Đại diện các quốc gia trên thế giới vào ngày thứ ba 23 tháng 9 vừa qua tập trung tại New York để bàn về tình trạng biến đổi khí hậu đang gây ra những tác động đến cuộc sống con người trên hành tinh Trái Đất. Kỳ họp thượng đỉnh này có những điểm gì đáng chú ý?
Đây là đề tài trong chuyên mục khoa học- môi trường kỳ này.
Mục tiêu & cảnh báo
Kỳ họp được cho là qui tụ đông đảo nhất các vị lãnh đạo của thế giới kể từ hội nghị về biến đổi khí hậu tổ chức ở Copenhagen hồi năm 2009 cho đến nay. Hiện có nhiều kêu gọi cần phải hành động giúp giải quyết vấn nạn ấm nóng toàn cầu bấy lâu nay.
Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon chủ trì hội nghị thượng đỉnh qui tụ 120 vị lãnh đạo các quốc gia và đại diện hơn 200 công ty đa quốc gia tham dự. Hội nghị lần này được giới hoạt động về biến đổi khí hậu cũng như các nhà ngoại giao xem như là hoạt động quan trọng nhằm tạo động lực trước kỳ hội nghị Paris về biến đổi khí hậu sẽ được tiến hành vào cuối năm tới. Đó là lúc phải đưa ra thỏa thuận về giảm khí thải nhà kính cho thời điểm sau năm 2020.
Đêm trước ngày diễn ra khai mạc hội nghị tại trụ sở của Liên Hiệp Quốc ở New York, tổng thư ký Ban Ki-moon lên tiếng nhắc lại tình trạng biến đổi khí hậu là một vấn đề được xác định của thời đại chúng ta. Nay là thời gian phải ra tay hành động.
Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon, cựu tổng thống Hoa Kỳ Al Gore, chủ tịch Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu Rajendra Pachauri, cũng như diễn viên điện ảnh Di Capricio đều lên tiếng cảnh báo thời gian không còn nhiều nữa. Theo ông Ban Ki-moon thì thế giới phải giảm mức phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính nhằm ngăn chặn tình trạng Trái Đất ấm lên mà cách đây 5 năm lãnh đạo của thế giới đã báo động là nguy hiểm rồi.
Liên Hiệp Quốc đang mong muốn hạn chế cho được tình trạng ấm nóng lên của Trái đất chỉ trong giới hạn 2 độ C so với mức của thời kỳ tiền công nghiệp. Thế nhưng theo các nhà khoa học thì khuynh hướng phát thải như hiện nay có thể làm cho nhiệt độ tăng lên hơn hai lần mức đó vào cuối thế kỷ này.
Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon và ông Pachauri cho thấy tác động của tình trạng biến đổi khí hậu đã được thấy rõ, cụ thể trận siêu bão Sandy hồi năm 2012 làm ngập lụt một tòa nhà của Liên Hiệp Quốc ngay tại New York. Chuyên gia Pachauri cho biết tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn với những đợt hạn hán, bão tố dẫn đến tình trạng thiếu lương thực và nguồn nước ngọt. Ông này dự kiến sẽ có những xung đột dữ dội hơn do biến đổi khí hậu mang đến.
Một nghiên cứu của các chuyên gia thuộc Đại học Cornell, Đại học Azizona và Cơ quan Thăm dò Địa chất Hoa Kỳ nêu ra cảnh báo tình trạng biến đổi khí hậu sẽ gây nên những đợt hạn hán dữ dội trong những thập niên tới. Những đợt siêu hạn này được dự báo sẽ tồi tệ chưa hề có trong suốt 2 ngàn năm qua.
Nạn hạn hán sẽ xảy ra tại nước Mỹ và những quốc gia cận nhiệt đới thuộc thế giới đang phát triển. Lịch sử ghi nhận là những trận siêu hạn hán trước đây được tin là nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của những nền văn minh từng một thời vang bóng, trong đó có vương quốc Khmer ở khu vực Đông Nam Á hồi thế kỷ thứ 14.
Hiện nay nếu như tình trạng Trái Đất ấm nóng lên không được kiểm soát thì chắc chắn mức độ hạn hán sẽ trầm trọng hơn lên.
Hứa hẹn & Hành động
Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama lên tiếng thúc giục lãnh đạo của các quốc gia khác trên thế giới nên theo gương Hoa Kỳ đi đầu trong lĩnh vực tiến hành chiến lược năng lượng sạch và giảm phát thải. Ông Barack Obama cho rằng cần phải tiến hành ngay những biện pháp đầu tư tham vọng vào năng lượng sạch và giảm phát thải; chứ không thể chần chờ đến sang năm hay năm sau đó nữa. Theo tổng thống Mỹ thì không có quốc gia nào có thể đối phó với mối đe dọa biến đổi khí hậu một mình nước đó được.
Tại hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu tại New York, Hoa Kỳ, Canada và Liên minh Châu Âu ký kết tuyên bố giảm phân nửa tình trạng mất rừng vào năm 2020, và đến năm 2030 loại bỏ hoàn toàn tình trạng phá rừng. Chile đưa ra cam kết cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính vào năm 2020.
Một khoản ít nhất là 5 tỷ đô la được cam kết dù không mang tính ràng buộc nhằm giúp duy trì tính bền vững cho Trái đất. Khoản chi này được sử dụng cho các mục tiêu không dùng than, nhiên liệu hóa thạch, cũng như phá hủy rừng là nơi hấp thụ carbon của Trái đất.
Chủ tịch Ủy hội Châu Âu, ông Jose Manuel Baroso, cho biết trong thời gian 7 năm tới, Liên minh Châu Âu sẽ cung cấp gần 4 tỷ đô la nhằm giúp cho hoạt động bền vững của các quốc gia đang phát triển.
Nước Pháp cam kết cung cấp 1 tỷ đô la, Hàn Quốc hứa chi 100 triệu đô la.
Na Uy cam kết chi 350 triệu đô để bảo vệ rừng tại Peru và những nơi khác. Riêng cho Liberia trong lĩnh vực bảo vệ rừng, Na Uy chi 100 triệu đô la.
Nhật Bản đưa ra cam kết sẽ trở thành một quốc gia hình mẫu về xã hội carbon thấp, và cho hay sẽ phóng một vệ tinh nhằm giám sát và thẩm định mức phát thải.
Canada cũng cam kết sẽ làm sao cho các loại xe hơi và xe tải sử dụng nhiên liệu một cách hiệu quả hơn.
Liên minh Châu Âu cho biết 27 quốc gia thành viên của khối này sẽ cắt giảm khí nhà kính để cho đến năm 2030 sẽ giảm so với mức hồi năm 1990 là 40%. Khối này kêu gọi sử dụng năng lượng sạch và tăng hiệu quả sử dụng năng lượng chừng 30%.
Tại hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu vừa qua, khu vực tư nhân, các sáng hội, nhóm môi trường xanh… đưa ra những sáng kiến nhằm có thể cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Vào ngày thứ hai, chủ tịch hãng Apple, ông Tim Cook, tuyên bố người khổng lồ công nghệ này sẽ ưu tiên tăng trưởng với mức carbon thấp.
Trước khi diễn ra thượng đỉnh về biến đổi khí hậu tại New York, vào ngày chủ nhật 21 tháng 9, nhiều người tham gia hoạt động tuần hành tại những thành phố khác nhau trên thế giới nhằm chứng tỏ ‘quyền lực nhân dân’ nhắn gửi đến các chính phủ không muốn giải quyết tình trạng phát thải gây hiệu ứng nhà kính làm cho Trái đất ấm nóng lên.
Tại 158 quốc gia hằng trăm nghìn người xuống đường tuần hành vì môi trường, và số người tham gia tuần hành tại New York được cho biết lên đến 300 ngàn người.
Tại Việt Nam một số nhóm hoạt động vì môi trường cũng có những sinh hoạt nhằm hưởng ứng hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu tại New York. Bạn Lê Trần Khánh Vy, phụ trách truyền thông của nhóm 350.Org Việt Nam cho biết lại những sinh hoạt hưởng ứng đó:
“Để hưởng ứng thì chúng tôi có tổ chức nhiều chương trình bên lề. Từ đầu tháng 9, chúng tôi thực hiện một hội thảo cùng với chiến dịch về biến đổi khí hậu tập huấn một số kỹ năng truyền thông cho các bạn trẻ, giúp các bạn biết về năng lượng sạch cũng như biết một số vấn đề về biến đổi khí hậu để các bạn làm truyền thông tốt hơn. Tiếp đến chúng tôi cũng có tổ chức các chương trình ví dụ như các bạn trẻ chụp ảnh với mặt nạ khí độc để các bạn có thể đưa lên mạng xã hội chia xẻ thông điệp.
Đến ngày chính là ngày 21, chúng tôi có tổ chức tại những nơi như Đà Nẵng, Cần Thơ, Hà Nội, Sài Gòn các sinh hoạt. Đà Nẵng thì tại tượng đài Mẹ Âu Cơ và bên khu vực biển, Cần Thơ ở bến Ninh Kiều, Hà Nội tại Hồ Hoàn Kiếm, các bạn đeo mặt nạ và hóa trang một chút cho đen và diễu hành, chụp hình để hưởng ứng. Ở Sài Gòn thì đặc biệt hơn, ngoài việc đeo mặt nạ, các bạn còn bôi đen hóa trang bằng chính than đá làm các nhân tượng đi vào các khu vực công cộng của thành phố như Bưu điện Thành phố, Nhà Thờ Đức Bà, Hồ Con Rùa… Tại những địa điểm đó nhận được sự hưởng ứng của khách du lịch và các bạn trẻ ở khu vực chung quanh.
Tất cả hình ảnh được gom lại và gửi lên thành một bộ ảnh chung và gửi ra nước ngoài như là thông điệp hưởng ứng của Việt Nam, đóng góp phần của mình trong việc gây áp lực lên các nhà lãnh đạo phải có quyết định sáng suốt hơn trong hội nghị diễn ra vào ngày 23.”
Nghi ngại & hạn chế
Dù có những mong đợi hồ hởi về khả năng hội nghị lần này có thể tạo ra những động lực như vừa nêu, vẫn còn có ý kiến tiêu cực cho rằng chẳng mấy chính quyền sẽ đưa ra những cam kết thực sự.
Tổ chức Oxfam đánh giá rằng những sáng kiến được đưa ra tại hội nghị là hữu ích, tuy nhiên theo Oxfam không có nhiều sáng kiến mang tính đột phá.
Trong khi đó thì những quốc gia như Brazil, nơi chủ yếu rừng bị hủy hoại, lên tiếng cho hay nước này từ nay đến năm 2030 sẽ không ký thỏa thuận cam kết ngưng nạn phá rừng. Điều này phá hỏng thời hạn được hơn 150 quốc gia tham dự thượng đỉnh tại New York đề ra là chấm dứt nạn phá rừng vào năm 2030.
Chính phủ Mỹ quyết định không tham gia cùng 73 quốc gia khác trong kế hoạch đánh thuế carbon vì quốc hội Hoa Kỳ cho thấy sẽ bác bỏ kế hoạch như thế. Cho đến đầu sang năm, nước Mỹ cũng mới nêu ra mục tiêu phát thải mới.
Trung Quốc dù có ký thỏa thuận về đánh thuế carbon, nhưng người đại diện của Bắc Kinh tại hội nghị là phó thủ tướng Trương Cao Lệ lên tiếng than phiền cho rằng thế giới đối xử với những quốc gia đang phát triển, trong đó có Trung Quốc, một cách khác hẳn với những quốc gia đã phát triển; đó là cho phép những nước phát triển thải nhiều khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Mục Khoa học- Môi trường kỳ này tạm dừng tại đây. Hẹn gặp lại quí vị và các bạn trong chương trình kỳ tới.
Gia Minh chào tạm biệt.