Tại phiên thảo luận kinh tế xã hội hôm 25/7, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết đang đề xuất Chính phủ một gói hỗ trợ về thuế, phí khoảng 24.000 tỷ đồng, vào khi trên thực tế doanh nghiệp và dân đang gặp rất nhiều khó khăn do tác động từ làn sóng dịch thứ tư.
Theo chỉ đạo Chính phủ, trên cơ sở đề xuất của Bộ Tài chính, gói hỗ trợ thuế, phí này cần sự nghiên cứu và cần được xây dựng trên cơ sở rà soát, đánh giá kỹ các giải pháp hỗ trợ đã thực hiện, nhằm điều chỉnh, bổ sung sát thực tế, hiệu quả và kịp thời hơn.
Bên cạnh đó, các Bộ, Cơ quan liên quan có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính để triển khai, bảo đảm thời hạn, chất lượng.
Trong suốt 2020, khi dịch bệnh khởi sự lây lan thì Chính phủ Việt Nam đã xác định bốn gói hỗ trợ, là lời chuyên gia ngành Ngân Hàng và Tài Chính, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu.
Theo ông, để cho dể hiểu và dễ nhớ, thiết tưởng nên bắt đầu từ gói 62.000 tỷ:
"Bốn gói của năm 2020 rõ ràng không đạt hiệu quả cao. Gói 62.000 tỷ được giải ngân đâu đó 14.000 tỷ, tương đương với 22% của gói 62.000 tỷ. Dù chỉ giải ngân được có 22% nhưng mà số người được hưởng tương đối là nhiều"
“Và gói 16.000 tỷ, mục đích là để cho các doanh nghiệp vay với lãi suất bằng không, để doanh nghiệp có tiền trả lương và giữ chân người lao động, gói này số tiền giải ngân khoảng 42 tỷ đồng thôi; 42 tỷ Đồng/16.000 tỷ, tỷ lệ 0,26%, được giải ngân cho khoảng 245 đơn vị tức là 245 doanh nghiệp, có lẽ là ít hiệu quả nhất”
"Sang 2021, gói mà Chính phủ vừa mới ban hành ngày 29/6 vừa rồi là gói 26.000 tỷ hỗ trợ cho người lao động và các doanh nghiệp mất việc. Theo tin tức thì chính phủ cũng đã cố gắng giải ngân thật nhanh, chẳng hạn TP Hồ Chí Minh đã rút thời gian xét đơn từ ba ngày xuống còn một ngày."
Thế nhưng, theo chuyên gia ngành Ngân Hàng &Tài Chính Nguyễn Trí Hiệu, gói 26.000 tỷ này trong lúc dịch bệnh hoành hành làm mọi thứ tê liệt, thực ra chỉ như muối bỏ biển mà thôi:
"Gói 24.000 tỷ thì Bộ Tài Chính đang nghiên cứu và sẽ sớm trình Ban Thường Vụ Quốc Hội. Rõ ràng là Chính phủ có trình lên Quốc Hội gói 24.000 tỷ".
Tiến sĩ Vũ Đình Ánh, chuyên gia tài chính và giá cả thị trường, giải thích bổ sung:
"Gói 24.000 tỷ đang nói ở đây liên quan đến thuế. Năm 2020 thì thuế và các khoản nộp ngân sách, trong đó có cả tiền thuê đất được gia giảm nhưng không miễn giảm. Sang năm 2021 nó đang được đề nghị bổ sung thêm phần miễn giảm thuế. Như vậy về mặt cơ bản là cần thiết và kịp thời".
Dưới mắt các chuyên gia kinh tế và tài chính, với gói 24.000 tỷ mới được đề xuất cuối tháng 7/2021, nhìn lại gói hỗ trợ lần nhất 62.000 từ năm 2020 khi dịch bùng phát, tiếp đến gói 26.000 tỷ đã được ban hành, thì những con số, sự phân bổ, giải ngân cũng như hiệu quả thực ra không đơn giản để hiểu cho thấu đáo.
Trao đổi với RFA tối 29/7, người từng công tác tại Sở Lao Động, Thương Binh và Xã Hội, luật sư Đặng Dũng, cho biết:
“Tôi chẳng thấy có công ty nào có tin tốt đẹp về chuyện này cả, bởi nếu có thì Nhà Nước đã chụp hình, đưa tin đầy đủ rồi. Tình hình hiện nay thì đa số người tạm cư người ta về quê hết rồi, người thất nghiệp tự cứu lấy mình thôi chứ không ngồi chờ những điều loan trên các phương tiện truyền thông của Nhà nước. Người ta đùa là ‘nếu có, lên TV mà nhận’. Thành ra những chuyện gọi là trợ cấp cho những đối tượng của đợt dịch này thì tôi không có một thông tin nào khác”.
Một số người lao động bị mất việc vì doanh nghiệp gặp khó khăn từ năm ngoái đến giờ, cho hay chưa nhận được hỗ trợ từ chính quyền dù đã được lên danh sách nhận từ tháng trước. Một người giấu tên vì lý do an toàn cho biết:
"Chưa, nghe nói nhưng mà chưa có, năm sáu chục phòng trọ trong hãng em là chưa. Tổ trưởng xuống ghi tên gì đó tới nay hổng thấy gì hết, cả tháng rồi đó. Hãng em là đang bị phong tỏa, chắc chừng nào hết mới được nhận tiền hay sao có hay sao không biết nữa".
“Không biết có trụ nổi nữa không em cũng không biết, chỉ biết tạm thời mình có thể ở đây. Còn nếu dịch kéo dài quá thì không biết như thế nào.không có nguồn hỗ trợ nào hết. Bọn em thất nghiệp hơn hai tháng nay, không làm ra tiền nên là đóng tiền trọ, tiền điện, tiền nước…Nói chung tất tần tật bọn em rất khó khăn, tự xoay sở lấy hết”.
Còn chủ nhân một doanh nghiệp giấu tên ở Bình Dương than thở qua điện thư rằng đã làm đơn kiểu “xin cho” mấy tháng nay mà không thấy đồng trợ cấp nào:
“Tình hình doanh nghiệp bên chị bi đát lắm, các nhà máy đóng cửa hết. Ba tại chỗ cũng là F0. Bây giờ không doanh nghiệp nào sản xuất được nữa, mong có vắc-xin thôi, còn hỗ trợ thì không biết”.
Về nguồn tin gói hỗ trợ 62.000 tỷ chỉ mới giải ngân được 53%, chuyên gia tài chính và giá cả thị trường Vũ Đình Ánh lý giải sự việc ông gọi là không thực hiện được hết dẫn đến tình trạng vô hiệu quả :
“Vấn đề của năm 2020 là gói 62.000 tỷ, bên Bộ Lao Động-Thương Binh-Xã Hội có kiểm điểm lại, thì thậm chí là không giải ngân hết”
“Sang đến 2021, căn cứ vào mức độ giải ngân thực tế của gói 62.000 tỷ năm ngoái, nên họ chỉ đưa ra qui mô là 26.000 tỷ thôi”
Tuy nhiên, thực tế của việc triển khai gói hỗ trợ 62.000 tỷ cho cả doanh nghiệp và cả người lao động, vẫn lời tiến sĩ Vũ Đình Ánh, đều đã không thực hiện được hết và điều này Việt Nam có công bố.
Vấn đề thứ hai phải nhìn nhận ở đây, mức độ, tác động, khả năng chống chịu thiệt hại từ COVID-19 nơi doanh nghiệp và người lao động bước qua 2021 ngày càng suy giảm nếu không muốn nói là kiệt quệ.
Vấn đề thứ ba quan trọng hơn rất nhiều, chuyên gia Vũ Đình Ánh nhấn mạnh, trong quá trình triển khai thực hiện gói hỗ trợ, một đặc điểm lớn của Việt Nam là khu vực phi chính thức thì gần như không được để ý tới:
“Tức là những người ta hay gọi là lao động tự do, lao động không có hợp đồng hay lao động không gắn với một doanh nghiệp nào cả…thì họ chiếm một tỷ trọng rất lớn. Chính họ là những người bị thiệt hại nặng nề nhất, đồng thời khả năng chịu đựng của họ cũng thấp nhất. Đối tượng này chưa được bao phủ đầy đủ trong các gói hỗ trợ đang làm”
“Rồi ngay cả những đối tượng được ghi nhận trong phạm vi bao phủ thì cũng chưa được thực sự tiếp cận được với các gói hỗ trợ này. Những bằng chứng mà báo chí đưa ra liên quan đến sự mất thu nhập, thiếu thốn lương thực thực, không có cách nào thoát buộc họ phải chọn cách thức khá là tiêu cực và vô tổ chức. Đó là vấn đề”.
Các gói hỗ trợ còn đặt mục tiêu sao cho các doanh nghiệp duy trì hoạt động của mình, trong đó có biện pháp giải quyết áp lực tài chính, thí dụ giảm hoãn các khoản nợ vay ngân hàng để trả lương cho người lao động, đều đặt trên giả định là khi vượt qua dịch bệnh thì doanh nghiệp lập tức quay về hoạt động sản xuất kinh doanh bình thường:
“Nhưng đợt dịch thứ tư này kéo dài đã hơn ba tháng, nhiều doanh nghiệp đã mất khả năng chống chịu rồi. Tóm lại các gói hỗ trợ doanh nghiệp, an sinh liên quan đến cứu trộ người lao động là không hoặc chưa phù hợp với tác động thực tế của dịch bệnh. Đó là vấn đề!’.
Được biết gói hỗ trợ 26.000 tỷ đầu tháng 7/2021 có 12 chính sách hỗ trợ người lao động, doanh nghiệp khó khăn vì đại dịch.
Đến ngày 24/7, báo chí trong nước loan tin dẫn số liệu 11 triệu lao động được thụ hưởng từ nhóm chính sách hỗ trợ bảo hiểm; hơn 52.000 lao động bị tạm hoãn hợp đồng đã được nhận hỗ trợ. Tin còn cho hay nhiều địa phương đang đẩy nhanh cứu trợ người lao động tự do thất nghiệp vì COVID-19.
Những qui trình, những thủ tục giải ngân từ các gói hỗ trợ thời COVID-19 là vấn đề trở ngại cho doanh nghiệp và cho người lao động, khẳng định của Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu:
"Chẳng hạn như gói 16.000 tỷ hỗ trợ doanh nghiệp trả lương cho người lao động, và các doanh nghiệp có thể hưởng lãi suất bằng không, thì cả nước chỉ có 245 doanh nghiệp được hưởng gói đó thôi, giải ngân thì chỉ 2,56%"
“Thủ tục rườm rà là một. Một doanh nghiệp đến là phải trình hết giấy tờ này đến giấy tờ kia, chứng nhận của cơ quan này cơ quan khác. Duyệt xét thì lâu và có thể bị từ chối, chính vì nhiều doanh nghiệp bỏ cuộc”.
Chính phủ thường cho tổ chức nhiều cuộc hội thảo quốc gia, ông Nguyễn Trí Hiếu trình bày tiếp, qua đó vấn đề đơn giản hóa thủ tục hành chính rườm rà, chồng chéo luôn luôn được chuyên gia nêu ra. Đáng tiếc là nói thì nhiều mà cải sửa thì ít, thành thủ đến lúc này những gói hỗ trợ cấp bách cho dịch bệnh không đạt hiệu quả cao là vậy.
Về phần chuyên gia về tài chính và giá cả thị trường Vũ Đình Ánh, những kế hoạch hỗ trợ dịch bênh phải được thiết kế lại cho phù hợp với thời gian và hoàn cảnh thì mới đưa đất nước thoát khỏi hoàn cảnh khó khăn trăm bề của COVID-19.