Tại miền Nam trước 1975, thời Đệ Nhất và Đệ Nhị Cộng Hoà, Hướng Đạo Việt Nam là thành viên của Hội Hướng Đạo Thế Giới, do một số trưởng từ Bắc di cư vào Nam, kết hợp với các trường miền Nam, đã phát triển lớn mạnh, thu hút đông đảo giới thanh thiếu niên mà không gặp một trở ngại nào.
Sau tháng Tư 1975, phong trào Hướng Đạo trong nước ngưng hoạt động, nhưởng chỗ cho những sinh hoạt của các đoàn thể mới như Thanh Niên Xung Phong hoặc Thiếu Nhi Khăn Quảng Đỏ. Tại hải ngoại, sau thời kỳ ổn định và hội nhập, nhiều trưởng Hướng Đạo từ trong nước ra đi khởi sự gầy dựng lại phong trào theo đúng châm ngôn Hướng Đạo Một Ngày Hướng Đạo Một Đời.
Hôm nay, mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi trình bày một đề tài khá tế nhị, sự cố gắng tồn tại của phong trào Hướng Đạo ở Việt Nam từ sau 1975 đến giờ.
Hướng Đạo VN thực tế đã ngưng sinh hoạt sau 1975
Lời một huynh trưởng Hướng Đạo kỳ cựu trong nước: biết:
Tôi là linh mục Nguyễn Đức Bình, đồng thời là một trưởng Hướng Đạo thuộc đạo Xuân Hòa. Hiện tôi cũng đang sinh hoạt với từ cách trưởng và trưởng huấn luyện của Xuân Hoà.
Đúng ra năm 1975, một số các trưởng vượt biên ra nước ngoài, một số các trưởng đi học tập và tự bản chất của tình hình xã hội cho nên phong trào Hướng Đạo của Việt Nam tạm ngưng sinh hoạt.
Đúng ra năm 1975, một số các trưởng vượt biên ra nước ngoài, một số các trưởng đi học tập và tự bản chất của tình hình xã hội cho nên phong trào Hướng Đạo của Việt Nam tạm ngưng sinh hoạt.
LM.Nguyễn Đức Bình
Về mặt pháp lý, sau 1975, Hội Hướng Đạo Thế Giới đã treo chức thành viên của Hướng Đạo Việt Nam, đó là tính khách quan mà đồng thời thực tế cũng đã ngưng sinh hoạt từ 1975.
Năm năm sau, từ 1980, là thời kỳ phục hoạt của Hướng Đạo Việt Nam, linh mục Nguyễn Đức Bình kể tiếp:
Một số trưởng bên Xuân Hoà mà dẫn đầu là trưởng Trần Văn Hợp, trước 75 là phụ tá huấn luyện miền ba, qui tụ một số các anh em Hướng Đạo Xuân Hoà sinh hoạt lại. Đương nhiên trong thời gian này chỉ là sinh hoạt chui thôi, nhưng cũng tạo nên bầu khí rất phấn khởi, và cũng qui tụ được một số các trưởng từ các đạo khác ở trong vùng. Dần dần thì trưởng hợp mời một số các trưởng huấn luyện cũ như trưởng Thanh Phong, trưởng Cung Giũ Nguyên. Đó là các trưởng kỳ cựu để mở những khoá huấn luyện.
Sau đó thì có một số các trưởng già về ôn luyện cũng như một số trưởng trẻ được huấn luyện để về điều khiển đơn vị. Tới năm 80 thì tình hình tương đối cũng rộng rãi, dù rằng đi sinh hoạt thì khi chào cờ mới mặc đồng phục, sau đó cởi ra ngày rồi sinh hoạt bình thường.
Cũng vì thấy tình hình có phần ổn định và thông thoáng hơn nên từ những năm về sau này của thập niên 1980, một số huynh trưởng Hướng Đạo tự động tách ra lập đoàn riêng. Trưởng của đạo nào trở về đạo nấy.Tuy nhiên:
Tới năm 80 thì tình hình tương đối cũng rộng rãi, dù rằng đi sinh hoạt thì khi chào cờ mới mặc đồng phục, sau đó cởi ra ngày rồi sinh hoạt bình thường.
LM.Nguyễn Đức Bình
Nhưng mà không thể lập thành đạo nữa vì không đủ túc số mà cũng chẳng có đủ trưởng cho nên cũng lấy danh nghĩa của đạo cũng sinh hoạt rồi sau này lập thành những liên đoàn mang tính cách độc lập. Chỉ riêng Xuân Hoà là phục hoạt lại ngay từ đầu 80 nhưng không dám lấy tư cách đạo Xuân Hoà như trước 1975 mà sửa lại thành Gia Đình Hướng Đạo Xuân Hòa và từ ngữ đó sử dụng cho tới bây giờ.
Còn một số các trưởng, sau khi cùng tham gia huấn luyện với Xuân Hoà, đã tách ra và sinh hoạt riêng. Sau đó vì nhu cầu một đoàn muốn xin chính thức tái thành lập hoặc là tái phục hoạt mang tính cách chính thức thì bắt đầu có nhóm Liên Tỉnh Thành và nhóm thứ hai là nhóm Liên Ngành.
Tách riêng như vậy thì có một số trưởng kỳ cựu là đảng viên họ muốn lập ra một đoàn Hướng Đạo riêng bởi vì họ thế của họ, và họ thành lập nhóm Liên Tỉnh Thành. Và khi lập nhóm đó rồi thì lại có một số trưởng không muốn đi theo đường hướng của nhóm đó thì họ thành lập ra nhóm Liên Nghành hay còn gọi là nhóm Thỏa Hiệp.
Không cấm nhưng cũng không cấp phép
Như vậy, vẫn theo lời huynh trưởng Hướng Đạo Nguyễn Đức Bình, có thể nói ba nhóm Hướng Đạo nổi bật hiện nay gồm nhóm Liên Tỉnh Thành, nhóm Liên Ngành và nhóm Xuân Hòa, còn gọi là Gia Đình Xuân Hoà là tên từ lúc phục hoạt trở lại. Vấn đề ở đây là với những sinh hoạt dù lành mạnh nhưng ít nhiều mang tính cách một đoàn thể “ngoài luồng” như vậy thì có gặp khó khăn gì không. Trưởng Nguyễn Đức Bình trả lời:
Cho tới bây giờ nhà nước cấm thì không cấm, cho phép thì cũng không cho phép, nhưng có nhiều văn bản đưa ra để mà động viên các đảng viên cũng như cán bộ công nhân viên không cho con em sinh hoạt Hướng Đạo. Chỉ động viên là đừng sinh hoạt thôi chứ không cấm. Còn trên thực tế thì cho tới thời điểm này tương đối các nhóm sinh hoạt cũng mặc đồng phục, trừ một số các địa điểm ở công viên họ không cho mặc đồng phục.
Cho tới bây giờ nhà nước cấm thì không cấm, cho phép thì cũng không cho phép, nhưng có nhiều văn bản đưa ra để mà động viên các đảng viên cũng như cán bộ công nhân viên không cho con em sinh hoạt Hướng Đạo. Chỉ động viên là đừng sinh hoạt thôi chứ không cấm.
LM.Nguyễn Đức Bình
Cũng có một số công viên mãi về sau này thuyết phục mãi thì họ cho mặc đồng phục nhưng không cho đeo khăn quàng. Cho tới bây giờ cũng có một số như vậy.
Đó là về hình thức tổ chức , về mặt nội dung thì những nhóm Hướng Đạo như Xuân Hoà, Liên Tỉnh Thành, Liên Ngành, có thể hiện được tính cách giáo dục toàn diện của Hướng Đạo truyền thống hay không. Linh mục kiêm trưởng huấn luyện của Gia Đình Hướng Đạo Xuân Hoà phân tích điều ông muốn bày tỏ ở đây rằng giáo dục toàn diện của Hướng Đạo phải đầy đủ và đúng theo nguyên lý Hướng Đạo, đó là bổn phận đối với tâm linh, tôn giáo. Kế đến là bổn phận đối với gia đình, đối với xã hội, và thứ ba là bổn phận đối với cá nhân:
Vấn đề tín ngưỡng tâm linh theo đúng lời hứa của Hướng Đạo, thì trừ Xuân Hoà, cho tới bây giờ các nhóm khác xem ra rất coi nhẹ bởi cho đó là vấn đề tế nhị đối với xã hội.
Trong tư cách một huynh trưởng Hướng Đạo, nhất là một trưởng huấn luyện, linh mục Nguyễn Đức Bình dựa vào luật Hướng Đạo để biện minh cho lý lẽ của ông:
Tôi nghĩ không thể đưa ra lý do tế nhị để rồi không giáo dục các em về mặt tâm linh. Đó là một trong những
vấn đề mà cho tới bây giờ vẫn còn lấn cấn.
Có nhiều phụ huynh hỏi bây giờ thấy có nhiều nhóm Hướng Đạo chơi ở ngoài công viên quá ,cho các em sinh hoạt được không. Tôi bảo được lắm chứ nhưng với điều kiện tới gặp anh trưởng để hỏi ở đây có vị giáo hạnh không, bất kỳ tôn giáo nào, ít ra phải có một vị giáo hạnh. Nếu trường hợp bảo rằng không , hỏi rằng giáo hạnh là cái gì thì chứng tỏ người trưởng đó không biết không quan tâm đến đời sống tôn giáo tâm linh của con em mình.
Trong luật và lời hứa thì đầu tiên là yếu tố đối với đời sống tâm linh. Bỏ mất yếu tố tâm linh, Thượng Đế hay tôn giáo đi rồi thì không còn ý nghĩa, như vậy nó là phong trào khác chứ không phải phong trào Hướng Đạo.
LM.Nguyễn Đức Bình
Theo ông, nếu dựa vào lý do tôn giáo hay tâm linh là vấn đề tế nhị để né tránh thì có nghĩa là tạo một tình trạng nhập nhằng đối với giới trẻ trong sinh hoạt Hướng Đạo:
Tôi bảo nhập nhằng vì thứ nhất là trái với sự thực Hướng Đạo trái với lương tâm của mình, điểm thứ hai mình đang tạo cho em cái nhập nhằng hay là cái không thật, như vậy không phải là giáo dục Hướng Đạo mà trái lại đó là phản Hướng Đạo. Vấn đề ấy cho tới ngày nay vẫn là cái gay cấn nhất trong chuyện giáo dục Hướng Đạo.
Pháp của phong trào Hướng Đạo trong đó có năm yếu tố. Thứ nhất luật và lời hứa, thứ hai là sống ngoài thiên nhiên, thứ ba là theo phương pháp hàng đội tức là từng nhóm nhỏ, thứ bốn là chương trình hấp dẫn và tiệm tiến. Trong luật và lời hứa thì đầu tiên là yếu tố đối với đời sống tâm linh. Bỏ mất yếu tố tâm linh, Thượng Đế hay tôn giáo đi rồi thì không còn ý nghĩa, như vậy nó là phong trào khác chứ không phải phong trào Hướng Đạo. Ở đây phải hiểu rõ phong trào Hướng Đạo rồi mới nói đến chuyện khác được.Chứ còn bảo mang thứ này thứ kia ra rồi bảo đó là phong trào Hướng Đạo thì tôi thấy nó không ổn.
Yếu tố tâm linh trong Hướng Đạo
Nhưng vì sao yếu tố tâm linh trong đời sống của người Hướng Đạo lại quan trọng đến vậy, tại sao không nhìn vào những mặt tích cực khác như “hướng đạo sinh trung thành với tổ quốc, hướng đạo sinh mỗi ngày làm một việc tốt, hướng đạo sinh yêu thương nhau như anh em một nhà vân vân… mà chính nhóm Xuân Hoà, nhóm Liên Tỉnh Thành, nhóm Liên Nghành đang dạy cho các em từ sói lên đến thiếu lên đến tráng. Chẳng phải đó là những mặt tích cực những đức tính tốt đẹp hay sao:
Trên thực tế vấn đề tâm linh trong xã hội Việt Nam , mà người ta gọi là tế nhị và phức tạp người ta không muốn đề cập đến, chính vì cái yếu tố không muốn đề cập đến mà tôi đặt vấn đề ở đây là anh nhập nhằng tức là anh không trung thực.
LM.Nguyễn Đức Bình
Trên thực tế vấn đề tâm linh trong xã hội Việt Nam , mà người ta gọi là tế nhị và phức tạp người ta không muốn đề cập đến, chính vì cái yếu tố không muốn đề cập đến mà tôi đặt vấn đề ở đây là anh nhập nhằng tức
là anh không trung thực. Không trung thực thì điều luật thứ nhất anh đã bỏ mất rồi. Điểm thứ hai, không trung thực thì làm sao dạy cho các em làm sao nói chuyện giáo dục được. Cái quan trọng cái cơ bản mà anh loại bỏ nó ra bởi vì cái tính không trung thực của anh chứ không phải tự bản chất của chuyện tôn giáo.
Chính vì vậy tôi mới bảo rằng cho tới bây giờ có rất nhiều trưởng rất có tâm huyết với Hướng Đạo, muốn ngồi lại với nhau. Muốn vận động làm sao để phong trào Hướng Đạo được sinh hoạt tại Việt Nam một cách chính thức. Chứ còn tái sinh hoạt thì nó đã tái sinh hoạt rồi, và sinh hoạt thì cũng đã sinh hoạt chỗ này chỗ kia rồi. Cũng có chổ khó khăn nhưng cũng có chỗ tương đối không đến nỗi nào. Các em vẫn mặc đồng phục, vẫn chào cờ này nọ các không có vấn đề gì.
Nhưng trong trường hợp vận động để xin cho Hướng Đạo tái sinh hoạt, linh mục Nguyễn Đức Bình khẳng định, một cách rộng rãi và có tính cách toàn quốc thì đó là điều rất khó xảy ra.
Cái khí thứ nhất là đối với chính quyền. Cái khó thứ hai mà nội tại từ chính các trưởng, đó là tính trung thực. Chính vì khó khăn mà ra cái chuyện nhập nhằng. Đó là vấn đề.
Trong bối cảnh như vậy, có hay không mối tương quan anh em giữa ba nhóm tương đối mạnh là Liên Tỉnh Thành, Xuân Hoà và Liên Ngành. Linh mục kiêm trưởng Hướng Đạo Nguyễn Đức Bình cho biết:
Cho tới bây giờ, vì mỗi nhóm có chủ trương riêng, nên khó có thể mà chung với nhau được. Chủ trương sinh hoạt của Liên Tỉnh Thành là thuộc loại mà chúng tôi không dám đụng đến. Trường hợp của Liên Ngành hay còn gọi là Thỏa Hiệp đó, cũng là một vấn đề. Lý do là đôi khi các trưởng đi sinh hoạt chưa về tới nhà thì họ đã mời đi làm việc rồi. Cho nên tôi nói ở Việt Nam mà Hướng Đạo bắt tay trái nhưng tay phải cầm con dao thì cũng nguy hiểm lắm.
Họ cũng mặc đồ Hướng Đạo, họ cũng tuyên hứa, nhưng tuyên hứa của họ không phải Hướng Đạo Thế Giới, hoặc là họ chơi không đúng theo Hướng Đạo thì cũng không phải là hướng đạo. Phải xác nhận ngay từ đầu về cái chuyện đó.
LM.Nguyễn Đức Bình
Theo ông, nếu bảo là nhân bản thì phong trào nào cũng đều có khía cạnh tốt của nó chứ không chỉ riêng Hướng Đạo. Nhưng một khi nói tới Hướng Đạo thì trước tiên là phải hiểu đúng tôn chỉ của nó, còn nhóm này nổi lên nhóm kia nổi lên rồi bảo là Hướng Đạo thì có điều không ổn. Chính vì vậy, ông nhấn mạnh, là ông không dám đề cập đến vấn đề giáo dục của các nhóm khác:
Họ cũng mặc đồ Hướng Đạo, họ cũng tuyên hứa, nhưng tuyên hứa của họ không phải Hướng Đạo Thế Giới, hoặc là họ chơi không đúng theo Hướng Đạo thì cũng không phải là hướng đạo. Phải xác nhận ngay từ đầu về cái chuyện đó.
Thường khi nói đến Hướng Đạo thì không thể không đề cập đến một trong những sinh hoạt chính yếu, đó là những buổi cắm trại. Hướng Đạo có trại họp bạn cho đoàn sinh, có trại huấn luyện cho trưởng, có trại họp bạn quốc tế nếu là thành viên của Hướng Đạo Thế Giới. Nhưng có lẽ quan trọng nhất vẫn là những trại huấn luyện bởi từ một đoàn sinh lên trưởng hoặc đã trở thanh trưởng rồi thì vẫn phải trải qua nhiều kỳ trại huấn luyện nhằm trui rèn kỹ năng lãnh đạo và nắm đoàn:
Hai nhóm kia thì tôi không biết nhưng mà Xuân Hòa tương đối họ huấn luyện rất kỹ, các trưởng của Xuân Hoà cũng rất vững về mảng nguyên lý Hướng Đạo.
Về chương trình chuyên hiệu cũng như cấp bậc của các em thì bên Xuân Hoà, không những nơi các em từ sói con, thiếu sinh, tráng sinh, mà ngay cả các trưởng cũng có nhiều khóa huấn luyện.
Khoá huấn luyện để đào tạo thì ngay cả các em nhỏ đầu đàn chúng tôi cũng gọi là một trưởng trẻ. Đó là lý tưởng để sau này chính các em tự tạo cho mình cuộc sống hạnh phúc trong cuộc đời của các em và giúp cho đất nước cho xã hội. Tới giờ những khoá huấn luyện nâng cao thì cũng chỉ trong khuôn khổ Xuân Hoà mà thôi.
Đó là sơ lược về tình hình sinh hoạt Hướng Đạo ở Việt Nam sau 1975, đúng ra là kể từ 1980 trở đi. Phong trào Hướng Đạo trong nước sau bảy mươi lăm không ghi tên với Hướng Đạo Thế Giới, cũng không có tầm vóc rộng rãi và theo đúng phương pháp hàng đội hay chỉ huy hàng dọc như các liên đoàn Hướng Đạo ở hải ngoại .
Thiết tưởng không thể nói hết những câu chuyện ngóc ngách của Hướng Đạo ở Việt Nam nếu không có ý kiến của các nhóm Liên Tỉnh Thành và Liên Ngành. Thanh Trúc rất mong sớm mời quí vị trở lại với đề tài này khi có cơ hội.
Mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi tạm ngưng ở đây. Xin hẹn quí thính giả tối thứ Năm tuần tới.