Việt Nam vừa quyết định mua 70.000 tấn gạo tấm của Ấn Độ với giá 310 USD/tấn. Tin được báo trong nước loan đi ngày 5/1/2021, dẫn nguồn từ Hiệp Hội Các Nhà Sản Xuất Lúa Gạo Ấn Độ, cho biết đây là lần đầu tiên sau nhiều thập niên Ấn Độ xuất khẩu một số lượng lớn gạo sang thi trường Việt Nam.
Trước giờ Việt Nam chỉ tiêu thụ rất ít gạo đặc sản của Ấn Độ. Lần nhập khẩu 70.000 tấn này là loại gạo 100% tấm giá rẻ. Trong khi đó, gạo 5% tấm của Việt Nam được chào bán khoảng 500 USD/tấn, gạo Ấn Độ cùng loại được chào bán với giá hơn 380 USD mỗi tấn.
Trong lúc một đại diện Hiệp Hội Lương Thực Việt Nam cho biết không nắm được tình hình nên không thể trả lời, Tiến sĩ Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chiến Lược Nông Nghiệp, hiện là Giám đốc Viện Nghiên Cứu Thị Trường Và Thế Chế Nông Nghiệp, Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam, giải thích với RFA rằng chuyện mua nhiều gạo của Ấn Độ như vậy là bình thường:
“Việt Nam nói chung về nông nghiệp là nước áp dụng cơ chế thị trường tương đối mạnh dạn, tức là nhập bất kỳ cái gì mình thấy có lợi. Có nhiều thứ mặt hàng vừa nhập vừa xuất, thậm chí lúa gạo cũng là nhập về để chế biến rồi xuất khẩu đi, cho nên không phản ánh quan hệ cung cầu, không phản ánh tình hình thiếu hoặc thừa lúa gạo của Việt Nam”
“Chuyện mua bán gạo với cả Lào, cả Campuchia, cả Ấn Độ là chuyện phối hợp, thêm bớt, bổ sung. Đấy là chuyện thuộc phạm vi, quyền hạn và tự do kinh doanh của các doanh nghiệp và của Hiệp Hội, không có sự can thiệp của chính phủ cũng không phản ánh sự thừa hay thiếu lương thực của Việt Nam”.
Ông Nguyễn Văn Mỹ, doanh nhân ngành du lịch chuyển sang kinh doanh gạo hơn một năm nay, cho rằng không cứ là nước xuất khẩu gạo hàng thứ nhì thế giới mà Việt Nam không thể mua gạo từ các nước khác:
"Không riêng nông nghiệp mà các lãnh vực khác cũng vậy. Mình xuất khẩu thì cứ xuất, nhưng nếu gạo người ta trồng rẻ hơn, nhập khẩu cũng rẻ hơn và mình có lời thì tại sao mình không làm. Đó là chuyện bình thường của thế giới chứ không riêng gì của Việt Nam"
"Việt Nam theo tôi biết nhiều năm liền xuất khẩu điều số một thế giới, nhưng Việt Nam cũng là nước nhập khẩu hạt điều thô nhiều nhất thế giới. Từ thị trường có giá thành rẻ hơn, mình nhập về rồi gia công sản xuất lại mà hạt điều đó vẫn mang thương hiệu Việt Nam, mang ngoại tệ về cho đất nước thì tôi nhắc lại chuyện đó là chuyện hết sức bình thường".
Chuyện mua bán gạo với cả Lào, cả Campuchia, cả Ấn Độ là chuyện phối hợp, thêm bớt, bổ sung. Đấy là chuyện thuộc phạm vi, quyền hạn và tự do kinh doanh của các doanh nghiệp và của Hiệp Hội, không có sự can thiệp của chính phủ cũng không phản ánh sự thừa hay thiếu lương thực của Việt Nam - TS Đặng Kim Sơn
70.000 tấn gạo mà Việt Nam vừa quyết định mua về từ Ấn Độ là loại gạo tấm nên mới có giá 310 USD/tấn. Chuyên gia nông nghiệp Việt Nam, Giáo sư Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng Đại Học Nam Cần Thơ, cho biết hiện tại ở Việt Nam nguồn gạo tấm và gạo thường dùng để làm bột gạo, từ đó chế biến ra bún khô đủ loại, đang bị khan hiếm nên thương nhân phải xoay sở bằng cách mua gạo của Ấn Độ thế vào khoản thiếu hụt đó:
“Mình sản xuất bún, bánh phở, bánh hỏi, bánh tráng…thì cần loại gạo không dẻo IR50404 nhưng mà không đủ. Thành ra nhập gạo Ấn Độ này là để làm bột và để nuôi gia súc”
Nguyên nhân gạo IR50404 để chế biến bún khô bị khan hiếm, Giáo sư Võ Tòng Xuân giải thích, là vì những năm gần đây nông dân chuyển đổi trồng lúa gạo IR50404 sang chất lượng cao như gạo thơm, gạo nếp có hiệu quả kinh tế cao hơn. Hậu quả là nguồn cung gạo chất lượng thấp để chế biến bị thiếu hụt trong lúc nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm này vẫn cao.
Một nghịch lý khác, được Giáo sư Võ Tòng Xuân dẫn giải, là gạo chất lượng thấp bây giờ có giá cao hơn gạo thơm:
“Bây giờ loại IR50404 chất lượng cao hơn thì mình dành xuất qua Úc Châu, Mỹ Châu. Bên Mỹ cũng ăn bánh phở rất nhiều, Úc cũng vậy. Lúc trước gạo IR50404 là rẻ nhất nhưng khi mà mình chạy theo xuất IR50404 chất lượng cao thì lại ít trồng gạo 50404 loại rẻ đi. Nhưng mà nhu cầu bột gạo IR50404 bên Mỹ, Úc, Nhật vẫn cao, cho nên mấy lúc sau này giá IR50404 nó lên”
“Trang mạng của Bộ Công Thương, mục giá gạo thị trường, cho thấy bây giờ giá IR50404 gần bằng giá gạo ngon. Làm bún làm bánh phở bằng gạo dẻo lại không thích hợp, cho nên phải nhập tấm của Ấn Độ, nuôi gia súc rất lời. Tấm ở Việt Nam mình, là tấm 50404, khoảng 600 USD/tấn. Tấm của Ấn Độ chỉ hơn 300USD/tấn nên nhập nó rẻ hơn”
Việt Nam nhiều năm qua giữ vững vị trí nước xuất khẩu gạo hàng thứ nhì thế giới, nghĩa là chỉ đứng sau Thái Lan mà thôi.
Theo số liệu từ Tổng Cục Thống Kê , năm 2020 tổng sản lượng lúa Việt Nam đạt 42 triệu 690 ngàn tấn, giảm 1,85% so với năm trước.
Lượng gạo xuất khẩu năm 2020 cũng giảm 3,5% xuống còn 6 triệu 150 ngàn tấn.
Theo nguồn từ Reuters tháng 12/2020, nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới là Trung Quốc khởi sự mua gạo của Ấn Độ do nguồn cung từ Thái Lan, Myanmar và Việt Nam bị thắt lại và giá tăng lên.
Việt Nam liệu có hụt lượng gạo xuất khẩu năm 2021 là câu hỏi lớn nhất mà Bộ Công Thương từng đề cập tới.
Không thể thiếu hụt là câu trả lời của Tiến sĩ Đặng Kim Sơn, Viện Nghiên Cứu Thị Trường Và Thế Chế Nông Nghiệp, Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam:
"Một điều chắc chắn năm nay là năm được mùa, giá bán sẽ tốt đối với nông dân trồng lúa của Việt Nam. Mặc dù kinh tế còn khó khăn do Covid, thiên tai thời tiết thì phức tạp, tuy nhiên sản xuất nông nghiệp vẫn tốt, đặc biệt là lúa gạ. Tín hiệu về giá từ vụ năm ngoái làm cho nông dân hăng hái sản xuất cho nên Việt Nam chắc chắn sẽ xuất khẩu được cả về số lượng lẫn giá trị"."
Đối với Giáo sư Võ Tòng Xuân, lúa gạo của Việt Nam thì dứt khoát không thiếu:
"Campuchia cũng trồng lúa mà không tiêu thụ hết, rồi dân mình cũng qua đó mướn đất trồng lúa và trồng mía. Việt Nam mình có qui hoạch ở vùng tiếp giáp với Campuchia. Nguyên vùng đó là nơi sông Mekong mới đổ vào Đồng Bằng Sông Cửu Long, luôn luôn có nước ngọt"
Đây là vùng đất ngọt có diện tích 1 triệu hectares trong 2,8 triệu hectares còn lại của ĐBSCL, Giáo sư Võ Tòng Xuân trình bày tiếp:
"Luôn luôn là có nước, cho dù bị khô hạn thì nước mặn không lên tới trên đó. Mình lấy vùng đó làm vùng qui hoạch cho an ninh lương thực của Việt Nam mình. Vùng này sản xuất 3 vụ lúa/năm"
"Còn hơn 1.800 hectares ở phía dưới trong mùa mưa mình có thể trồng lúa được. Nhất là theo vùng ven biển trong mùa mưa trồng lúa là ngon nhất. Mùa mưa thì không cần nước sông Cửu Long nữa, chỉ cần nước mưa thôi".
Nếu mưa thuận gió hòa và nếu qui hoạch vững, Việt Nam sẽ đủ lượng xuất khẩu 5 triệu tấn gạo dự kiến năm 2021 này, là khẳng định của chuyên gia nông nghiệp Võ Tòng Xuân.