Hôm 24 tháng 11 năm 2023, Quốc hội Việt Nam thảo luận về dự án Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, trong đó có đề xuất xe máy bắt buộc phải lắp camera hành trình và lắp thiết bị thu thập dữ liệu hình ảnh người lái xe. Theo quy định hiện hành (Nghị định 47/2022), xe ô tô kinh doanh vận tải bắt buộc phải lắp đặt camera hành trình mới được cấp phù hiệu, biển hiệu lưu thông. Tất cả dữ liệu được truyền về cơ quan chức năng thuộc Bộ Giao thông Vận tải để phục vụ công tác quản lý nhà nước.
Một số người dân cho rằng, việc quy định lắp thiết bị giám sát hành trình đối với xe máy có thể giúp cho việc quản lý về mặt nhà nước, nhưng không phù hợp với thực tế, bởi Việt Nam có hơn 73 triệu xe máy đang lưu hành. Ngoài ra, quy định này còn vi phạm luật về nhân quyền.
Ép buộc sẽ sinh ra nhiều thứ, kể cả tiêu cực. Thứ nhất là tốn tiền mua camera, thứ hai là tốn tiền phạt, thứ ba là tốn tiền đút lót cho công an. Và xét về mặt nhân quyền, việc ép buộc người dân gắn camera vào xe gắn máy là vi phạm quyền tự do đi lại của người ta. Bởi xe là người. Họ đi đến đâu, gặp ai sẽ bị ghi lại toàn bộ. - LS. Nguyễn Văn Miếng
Luật sư Nguyễn Văn Miếng, người có gần 30 năm hành nghề tại Việt Nam, hiện đang ở Hoa Kỳ, nêu quan điểm của ông về việc này:
“Thực tế ở Việt Nam, cảnh sát giao thông từng phạt những chiếc xe gắn máy có gắn những thiết bị khác với thiết kế ban đầu. Thậm chí thay những thiết bị sẵn có bằng những thiết bị khác cùng chức năng cũng bị phạt. Cảnh sát giao thông họ phạt với lý do làm thay kỹ thuật của xe. Bây giờ Quốc hội lại đề xuất ráp camera cho tất cả các phương tiện giao thông. Nếu đề xuất này được thông qua dự luật và ban hành thành chính sách, thì đây là một chính sách tác động đến toàn thể người dân Việt Nam.
Số tiền đầu tư để ráp camera sẽ rất lớn. Mục đích là bán camera chăng? Chắc chắn có ai đó đứng đằng sau đầu cơ số camera đó. Theo tôi, chỉ nên khuyến khích những người sử dụng xe ô tô gắn camera vì quyền lợi của họ. Không nên ép buộc. Nếu họ thấy quyền lợi của họ được bảo đảm thì họ sẽ tự gắn.
Ép buộc sẽ sinh ra nhiều thứ, kể cả tiêu cực. Thứ nhất là tốn tiền mua camera, thứ hai là tốn tiền phạt, thứ ba là tốn tiền đút lót cho công an. Và xét về mặt nhân quyền, việc ép buộc người dân gắn camera vào xe gắn máy là vi phạm quyền tự do đi lại của người ta. Bởi xe là người. Họ đi đến đâu, gặp ai sẽ bị ghi lại toàn bộ."
Trao đổi với truyền thông Nhà nước, ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam nhận định rằng, không có nước nào trên thế giới quy định xe máy phải lắp camera hành trình, nếu yêu cầu xe gắn máy phải lắp thiết bị giám sát hành trình thì phải có đề án nghiên cứu, đánh giá tác động một cách đầy đủ về việc này.
Cũng cùng quan điểm, ông Nguyễn Văn Quang, một người dân ở Sài Gòn nói với RFA sáng 29 tháng 11 năm 2023:
“Điều đầu tiên, theo tôi, việc gắn camera hành trình vào xe gắn máy là vi phạm pháp luật về quyền riêng tư. Tài sản của chủ phương tiện do họ toàn quyền định đoạt, không ai có quyền ép buộc họ phải lắp thêm thiết bị ngoài tiêu chuẩn thiết kế ban đầu.
Chẳng lẽ Quốc hội không còn việc gì để bàn hay sao? Đại biểu Quốc hội khi vào Quốc hội họp thì phải bàn chuyện quốc gia đại sự, đừng phát biểu theo cảm tính. Khi đề xuất vấn đề gì đi đến chính sách ảnh hưởng đến toàn dân thì phải nghiên cứu, khảo sát chứ. Không thể lên Quốc hội hộp mà nghĩ sao nói vậy, giống như họp mà không phát biểu gì thì cũng dở, nên phát biểu đại cho có vậy.”
Năm ngày sau phiên họp của Quốc hội về đề xuất bắt buộc xe gắn máy phải gắn camera hành trình, Thiếu tướng Nguyễn Văn Minh, phó cục trưởng Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an) lên tiếng trên báo chí, lý giải rằng người dân đang hiểu sai cụm từ ‘xe máy chuyên dùng’. Theo giải thích của ông Minh, ‘xe máy chuyên dùng’ được nhắc đến trong dự thảo là xe máy thi công; xe máy thực hiện chức năng, công dụng đặc biệt.
Tuy vậy, Điểm c Khoản 1 Điều 33 của dự thảo luật yêu cầu cả xe cơ giới, xe máy chuyên dùng tham gia giao thông phải có thiết bị giám sát hành trình; thiết bị thu thập dữ liệu, hình ảnh người lái xe, dữ liệu, hình ảnh bảo đảm an toàn hành trình theo quy định.
Chẳng lẽ Quốc hội không còn việc gì để bàn hay sao? Đại biểu Quốc hội khi vào Quốc hội họp thì phải bàn chuyện quốc gia đại sự, đừng phát biểu theo cảm tính. Khi đề xuất vấn đề gì đi đến chính sách ảnh hưởng đến toàn dân thì phải nghiên cứu, khảo sát chứ. - Ông Nguyễn Văn Quang, người dân
Theo Khoản 18 Điều 3 Luật Giao thông đường bộ 2008 thì xe cơ giới bao gồm cả xe mô tô hai bánh; xe mô tô ba bánh; xe gắn máy (kể cả xe máy điện) và các loại xe tương tự.
Một người dân Hà Nội không muốn nêu tên, nói với RFA suy nghĩ của ông về việc Bộ Công an đề xuất xe máy bắt buộc phải lắp camera hành trình và lắp thiết bị thu thập dữ liệu hình ảnh người lái xe:
“Tại sao luật đã quy định tại phòng hỏi cung tại các cơ quan điều tra phải có camera giám sát thì các ông nói khó với mọi lý do. Còn gắn camera hành trình cho 70 triệu xe máy là chuyện đơn giản?
Tôi không tin việc lắp đặt camera cho hơn 70 triệu phương tiện xe hai bánh ở Việt Nam là để bảo vệ sinh mạng con người, mà đằng sau đó là nhóm lợi ích. Chẳng hạn như ai sẽ nhập khẩu camera; ai sẽ cấp phép cho camera “đạt chất lượng”?”
Nhắc đến mối liên quan giữa nhóm lợi ích và các quy định của luật, tại phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật hôm 26 tháng 7 năm 2022, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính, lưu ý cần đặt lợi ích quốc gia, dân tộc, nhân dân lên trên hết; phải chống lợi ích cục bộ, lợi ích nhóm… trong việc xây dựng các quy định pháp luật.
Ông Chính cũng yêu cầu đề cao vai trò, trách nhiệm người đứng đầu các bộ, cơ quan trong trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng pháp luật; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực làm công tác thể chế ở các cơ quan soạn thảo, góp ý, thẩm định, thẩm tra.
Việc “không để lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ cài cắm vào quá trình xây dựng luật” cũng từng được ông Vương Đình Huệ - Chủ tịch Quốc hội Việt Nam phát biểu tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai Đề án định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa 15.