Ô dù một đám, người ta sẽ chơi cho  anh mất chức luôn”, Anh Thiện, cư dân Sài Gòn

“ Cái đó là trống đánh xuôi kèn thổi ngược thôi. Chẳng hạn ông thủ tướng ra cái đó cho hoành tráng, ông có hiểu nguồn gốc căn nguyên của nó không? Rồi như ông Thanh Hải ở quận Nhất đó, cũng ra lớn tiếng đòi  dẹp lòng lề đường giống như “sport” vậy, rốt cuộc có dẹp được đâu, cũng y chang như vậy lại thôi. Anh là cấp lãnh đạo, anh ra tuyên bố  đó nhưng người ở dưới có theo anh có nghe lời anh không? Ô dù một đám, người ta sẽ chơi cho  anh mất chức luôn”.

Đuổi việc cán bộ viên chức, cảnh sát công an ăn hối lộ, vòi tiền đút lót là biện pháp tất yếu không thể không thực hiện, là nhận định của anh Tuấn ở Hà Nội:

“Một cách khách quan và nhìn nhận theo góc độ tổng quan thì đó là biện pháp tất yếu phải đưa ra để xử lý cái thực tế tồn tại rõ ràng và không thể phú nhận. Nếu không có thực tế tồn tại đó thì người ta không cần phải ban hành chính sách này. Đó là một chính sách tốt và cần thiết”

“Tuy nhiên để nói rằng có khả thi hay không thì lại phải xem xét trong bối cảnh môi trường chính trị ở Việt Nam thì rất là chuyên chính,chỉ còn sự giám sát rất là mong manh nơi người dân, mà bản thân người dân lại không có hội đoàn, không có truyền thông riêng mà chỉ là những tiếng nói yếu ớt trên các trang cá nhân Facebook. Thực tế là hiệu quả của chính sách này vẫn là câu chuyện tham nhũng của nội bộ, giống như tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nói rằng chống tham nhũng tức là ta đánh ta. Nên là về tổng quan tôi nghĩ nó chỉ hạn chế phần nào tiêu cực, rồi để bảo vệ tốt hình ảnh cán bộ trước con mắt người dân. iệc thực thi pháp luật ở Việt Nam trở nên nghiêm túc hơn, hạn chế hơn hành vi nhũng nhiễu dân. Tuy nhiên hiệu quả của nó thì tôi thật sự nghi ngờ vì nó giống như câu chuyện tự mình đánh mình thôi”

Tưởng cần nhắc từ lúc lên nhậm chức tổng  bí thư, về sau kiêm luôn chức chủ tịch nước, ông  Nguyễn Phú Trọng nhiều lần tuyên bố quyết tâm chống tệ nạn nhũng nhiễu, tham ô mà ông cho là đã lây lan từ thượng tầng đến cấp thừa hành trong bộ máy Nhà Nước.

Người dân thì cho rằng lò đốt củi của ông Trọng khói nhiều mà củi  ít nên tro than còn lại không được bao nhiêu.