Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu riêng về kế hoạch gọi là "chuộc nợ" đó qua phần trao đổi cùng kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa do Việt Long thực hiện sau đây.
Việt Long: Xin chào ông Nguyễn Xuân Nghĩa. Hôm chủ Nhật 13 vừa qua, giới hữu trách về tài chính và ngân hàng Hoa Kỳ phải tung kế hoạch cấp cứu hai đại gia của Mỹ trong lĩnh vực tín dụng gia cư là Fannie Mae và Freddie Mac. Ta cần nhớ rằng nay mới là ba tháng sau khi chính phủ Mỹ phải cấp cứu ngân hàng đầu tư Bear Stern.
Biến cố mới này khiến thế giới rúng động vì khủng hoảng tín dụng tại Mỹ chưa lui mà còn tái phát dữ dội. Ngoài khía cạnh khủng hoảng đó, chương trình tuần này tìm hiểu riêng về kế hoạch cấp cứu hai doanh nghiệp ấy,vì kinh tế Mỹ có tương quan chặt chẽ đến kinh tế của Việt Nam và lượng ngoại tệ của đồng bào ta gửi về Việt Nam.
Thêm vào đó, sự hoạt động của hai định chế này có nét đặc biệt hơn các nghg khác trong nền kinh tế tự do, và đó là điều đáng chú ý cho Việt Nam. Đầu tiên, nhờ ông vui lòng giải thích cùng thính giả: hai định chế ấy là gì mà Chính quyền Hoa Kỳ phải cấp cứu?
Nguyễn Xuân Nghĩa: Fannie Mae và Freddie Mac là tên gọi theo lối chơi chữ cho dễ nhớ của hai cơ quan "bán công" của Hoa Kỳ có chức năng cung cấp thanh khoản cho thị trường tài trợ gia cư.
Gọi là bán công vì là công ty tư doanh mà được chính quyền yểm trợ với lãi suất nhẹ và tỷ lệ dự trữ thấp để bơm tiền vào thị trường tín dụng cho dân chúng dễ vay tiền mua nhà. Họ bơm tiền bằng cách mua lại khoản nợ thế chấp của các công ty tài trợ địa ốc, rồi gói các khoản nợ này thành chứng phiếu bán lại trên thị trường để lấy lời.
Về đại lược, đây là cơ sở của tư doanh thi hành chính sách công ích cho nên mới là thí dụ đáng chú ý cho Việt Nam khi có chuyện công tư lẫn lộn.
Trầm trọng hơn
Việt Long: Thứ Sáu tuần qua ngân hàng IndyMac Bank được cơ quan bảo đảm tiền ký thác của thân chủ là FDIC trực tiếp quản lý để duy trì hoạt động. Thế thì vì sao trường hợp Fannie Mae và Freddie Mac lại trầm trọng hơn, khi Tổng trưởng Ngân khố, Thống đốc Ngân hàng Trung ương và Phủ Tổng thống đều phải lên tiếng trấn an và xin Quốc hội đồng ý kế hoạch cấp cứu?
Nguyễn Xuân Nghĩa: Thưa ông vì kích thước vấn đề lớn lao gấp bội. Từ tháng 10 năm 2000 đến thứ Sáu 11 vừa qua, có 33 ngân hàng Mỹ bị vỡ nợ và FDIC phải vào trả tiền ký thác cho thân chủ.
Đây là quy luật lời lỗ phũ phàng mà bình thường của kinh doanh. Lần này là chuyện lớn vì sau mấy chục năm hoạt động trong khu vực công tư lẫn lộn, Fannie và Freddie bị cạn kiệt thanh khoản, cổ phiếu sụt giá nên bị nguy cơ mất vốn và có thể vỡ nợ.
<b>Nguyễn Xuân Nghĩa</b>
Đây là quy luật lời lỗ phũ phàng mà bình thường của kinh doanh. Lần này là chuyện lớn vì sau mấy chục năm hoạt động trong khu vực công tư lẫn lộn, Fannie và Freddie bị cạn kiệt thanh khoản, cổ phiếu sụt giá nên bị nguy cơ mất vốn và có thể vỡ nợ. Nghịch lý là hai cơ quan có mục tiêu đáp ứng yêu cầu thanh khoản cho thị trường gia cư lại kẹt tiền và gây thêm khủng hoảng về thanh khoản.
Fannie và Freddie hiện quản lý hay bảo lãnh một khối tín dụng lên tới 5.200 tỷ Mỹ kim chưa kể 1.600 tỷ đô la tiền nợ. Sức nặng của họ là kiểm soát phân nửa số dư nợ tín dụng gia cư của Mỹ. Nếu hai cơ quan ấy sụp đổ, khủng hoảng tài chính sẽ lan qua các ngân hàng khác và ảnh hưởng tới cả thế giới. Để ngừa tai họa, nếu Chính quyền mà lấy công quỹ bù lại số nợ ấy thì khối công trái - là nợ chính thức của Chính quyền Nguyễn Xuân Nghĩa: sẽ phải nhân đôi.
Hoa Kỳ bị bội chi ngân sách, nhập siêu và khiếm hụt chi phó nên phải thu tiền ở ngoài vào, bình quân cần hai tỷ đô la mỗi ngày kinh doanh. Nếu công trái của Mỹ tăng vọt thì trái phiếu Mỹ đang ở hạng an toàn với điểm AAA sẽ bị đánh sụt giá trị và lãi suất sẽ tăng vì nhà đầu tư hay quốc gia cho vay sẽ đòi phân lời cao hơn để phòng ngừa rủi ro. Trong hoàn cảnh sản xuất bị đình trệ, tín dụng cạn kiệt thì đấy là kịch bản đáng sợ nhất cho kinh tế Hoa Kỳ và cả thế giới.
Hình thức "chuộc nợ"?
Việt Long: Bây giờ ta đi vào câu hỏi cốt yếu của vấn đề . Kế hoạch cấp cứu này có đúng là hình thức "chuộc nợ" như nhiều người chỉ trích không, vì chuộc nợ là lại đi lấy tiền thuế của dân để cấp cứu một ngân hàng bất cẩn và gây hao hụt công quỹ, làm công trái gia tăng như ông nói?
Nguyễn Xuân Nghĩa: Trong chương trình ngày 18 tháng Ba, nhân vụ cấp cứu ngân hàng đầu tư Bear Sterns, chúng ta có nói đến bài toán của giới hữu trách Mỹ là làm sao duy trì hoạt động của ngân hàng mà khỏi lấy chuộc nợ cho các chủ đầu tư bất cẩn, vì sẽ lại khuyến khích sự liều lĩnh bất cẩn.
Khi ấy, cùng phối hợp với bộ Ngân khố và ngân hàng J.P. Morgan Chase, Ngân hàng Trung ương Mỹ cho phép JP Morgan mua lại cổ phần của Bear Sterns với giá cực rẻ, có 1% so với giá thị trường mới hai tuần trước để Bear Sterns tiếp tục hoạt động.
Ngân hàng Trung ương cũng ứng ra 30 tỷ trên các tài sản kém lưu hoạt của Bear Sterns để JPMorgan đáp ứng yêu cầu thanh khoản và hạ lãi suất thế chấp là tiền lời ngân hàng phải trả khi cần vay ngắn hạn của Ngân hàng Trung ương.
Chương trình cấp cứu vào tháng Ba ấy là một sự sáng tạo vì không lấy công quỹ chuộc nợ cho tư doanh mà chỉ dàn xếp cho một ngân hàng thương mại bỏ tiền ra mua lại Bear Sterns và cho phép ngân hàng đầu tư được vay tiền Ngân hàng Trung ương như một ngân hàng thương mại. Bài toán then chốt ở đây là tìm ra tiền trên thị trường để ngân hàng tiếp tục phục vụ thân chủ mà khỏi lấy tiền thuế của dân trả nợ đậy cho nhà đầu tư bất cẩn. Lần này, tình hình hơi khác.
Việt Long: K hác biệt lần này là những gì?
Nguyễn Xuân Nghĩa: Theo thông báo sơ khởi thì Ngân hàng Trung ương cho Fannie và Freddie được vay ngắn hạn qua ngả tín dụng chiết khấu với lãi suất nhẹ. Chúng ta biết là chỉ có ngân hàng thương mại mới được vay Ngân hàng Trung ương thôi nên đây là biệt lệ sẽ phải được điều chỉnh bằng luật lệ mở rộng phạm vi can thiệp, tức là thanh tra, của Ngân hàng Trung ương.
Kế đó, bộ Ngân khố cho biết là có thể ứng ra một ngân khoản tín dụng cho Fannie và Freddie vay nếu cần. Ta chưa rõ số tín khoản này là bao nhiêu, có thể là khoảng 300 tỷ. Quan trọng hơn thế, bộ Ngân khố cũng có thể đặc cách mua lại cổ phiếu của Fannie và Freddie, là biện pháp mà Tổng trưởng Ngân khố cho là đối đế, nếu chẳng còn cách nào khác.
Điều này bất thường vì hàm nghĩa là chính phủ bỏ tiền ra làm chủ một số vốn của hai cơ quan và do đó bị phê phán là tung tiền chuộc nợ, là điều phải tránh. Ngược lại, và ý nghĩa nhất, Chính phủ cũng xin Quốc hội mời Ngân hàng Trung ương làm tư vấn cho giới làm luật để tăng cường theo dõi và kiểm soát loại cơ quan được chính quyền bảo trợ như vậy.
<b>Nguyễn Xuân Nghĩa</b>
Điều này bất thường vì hàm nghĩa là chính phủ bỏ tiền ra làm chủ một số vốn của hai cơ quan và do đó bị phê phán là tung tiền chuộc nợ, là điều phải tránh. Ngược lại, và ý nghĩa nhất, Chính phủ cũng xin Quốc hội mời Ngân hàng Trung ương làm tư vấn cho giới làm luật để tăng cường theo dõi và kiểm soát loại cơ quan được chính quyền bảo trợ như vậy.
So với việc cho ngân hàng tư JP Morgan vào cấp cứu Bear Sterns, lần này giải pháp can thiệp của Chính quyền có vẻ trực tiếp và triệt để hơn.
Nguyên nhân
Việt Long: Nhưng, dư luận vẫn thắc mắc vì sao hai cơ quan trọng yếu như vậy của hệ thống tín dụng gia cư lại có thể khủng hoảng, và thay vì giúp các công ty tài trợ có thêm thanh khoản cho dân chúng vay tiền mua nhà thì lại gây thêm nguy cơ cạn kiệt tín dụng.
Nguyễn Xuân Nghĩa: Ông nêu một câu hỏi chí lý vì Fannie Mae và Freddie Mac thực ra có vấn đề trong cơ cấu từ lâu do quy chế bán công, được yểm trợ để hoạt động theo chính sách nhà nước hơn là theo quy luật thị trường và không bị kiểm soát chặt chẽ. Do vậy, hai cơ quan này mắc tật ỷ thế làm liều, có khi làm ẩu, nên bị phê phán từ đã lâu và một Tổng quản trị còn bị ra toà.
Từ năm 2004, Thống đốc Ngân hàng Trung ương là Alan Greenspan rồi Ben Bernanke vào năm ngoái đều đã báo động về sự bấp bênh của Fannie và Freddie, và đề nghị Quốc hội cho phép tăng cường kiểm soát. Đề nghị đó không được đáp ứng.
Vụ khủng hoảng tuần này khiến dư luận nhớ đến nhiều tai tiếng xảy ra từ năm 2004 và có thể là cơ hội dẫn tới những cải tổ toàn diện luật lệ và cấu trúc tài chính của hệ thống ngân hàng và các công ty tài trợ tín dụng cho chặt chẽ hơn.
Bài học cho Việt Nam
Việt Long: Từ đấy ta có thể liên tưởng đến trường hợp Việt Nam khi Tổng công ty Quản lý vốn Nhà nước SCIC được cho phép mua cổ phiếu để cứu vãn thị trường chứng khoán bị suy sụp. Ta có thể rút tỉa bài học gì từ hai trường hợp cấp cứu ấy?
Nguyễn Xuân Nghĩa: Từ Thứ Năm mùng sáu tháng Ba đến nay, Tổng công ty SCIC đã làm những gì, mua bán ra sao, người dân không được biết. Chỉ số VNIndex không vượt qua ngưỡng 700 điểm nhờ công ty SCIC như người ta chờ đợi hồi tháng Ba mà còn sụt thêm phân nửa, cho đến nay mới hy vọng leo qua điểm 500. Tất cả là một sự mờ ảo và mờ ám với tiền thuế của dân cho một thiểu số đầu tư mà khỏi cần thông qua Quốc hội hay thông báo cho quốc dân.
Ngược lại, Ngân hàng Trung ương rất độc lập của Hoa Kỳ, và bộ Ngân khố cũng đầy thế lực của Mỹ muốn cấp tốc đưa ra một gói giải pháp thì vẫn phải có sự chấp thuận của Quốc hội, và nếu Quốc hội trì hoãn thì truyền thông và thị trường lên tiếng. Biện pháp đối đế là tung tiền mua cổ phần của Fannie và Freddie cũng được mổ xẻ phê bình với nhiều lời cảnh báo.
Mối quan tâm của mọi người trong cuộc là quyền lợi của quảng đại quần chúng, từ các thân chủ ký thác tới người muốn vay tiền mua nhà, hơn là quyền lợi của các cổ đông đầu tư. Dân đầu tư có thể kiếm lời lớn, mà cũng có thể lỗ nặng.
Mối quan tâm của mọi người trong cuộc là quyền lợi của quảng đại quần chúng, từ các thân chủ ký thác tới người muốn vay tiền mua nhà, hơn là quyền lợi của các cổ đông đầu tư. Dân đầu tư có thể kiếm lời lớn, mà cũng có thể lỗ nặng.
<b>Nguyễn Xuân Nghĩa</b>
Khi có lời thì không ai nói gì, khi bị lỗ lại mong chính quyền cấp cứu vì ỷ rằng Chính phủ không thể để các ngân hàng lớn sụp đổ được! Cho nên, bên cạnh vụ khủng hoảng tín dụng, cuộc tranh luận đang công khai xảy ra về giải pháp cấp cứu Fannie Mae và Freddie Mac cũng có thể là một bài học không thừa cho Việt Nam.
Việt Long: Nhưng thị trường dường như không mấy tán thưởng biện pháp đó của Ngân HàngTrung ương Mỹ, vì giá chứng khoán hôm thứ ba đã giảm sút….
Nguyễn Xuân Nghĩa: Vâng, và Tổng thống Bush cũng phải lên tiếng trấn an, nhưng vấn đề đó không chỉ do những sự kịên liên quan đến hai ngân hàng Freddie Mac và Fannie May, mà còn cả hệ thống tài chính của Mỹ qua ảnh hưởng của cơn khủng hoảng về gia cư và tín dụng địa ốc, mà có thể sẽ được đề cập đến trong một kỳ sau.