Mùa hè là mùa của các sinh hoạt ngoài trời. Ánh nắng giúp cơ thể tổng hợp vitamin D, ngăn bệnh bạch cầu và ngừa các bệnh về xương. Tuy nhiên, phơi nắng quá nhiều và không đúng cách không những làm tổn hại làn da mà còn tác hại đến tuổi thọ với căn bệnh chết người là ung thư da.
Giữa cái nắng thiêu đốt của xứ nhiệt đới như Việt Nam và những thông tin về tầng ôzôn có chức năng che chở chúng ta trước tác động của tia tử ngoại bị mỏng đi, việc bảo vệ làn da trước tia nắng mặt trời là điều hết sức cần thiết.
Tiếp nối loạt đề tài nói về ung thư da, hôm nay, bác sĩ Đức Thọ, chuyên khoa da liễu tại Sài Gòn sẽ hướng dẫn chúng ta những điều cần lưu ý khi tác động đến làn da như phơi nắng, lột da thẩm mỹ, tắm trắng, hay tắm nâu.
Trà Mi: Hân hạnh gặp lại bác sĩ trong chương trình hôm nay. Thưa bác sĩ, dù ông bà ta đã có câu “chạy trời sao khỏi nắng”, nhưng ít ra ngày nay chúng ta đã có kem chống nắng làm lớp màn bảo vệ khá tiện dụng và hữu ích.
Tuy nhiên, sử dụng như thế nào cho có hiệu quả mới là điều đáng nói. Trên mỗi sản phẩm chống nắng đều kèm theo hàng chữ SPF, xin bác sĩ cho biết ý nghĩa và tác dụng của các chỉ dấu SPF này ra sao?
Người tiêu dùng cần biết,1 độ SPF (sun protection factor) có nghĩa là kem chống nắng này có khả năng lọc tia tử ngoại một cách tối đa trong môi trường ngoài trời là trong 15 phút. Như vậy, 1 sản phẩm chống nắng có độ SPF 10 khi bôi lên da, có thể bảo vệ da 150 phút khi đi ra ngoài. Khi hết thời gian 150 phút, kem chống nắng vẫn còn trên da không nhưng có tác dụng chống nắng.
Ở môi trường, khí hậu Việt Nam, vào mùa hè, chỉ nên dùng kem chống nắng đến độ SPF 30. Còn mùa đông chỉ nên dùng từ SPF 4 đến SPF 15.
Cần lưu ý thêm, dùng kem chống nắng độ dày kem trên da phải đạt tỷ lệ nhất định, nếu quá mỏng không đem lại tác dụng và phải bôi lên da 30 phút trước khi đi ra nắng. Sau khi hết thời gian bảo vệ, bạn phải bôi tiếp kem chống nắng mới có tác dụng bảo vệ.
Tránh làm da rám nắng nhiều hơn
Lạm dụng "tắm trắng", "lột da", “tắm nâu” có thể làm tăng nguy cơ gây ung thư da.
Tắm nắng để có làn da bánh mật là một thói quen rất cần được hạn chế và chỉ nên thực hiện vào thời điểm thích hợp. Chỉ nên tắm nắng vào lúc sớm, khi nắng chưa gay gắt. Đặc biệt hạn chế tiếp xúc với nắng trong khoảng thời gian từ 10-16 giờ. Ngoài ra, việc tắm trắng, lột da không an toàn cũng có thể gây hại cho da. Da bao gồm các lớp tế bào đáy, gai, sừng.
Theo quy luật, lớp sừng ngoài cùng da sau 4 tuần bị lão hoá và dần dần được thay thế bằng lớp sừng mới. Lột da làm trắng chính là loại bỏ lớp tế bào sừng trong khi chúng chưa đến độ lão hóa, làm lộ lớp tế bào dưới - nơi chứa ít các hắc tố khiến da có vẻ trắng, mỏng và mịn.
Thực chất, việc này đã khiến cho các tế bào non phải tiếp xúc trực tiếp với môi trường, tia tử ngoại mà không được bảo vệ. Do vậy, lạm dụng lột da trắng khiến da dễ bị tổn thương, bị bỏng nhẹ và dễ dẫn đến các bệnh về da, trong đó có nguy cơ ung thư da.
Tắm nâu thực chất là phương pháp phun tia tử ngoại để kích thích tế bào sinh sắc tố sinh ra sắc tố đậm hơn, rất dễ dẫn đến ung thư da sau này.
Kiểm tra da thường xuyên
ít nhất mỗi 3 tháng, phát hiện sớm những vùng da phát triển bất thường, các nốt ruồi thay đổi kích thước, tính chất,… Kiểm tra những vùng da thường xuyên phơi sáng cũng như lòng bàn tay, bàn chân và da vùng sinh dục.
Để sớm phát hiện ung thư tế bào hắc tố, chúng ta cần lưu ý các dấu hiệu thay đổi đột ngột sau đây ở một nốt ruồi theo trình tự ABCD:
A : Asymmetry (không đối xứng)
Nốt ruồi bỗng nhiên biến dạng, không đối xứng như lúc đầu.
B: Border Irregularity (bờ không đều)
Bờ nốt ruồi trở nên có khía, không bằng phẳng, không đều.
C : Color (màu sắc)
Màu nốt ruồi thay đổi không đồng nhất: nâu bóng xen kẽ rám nắng, đen sậm hơn.
D : Diameter (đường kính)
Đường kính nốt ruồi bổng gia tăng kích thước >6mm
Các triệu chứng cảnh báo
• Xuất hiện thêm một nốt ruồi mới bên cạnh nốt ruồi có sẵn.
• Màu sắc nốt ruồi bắt đầu lan ra vùng da chung quanh,
• Nốt ruồi bỗng lớn nhanh, sưng đỏ, ngứa, đau, chảy máu, rịn nước, tróc vẩy.
Nếu gia đình bạn từng có người bị ung thư tế bào hắc tố, đồng thời bạn đang có nhiều nốt ruồi trên người – đặc biệt là ở cổ, nơi bạn ít để ý nhất – bạn cần khám ở các bác sĩ chuyên khoa da liễu để kiểm tra chúng thường xuyên, theo lịch sau:
• Từ 20-39 tuổi: kiểm tra mỗi 3 năm
• Từ 40 tuổi trở lên: kiểm tra hàng năm.
Phát hiện virus gây bệnh ung thư da
Các nhà khoa học vừa tìm ra một loại virus chưa từng biết đến, có tên là Merkel cell polyomavirus (MCV), là nguyên nhân gây bệnh ung thư da. Việc tìm ra loại virus này hứa hẹn những cách thức ngăn ngừa và điều trị hiệu quả căn bệnh ung thư tế bào biểu bì da.
Các nhà nghiên cứu Viện Nghiên cứu ung thư Trường Đại học Pittsburch (Mỹ) cho biết họ đã tìm ra nguyên nhân gây bệnh sau khi xác định được các chuỗi DNA nhiễm virus xuất hiện tại hầu hết 80% tế bào khối u. Các virus MCV có thể sản xuất ra một loại protein gây ung thư, điều khiển hệ thống gien của con người và phá hủy gien, tạo nên khối u ác tính.
Với kết quả nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu hy vọng có thể phát hiện bệnh qua xét nghiệm máu và tìm ra vaccine để kiểm soát và phòng ngừa ung thư da.