Việt Nam tiếp tục bác bỏ sự tồn tại của “người bản địa” trong phiên báo cáo về Công ước xóa bỏ mọi hình thức phân biệt chủng tộc (CERD) diễn ra trong 2 ngày 29 và 30/11 tại Geneva (Thụy Sỹ).
Đây là kỳ báo cáo lần thứ 17 của Việt Nam kể từ khi tham gia CERD vào năm 1982, thế nhưng, quốc gia độc đảng này chỉ mới có năm lần thực hiện báo cáo trực tiếp với Ủy ban Công ước CERD.
Buổi báo cáo được phát trực tuyến trên trang web của Liên Hiệp Quốc.
Tiếp tục bác bỏ “người bản địa”
Tại phiên báo cáo, ông Y Thông, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc - trưởng đoàn Việt Nam, khi trả lời câu hỏi chất vấn của Uỷ ban CERD về vấn đề Việt Nam không công nhận “người bản địa” đối với cộng đồng người Chăm, Khmer và người Thượng ở Tây Nguyên, cho rằng, Chính phủ Việt Nam không dùng từ “bản địa” mà thay vào đó là từ “dân tộc thiểu số”.
Theo ông Y Thông, Việt Nam trước năm 1954 là thuộc địa của Pháp. Những người dân sống ở Tây Nguyên lúc bấy giờ là người “bản địa” đối với người Pháp (RFA dẫn nguyên câu phát biểu của ông tại cuộc họp như sau):
" Ngư ờ i đ ồ ng bà o d ân t ộ c thi ể u s ố c ù ng v ớ i đ ồ ng bà o d ân t ộ c đa s ố t ạ i Tây Nguyên là nh ữ ng ngư ờ i là m c ông nhân cho các đ ồ n đi ề n cao su, cà phê c ủ a ông ch ủ ngư ờ i Pháp. Do đó, ngư ờ i d ân t ộ c ở v ù ng này c ũ ng tr ở thành ngư ờ i " dân t ộ c b ả n đ ị a" c ủ a c ác ông ch ủ ngư ờ i Pháp, t ạ i th ờ i đi ể m là thu ộ c đ ị a c ủ a Pháp.
Cho nên chúng tôi không d ù ng cái t ừ đ ấ y n ữ a mà chúng tô i dù ng cái t ừ "dân t ộ c thi ể u s ố " ho ặ c là "dân t ộ c r ấ t ít ngư ờ i".
Tuy nhiên, cùng có mặt tại cuộc họp, bà Biap Krong, thuộc BPSOS - một tổ chức chuyên vận động cho Quyền Tự do tôn giáo và Quyền của người bản địa ở Việt Nam, cho rằng, cách giải thích của ông Y Thông chỉ là một chiến thuật “chơi chữ” của chính quyền Hà Nội. Bà nói với RFA:
" B ở i vì trong Công ư ớ c v ề quy ề n c ủ a ngư ờ i b ả n đ ị a thì h ọ có r ấ t nhi ề u quy ề n t ự quy ế t. H ọ có th ể á p d ụ ng nh ữ ng quy ề n ở trong đó đ ể n ó i chuy ệ n l ạ i v ớ i nhà nư ớ c Vi ệ t Nam. Tôi ngh ĩ r ằ ng h ọ (Ch ính ph ủ Vi ệ t Nam - PV) s ợ ngư ờ i b ả n đ ị a c ó đư ợ c ưu th ế d ự a vào b ả n tuyên ngôn v ề ngư ờ i b ả n đ ị a. H ọ c ũ ng có chi ế n thu ậ t h ế t trơn r ồ i. "
Mục sư Vàng A Mình, một người sắc tộc H’Mong, cũng tham gia đầy đủ hai ngày trả lời chất vấn của phái đoàn Việt Nam, cho biết Uỷ ban CERD có đặt câu hỏi về những cáo buộc rằng chính quyền Hà Nội đàn áp nhiều người H’Mong theo đạo tin lành, thế nhưng phía Việt Nam không đưa ra câu trả lời cho vấn đề này:
"H ọ đ ặ t câu h ỏ i v ề ngư ờ i H'Mông theo đ ạ o Tin L ành b ị b ắ t và h ọ c ũ ng đ ặ t câu h ỏ i v ề nh ữ ng ngư ờ i H'Mông ch ạ y sang Thái Lan lánh n ạ n nhưng phái đoà n Vi ệ t Nam không tr ả l ờ i. H ọ ch ỉ n ó i sơ sơ ch ứ h ọ không nh ắ c gì đ ế n ngư ờ i d ân t ộ c H'Mông."
Báo cáo chung chung, không thực tế
Các thành viên của Uỷ ban tại cuộc họp cũng yêu cầu Việt Nam giải trình về một số vấn đề khác, bao gồm việc thực hiện chính sách dành cho người sắc tộc thiểu số, lời nói phân biệt chủng tộc và kích động hận thù, quyền được tham gia chính trị của nhóm người này…
Trả lời các câu hỏi nêu trên, đoàn Việt Nam, bao gồm đại diện các Bộ Tư pháp, Thông tin và truyền thông, Giáo dục… (theo ghi nhận của RFA từ buổi ghi hình trực tuyến) thì hầu như phía Việt Nam chỉ đọc các bản báo cáo được soạn sẵn. Nội dung chủ yếu liên quan đến pháp luật, chính sách, các cơ chế, điều khoản trong hệ thống pháp luật mà họ cho là có thể " b ả o đ ả m bình đ ẳ ng, tôn tr ọ ng, đoàn k ế t, gi ả i quy ế t hài hòa quan h ệ gi ữ a c ác dân t ộ c, giúp nhau c ù ng phát tri ể n, t ạ o chuy ể n bi ế n rõ r ệ t trong phát tri ể n kinh t ế , văn h ó a, xã h ộ i v ù ng đ ồ ng bà o d ân t ộ c thi ể u s ố ."
Một thành viên trong uỷ ban yêu cầu phái đoàn Việt Nam ngưng đọc các điều khoản luật một cách dong dài, thay vào đó, Việt Nam cần trả lời thẳng vào các trường hợp vi phạm cụ thể mà uỷ ban CERD đã nêu ra. Người này đề nghị:
" Th ậ t không thú v ị khi nghe b ạ n n ó i v ề n ộ i dung c ủ a c ác đi ề u kho ả n Hi ế n pháp, pháp lý hay ch ỉ th ị hành chí nh. Đi ề u này b ạ n đã n ó i v ớ i ch úng tôi r ấ t nhi ề u l ầ n.
S ự bình đ ẳ ng trong lu ậ t pháp không đ ả m b ả o đư ợ c s ẽ không x ả y ra phân bi ệ t đ ố i x ử . Chính vi ệ c á p d ụ ng s ẽ cho chúng tôi bi ế t đi ề u g ì đang di ễ n ra.
Chúng tôi nhìn vào nh ữ ng n ạ n nhân, nh ữ ng ngư ờ i n ó i r ằ ng h ọ là n ạ n nhân b ị phân bi ệ t đ ố i x ử , đ ể đ ặ t câu h ỏ i và mong đ ợ i c âu tr ả l ờ i d ự a trên nh ữ ng câu h ỏ i đó. Chuy ệ n gì đang x ả y ra v ớ i n ạ n nhâ n?
V ui l òng cho chúng tôi bi ế t v ề nh ữ ng đi ề u như v ậ y đ ể chúng ta có th ể có đ ố i tho ạ i mang tính xây d ự ng hơ n, h ợ p tác và hi ệ u qu ả hơn."
Nói về các báo cáo của đoàn Việt Nam, Bà Biap Krong khẳng định Chính phủ Hà Nội vẫn nhất quyết từ chối và phủ nhận quyền của người bản địa một cách thẳng thừng.
Tiến sỹ Nguyễn Đình Thắng, chủ tịch BPSOS nhận xét thêm rằng:
" Cái quan tr ọ ng nh ấ t l à chính ngư ờ i d ân, nh ữ ng n ạ n nhân c ủ a s ự k ỳ th ị ch ủ ng t ộ c có ti ế ng n ó i ở t ạ i di ễ n đàn Liên Hi ệ p Qu ố c.
Và khi mà ngư ờ i d ân ở trong nư ớ c Vi ệ t Nam theo d õ i thì s ẽ bi ế t r ằ ng ti ế ng n ó i c ủ a h ọ tr ự c ti ế p v ớ i ch ính quy ề n thì chư a c ó ả nh hư ở ng, nhưng đi vòng qua Liên Hi ệ p Qu ố c thì h ọ l ạ i c ó quy ề n giá n ti ế p đòi h ỏ i nhà nư ớ c ph ả i gi ả i trì nh. "