Ngân hàng Việt Nam thiếu vốn và sở hữu chồng chéo

Ngày 27 tháng 2 năm 2017, tòa án nhân dân thành phố Hà Nội bắt đầu xử vụ án ngân hàng thương mại Đại dương, Ocean Bank. Vụ án này được báo chí Việt Nam gọi là một đại án với 48 bị cáo, và hơn 500 nhân chứng. Phiên xử dự định kéo dài trong 20 ngày.

Các bị cáo bị cáo buộc các tội vi phạm qui định về cho vay, làm trái qui định của nhà nước về quản lý kinh tế.

Vì sao huy động vốn?

Báo chí Việt Nam đưa tin là theo kết quả điều tra, do cần vốn nên các nhân vật có trách nhiệm của Ocean Bank là Hà Văn Thắm và Nguyễn Xuân Sơn đã đề ra chủ trương chi lãi ngoài cho các khách hàng có tiền gửi vào ngân hàng Ocean Bank.

Tức là ngoài số tiền lãi có được một cách chính thức từ tiền gửi, các khách hàng có tiền gửi từ 1 tỉ đồng trở lên sẽ nhân thêm một số tiền nữa, mà số tiền này không nằm trong hợp đồng gửi tiền giữa khách hàng và ngân hàng. Ngoài ra có khi khách hàng lại chính là các ngân hàng, gửi tiền vào các ngân hàng khác để nhận những khoản tiền lãi trái pháp luật này.

Báo Tuổi Trẻ tại Sài Gòn trích lời Tiến sĩ Đinh Thế Hưng, trưởng phòng pháp luật hình sự Viện nhà nước và pháp luật, Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, ông Hưng cho rằng nguyên do của sự sụp đổ liên tục của các ngân hàng Việt Nam là do kinh tế tăng trưởng nóng khiến ngân hàng cần có tiền.

"Các ngân hàng đứng trước bài toán không huy động lãi suất cao thì không ai sẽ gửi tiền, mà huy động lãi suất cao sẽ vi phạm pháp luật."

Còn có một lý do khác mà các ngân hàng thương mại phải tăng vốn là do qui định của nhà nước. Theo Tiến sĩ Nguyễn Quang A, người cũng từng có hoạt động trong ngành ngân hàng, thì các ngân hàng thương mại đã bị bắt buộc phải tăng vốn dưới thời hai thống đốc, là ông Nguyễn Tấn Dũng, và ông Lê Đức Thúy:

"Hai cái ông thống đốc này mới là những người vẽ ra các trò về ngân hàng. Điển hình là ông Tấn Dũng ông ấy ký một nghị định gọi là nghị định 141. Nghị định 141 này buộc các ngân hàng phải tăng vốn điều lệ lên rất nhanh, từ 70 tỉ lên mấy trăm tỉ, rồi lên mấy nghìn tỉ trong vòng ba, bốn năm."

Nghị định 141 của chính phủ Việt Nam ra đời vào năm 2006, trong đó qui định vào năm 2010, các ngân hàng thương mại phải có số vốn ít nhất 3000 tỉ đồng. Theo Tiến sĩ Nguyễn Quang A thì những người đưa ra nghị định này có một lý luận rằng nếu có vốn lớn thì mức độ an toàn khi cho vay sẽ tăng lên. Nhưng ông nói tiếp là họ không lường được một hậu quả là các chủ ngân hàng thực sự không có tiền, và do đó họ vay mượn của nhau cho nhanh chóng, chứ thực ra họ không có các cổ đông mới cung cấp tiền mặt vào ngân hàng. Ông nói về trường hợp ngân hàng Ocean Bank:

"Ocean bank của ông Thắm chẳng hạn, là một ngân hàng từ Hải Dương, có 10 tỉ bạc mà thổi loáng một cái lên đến ngàn tỉ. Rồi các ông ấy trở thành các đại gia, nhưng thực sự các ông ấy là những con nợ đầm đìa."

Theo trang web của ngân hàng Ocean, thì vào năm 2010, bốn năm sau nghị định 141, ngân hàng này đã thõa mãn qui định về vốn, tăng từ 300 tỉ đồng vào năm 2007, lên đến 3500 tỉ đồng vào năm 2010.

Sở hữu ngân hàng chồng chéo

Tiến sĩ Nguyễn Quang A nói tiếp:

"Đại đa số là lấy mỡ nó ráng nó, tức là tôi là chủ của ngân hàng này, tôi lại lập ra một ngân hàng khác, có thể tham gia vô ba, bốn ngân hàng. Trong ba bốn ngân hàng đó, tôi vay của ngân hàng A, để tăng vốn của ngân hàng B, và ngược lại. Như thế là toàn bộ các vốn đăng ký trên giấy của các ngân hàng, là 70 tỉ là minimum của lúc ban đầu, nó lên cả ngàn tỉ về sau, thì phần lớn vốn trên giấy đấy là vốn ảo."

Ông Nguyễn Quang A kết luận rằng hậu quả tai hại của nghị định 141 là vấn đề sở hữu chéo của các ngân hàng với nhau, cũng như các doanh nghiệp nhà nước sẽ đầu tư rất lung tung. Trong trường hợp của ngân hàng Ocean Bank người ta thấy sự Tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam đầu tư vào ngân hàng này vào năm 2009, tăng vốn lên đến 2000 tỉ đồng.

Ocean bank của ông Thắm chẳng hạn, là một ngân hàng từ Hải Dương, có 10 tỉ bạc mà thổi loáng một cái lên đến ngàn tỉ. Rồi các ông ấy trở thành các đại gia, nhưng thực sự các ông ấy là những con nợ đầm đìa<br/>-Tiến sĩ Nguyễn Quang A.<br/>

Theo thông tin từ báo chí Việt Nam thì một người của Tập đoàn dầu khí là ông Nguyễn Xuân Sơn đã được phái sang Ocean Bank và đã từng giữ chức Tổng giám đốc.

Vào tháng 7 năm 2015, khi ông Nguyễn Xuân Sơn bị khởi tố và bị bắt tạm giam để điều tra, Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, một chuyên gia về ngành tài chính ngân hàng trả lời báo Dân Trí rằng trường hợp của ông Sơn là một trường hợp rất tiêu biểu của một người không xuất thân từ lĩnh vực ngân hàng nhưng lại được giữ những trọng trách trong ngành ngân hàng.

Ông Nguyễn Trí Hiếu nói về tình hình các ngân hàng thương mại với báo chí Việt Nam vào năm 2015:

Nhìn lại trong quá khứ, cách đây khoảng 20 năm, doanh nghiệp tư nhân có vốn lớn rất ít, chỉ có doanh nghiệp nhà nước mới có thể đầu tư đa ngành. Tuy nhiên, thời điểm đó, với chính sách hỗ trợ phát triển ngân hàng, Chính phủ khuyến khích đầu tư vào ngành ngân hàng và cho phép đầu tư ngoài ngành nói chung. Tại thời điểm đó là hợp lý nhưng cũng dẫn đến hậu quả là, nhiều ngân hàng nhận được đầu tư từ doanh nghiệp Nhà nước mà không hiểu gì về ngân hàng cả, cũng không phục vụ quyền lợi đại chúng. Dẫn đến hậu quả là ngân hàng yếu kém và nợ xấu lớn như hiện nay.

Cũng vào năm 2015, trong nổ lực cứu nguy hệ thống ngân hàng, ngân hàng Ocean Bank được ngân hàng nhà nước mua lại với giá 0 đồng. Theo Tiến sĩ Nguyễn Quang A, thì trong thực tế, nhà nước Việt Nam còn phải chi thêm tiền để bù vào số nợ nần của ngân hàng thương mại được mua lại.

Nhấn mạnh tác hại của nghị định 141, Tiến sĩ Nguyễn Quang A trả lời chúng tôi rằng hai người chịu trách nhiệm là hai ông Thống đốc trước kia là Nguyễn Tấn Dũng, và Lê Đức Thúy:

"Cứ đổ cho hết ông này ông kia, ví dụ như ông Giàu, ông Giàu có lúc làm thống đốc, rồi ông Bình làm thống đốc. Cả hai ông thống đốc này không phải là những người gây ra các vụ bê bối ngân hàng. Cũng có thể các ông ấy cũng có làm sai, nhưng không phải là người mở đầu. Thực sự các ông ấy là người đi quét dọn thì chính xác hơn."

Phải cải tổ hệ thống ngân hàng

Cũng trong cách nhìn tương tự như Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu, ông Đinh Thế Hưng trả lời báo Tuổi trẻ rằng vì các ngân hàng chạy đua đưa lãi suất lên cao để thu hút khách hàng nên người có tiền chỉ gửi vô ngân hàng mà thu lãi chứ không đem tiền đó đi đầu tư kinh doanh.

Hiện nay, theo các danh sách ngân hàng thương mại không có vốn nước ngoài, có đến 40 ngân hàng đang hoạt động, mà số vốn ít nhất là phù hợp với nghị định 141, tức là 3000 tỉ đồng.

nhiều ngân hàng nhận được đầu tư từ doanh nghiệp Nhà nước mà không hiểu gì về ngân hàng cả, cũng không phục vụ quyền lợi đại chúng.<br/>-Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu.<br/>

Theo đề nghị của ông Phạm Văn Thuyết, một chuyên viên về ngân hàng, từng làm việc cho Ngân hàng thế giới đã quá cố, thì Việt Nam cần giảm bớt số ngân hàng của mình để có thể tăng vốn, đủ sức cán đáng các dự án phát triển kinh tế xã hội của quốc gia. Nhưng sự tăng vốn đó, nói như Tiến sĩ Nguyễn Quang A, là một quá trình dài lâu và khó nhọc chứ không phải đơn giản như qui định của nghị định 141.