Vấn nạn ‘chảy máu chất xám’ tiếp diễn: lỗi từ đâu?

RFA
2021.03.08
Share on WhatsApp
Share on WhatsApp
Vấn nạn ‘chảy máu chất xám’ tiếp diễn: lỗi từ đâu? Sinh viên Việt Nam tham dự một hội chợ giáo dục đại học Pháp tại Hà Nội hôm 9/10/2016.
AFP

Phát triển nguồn nhân lực luôn là vấn đề được Đảng Cộng sản Việt Nam ưu tiên hàng đầu trong hàng chục năm qua, đặc biệt được khẳng định trong Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng vào hồi tháng 1 vừa qua.

Cụ thể trong Nghị quyết nêu rõ, một trong ba đột phá chiến lược đó là phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; ưu tiên phát triển nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý và các lĩnh vực then chốt trên cơ sở nâng cao, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện, cơ bản về chất lượng giáo dục, đào tạo gắn với cơ chế tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ nhân tài, đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng và phát triển mạnh khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Báo mạng Lao Động khi trao đổi về việc này với đại biểu Bùi Văn Phương - Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Bình vào ngày 4/3 vừa qua đã trích ý kiến ông Phương cho rằng, việc thu hút, trọng dụng nhân tài từ xưa đã được các thế hệ đi trước làm và gọi hiền tài là “nguyên khí quốc gia”.

Tuy nhiên, theo các nhà quan sát nhận định, việc trọng dụng người tài tại Việt Nam trong thực tế hiện nay vẫn đang còn nhiều khó khăn.

Trao đổi với RFA tối 8/3, Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hưng, nguyên là giảng viên đại học Liège – Bỉ, từng trong chương trình đào tạo Thạc sĩ hợp tác giữa Bỉ và Việt Nam nhận định rằng chính sách tuyển mộ người đứng ra gánh vác công việc Nhà nước dựa theo thực lực, học vấn, hiểu biết đến nay có những thất bại rõ ràng.

“Bất kể cán bộ cơ cấu và sát nạp những vị trí theo cơ chế học không chuyên, có nghĩa là phải được sự tín nhiệm của đảng và phải là đảng viên. Còn những người có học lực, học vấn, hiểu biết, có thể có công trạng nữa cũng không thấy được duyệt đến nơi đến chốn và vẫn ở ngoài lề.”

Nếu thật sự mình muốn đóp góp thì khoảng 10-20 năm nữa khi vững rồi thì mình sẽ đem những cái đó về làm. Lúc đó đúng nghĩa là mình đã hiểu tường tận những gì khác, những gì mới ở đất nước khác mà mình nắm vững, là của mình thì mình đem về làm lại. – TS. Mai Anh

Vẫn theo GS. TS. Nguyễn Đăng Hưng, một trong những lý do hạn chế người tài cho đất nước là tình trạng chảy máu chất xám đang xảy ra và ngày càng trầm trọng:

“Lý do vì họ biết rõ là các cơ sở đại học chưa có những chính sách cởi mở, chưa chuẩn bị cho họ những vị trí mà họ có thể cán đán được cái hướng sự nghiệp của họ.

Họ không thấy vui và về cũng không phát triển được năng lực của họ, nhất là không khí ở đại học chưa được cởi mở lắm. Vấn đề bổ nhiệm, phe phái tùy thuộc vào đảng ủy, đảng bộ.

Có một thời gian có mở cửa bằng cách là bầu hiệu trưởng thì từ mấy chục năm nay chẳng những không có chuyện bầu hiệu trưởng xảy ra nữa mà bổ nhiệm bằng giới quan quyền. Mà giới quan quyền theo chính sách thân hữu, nếu không muốn nói là thân tộc.

Như vậy đâu phải là môi trường thu hút những người có tài, những người mong muốn phát triển.”

Vào tháng 9/2020, trong một phim tài liệu nói về 20 năm chương trình đường lên đỉnh Olympia tổ chức tại Việt Nam, thống kê cho biết chỉ 3/18 Quán quân chương trình sau khi nhận được học bổng du học đã quay về nước.

Cũng trong phim tài liệu này, nhiều quán quân đưa ra nguyên nhân vì sao họ chọn tiếp tục công tác ở nước ngoài sau khi tốt nghiệp, như lời Phan Đăng Nhật Minh, Quán quân Olympia năm thứ 17: “Mình thấy rằng không nhất thiết phải về nước thì mới trực tiếp đóng góp được. Ngành học của mình ở Việt Nam rất khó kiếm việc và nghiên cứu nên mình muốn ưu tiên nơi nào phát triển hơn. Ở đây, điều mình thích nhất là giáo dục cởi mở, giáo sư và học viên nói chuyện như hai người bạn, không có rào cản. Đó là điều mình mong mỏi nếu có dịp trở về.”

Sinh viên đại học dự lễ tốt nghiệp ở Quốc Tử Giám hôm 18/11/2014. AFP
Sinh viên đại học dự lễ tốt nghiệp ở Quốc Tử Giám hôm 18/11/2014. AFP

Chị Mai Anh, một Tiến sĩ (Ph.D) đang làm nghiên cứu cho một trường đại học tại Victoria, Úc đưa ra nguyên nhân vì sao chị tiếp tục ở lại Úc sau khi học xong:

“Khi học ra mà mình đi về nếu nói đóng góp đất nước thì về biết đóng góp gì? Có nghĩa là bởi vì mình ra chân ướt chân ráo mà về Việt Nam làm thì kinh nghiệm cũng chỉ là lấy từ Việt Nam. Đồng ý là mình có học những kiến thức mới ở nước ngoài nhưng thực sự về lâu về dài nếu mình làm một khoảng thời gian thì nó cũng sẽ là một kinh nghiệm học từ Việt Nam.”

Chị Mai Anh cho biết sau khi có bằng Thạc sĩ tại Úc, chị đã quay lại Việt Nam làm trong một năm và thực tế chứng minh như những gì chị nói nên chị quyết định trở lại Úc học cao lên và ở lại đây làm việc:

“Nếu mình học xong, có thể nghiên cứu làm việc ở môi trường khác, có những cái technology (công nghệ) khác, environment (môi trường) khác, những con người khác, những lối sống và làm việc khác thì khi đó sẽ làm phong phú kinh nghiệm của mình và bản thân mình cũng có suy nghĩ độc lập từ những điều mình làm ở môi trường khác, môi trường mới.

Khi đó, nếu thật sự mình muốn đóng góp thì khoảng 10-20 năm nữa khi vững rồi thì mình sẽ đem những cái đó về làm. Lúc đó đúng nghĩa là mình đã hiểu tường tận những gì khác, những gì mới ở đất nước khác mà mình nắm vững, là của mình thì mình đem về làm lại.

Khi đó về không phải là quá muộn mà mình sẽ đem những cái mới về chứ không phải chỉ đem sách vở về thôi.”

Còn theo anh Dũng Phan, Thạc sĩ Khoa học Máy tính hiện đang sống tại California, Hoa Kỳ cho hay nếu nói đi nước ngoài về Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội hơn là không chính xác vì thực tế cho thấy cơ hội việc làm còn phụ thuộc nhiều vào mối quan hệ xã hội.

Thêm vào đó, tính cạnh tranh so với sinh viên học trường quốc tế trong nước, có thời gian thực tập, trải nghiệm, được thư giới thiệu từ trường nên du học sinh nước ngoài về thì chỉ được cái tiếng mà thôi.

Đất nước mình có nhiều nhân tài, Việt Nam vốn năng động nhưng chính sách chọn lựa nhân tài còn quá giáo điều và không tập trung ở người dân mà chỉ cơ cấu những người trong đảng. - GS. TS. Nguyễn Đăng Hưng

Vậy nên anh Dũng cho rằng nếu về Việt Nam mà không có quen biết ai thì điểm bắt đầu cho những sinh viên mới du học về có thể sẽ thua ở Hoa Kỳ.

Theo số liệu thống kê của Cục Hợp tác Quốc tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra vào cuối năm học 2019-2020, có khoảng 190.000 du học sinh Việt Nam đang học tập, nghiên cứu tại nước ngoài.

Trong đó, các nước có nhiều du học sinh Việt Nam là Úc 30.000, Mỹ 29.000, Canada 21.000, Anh 12.000, Trung Quốc 11.000…

Riêng tại Hoa Kỳ trong năm học 2019-2020, theo báo cáo hàng năm Open Doors của Viện Giáo dục Quốc tế được công bố trước đây, có 23.777 sinh viên Việt Nam hiện đang theo học ở bậc đại học

Cụ thể, 69,8% học đại học, 15,3% sau đại học, 11,4% tham gia vào chương trình thực tập không bắt buộc, và 3,5% còn lại theo học các chương trình không cấp bằng.

Hiện tại chưa có con số thống kê cụ thể những sinh viên du học không trở về nước nhưng tình trạng này vẫn luôn được nhiều quan tâm.

GS. TS. Nguyễn Đăng Hưng nhận định:

“Đất nước mình có nhiều nhân tài, Việt Nam vốn năng động nhưng chính sách chọn lựa nhân tài còn quá giáo điều và không tập trung ở người dân mà chỉ cơ cấu những người trong đảng.”

Theo GS. TS. Nguyễn Đăng Hưng, để có thể thật sự thu hút được người tài, những người lãnh đạo đất nước cần phải thực hiện được những cải cách, thay đổi tư duy để phù hợp với quyền lợi dân tộc để phát triển đất nước.

Nhận xét

Bạn có thể đưa ý kiến của mình vào khung phía dưới. Ý kiến của Bạn sẽ được xem xét trước khi đưa lên trang web, phù hợp với Nguyên tắc sử dụng của RFA. Ý kiến của Bạn sẽ không xuất hiện ngay lập tức. RFA không chịu trách nhiệm về nội dung các ý kiến. Hãy vui lòng tôn trọng các quan điểm khác biệt cũng như căn cứ vào các dữ kiện của vấn đề.

Nhận xét

Anonymous
08/03/2021 18:17

Trong bài mọi người có nhiều ý kiến tuy khác nhau, nhưng đều có lý về việc du học sinh học xong không về nước.
Là người bình thường, nếu được sống, làm việc ở chính quê hương mình, bao giờ cũng vẫn tốt hơn là phải tha hương nơi đất khách.
Nhưng chỉ vì điều kiện, môi trường sống ở VN nó... khác thường, không sạch sẽ giống như các nước khác, cho nên nhiều người phải tìm cách ở lại, chấp nhận dù có bị kỳ thị, thì vẫn có tương lại cho gia đình, cho thế hệ sau.
Nếu dân ta gọi "chảy máu chất xám" là "vấn nạn", thì tầng lớp lãnh đạo đất nước chắc sẽ phản đối, cười thầm.
Vì mới gần đây, đài báo VN đã đồng loạt đưa tin Tổng Chủ Nguyễn Phú Trọng phát bểu: "Những kết quả, thành tích đạt được trong năm 2020 đã góp phần làm nên những thành tựu rất quan trọng, khá toàn diện, với nhiều dấu ấn nổi bật của nhiệm kỳ khóa XII và thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử của 35 năm đổi mới, làm cho đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay!"

Chảy máu chất xám - không phải "vấn nạn". Cứ cho tư bản nước ngoài mang "chất xám" vào đầu tư, thuê lao động "không có chất xám" ở VN, là Đảng ta có "tiền đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế"!

Anonymous
09/03/2021 13:08

Tôi nghĩ RFA nên có một diễn đàn chuyên đề về việc này thì sẽ nghe và thấy nhiều ý kiến đa dạng và phong phú. Có lẽ nguyên nhân chính như GS. Hưng nhận xét đó là chỉ tập trung cho người của đảng, mà đảng thì là đội quân tiên phong của giai cấp công nhân và nông dân, nên làm sao hiểu được tầng lớp trí thức nghĩ gì, muốn gì, v.v... nói gì đến đãi ngộ và sử dụng. Thực ra, đã có nhiều bài viết về việc này rồi, tựu trung lại là tầng lớp trí thức phải tuyệt đối trung thành với đảng, nhưng trí thức thật sự thì họ có quan điểm riêng, thường là ý kiến phản biện với ý tưởng "phản động" và "đi ngược thời đại" của đảng CSVN nên làm sao mà đảng chấp nhận được. Chỉ có một cách thu hút nhân tài là đảng phải từ bỏ con đường độc tài, phải tôn trọng tự do, độc lập và ý kiến phản biện thì may ra 50 năm nữa mới có người tài trở về.

Hanoian
09/03/2021 18:27

Việt Nam không thiếu gì những người vừa có tài vừa yêu chế độ . Trong nước thì có tiến sĩ toán Nguyễn Ngọc Chu, nhà nghiên cứu toán học Hoàng Xuân Phú, nhà giáo dục Chu Mộng Long, các nhà báo Đặng Tâm Chánh, Hoàng Hải Vân, Nguyễn Tiến Tường, các luật sư Luân Lê, Đặng Đình Mạnh, Ngô Ngọc Trai ... Còn có cả những trí thức cách mạng hàng đầu như Nguyễn Trung, Nguyễn Đình Cống ... toàn những người đáng kính cả . Đó là chưa kể những trí thức được đào tạo ở những nước tư bản, ăn cơm quốc gia nhưng đã trở về với Đảng, với đất nước & dân tộc như Vũ Thành Tự Anh, Vũ Quang Việt, Nguyễn Đăng Hưng ...

Rồi những trí thức tuy làm việc ở nước ngoài nhưng tấm lòng vẫn hướng về Đảng, về đất nước như các tiến sĩ Trần Hữu Dũng, Lê Hồng Hiệp, Hà Hoàng Hợp, nhà nghiên cứu Bùi Quang Vơm ... là những vị khách quen thuộc & đáng kính của báo đài Việt hải ngoại .

Tại sao các trí thức đó vẫn có thể phục vụ Đảng & đất nước trong khi những người khác lại không ? Lý do môi trường làm việc, nghiên cứu & đào tạo không thông thoáng hoàn toàn không thuyết phục . Theo tui, đó là tư tưởng vọng ngoại, ngại khó ngại khổ, lòng yêu nước không sâu sắc đủ đến độ yêu nước là yêu Đảng ... to name a few.

Duy Hữu, USA
09/03/2021 23:33

Cũng chỉ vì...
những thằng khôn, khôn thật, khôn thật khôn, không muốn sống trong một đất nước...
mà thằng đảng, thằng nhà nước... ngu, ngụ thật, ngu thật ngu, nhưng giả khôn... độc đảng, độc tài... độc đoán, độc tôn...
độc quyền... định hướng, chỉ đạo, chỉ đường những thằng khôn... nhưng phải giả ngu, giả ngu quá, hóa ngu .