បទ​វិភាគ៖ តើ​ពេល​ណា​តុលាការ​កម្ពុជា​អាច​មាន​លទ្ធភាព​កាត់​ទោស​មន្ត្រី​ដូច​អ៊ុយក្រែន?

ដោយ តាំង សារ៉ាដា
2014.02.28
តុលាការក្រុង ៦១០ អ្នក​បឹងកក់ ព្រះសង្ឃ និង​កម្មករ នាំ​គ្នា​យក​លុយ​ដុល្លារ​ថត​ចម្លង​ទៅ​បិទ​នឹង​ស្លាក​របស់​សាលា​ដំបូង​រាជធានី​ភ្នំពេញ កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​៣ ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១៤។
RFA/Ouk Savborey

អំពើ​និទ្ទណ្ឌភាព​មិន​អាច​ខាត់​ជម្រះ​ដោយ​គ្មាន​ការ​ដាក់​ទោស​ទណ្ឌ​ពី​តុលាការ​បាន​ទេ ក្នុង​ប្រទេស​ដែល​គោរព​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ឯករាជ្យ ទោះ​អ្នក​ប្រព្រឹត្តិ​ជា​ប្រធានាធិបតី នាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រី ឬ​មេ​បញ្ជាការ​យោធា​ក៏ដោយ។ ជាក់ស្តែង ក្នុង​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ តុលាការ​នៃ​ប្រទេស​អ៊ុយក្រែន (Ukraine) បាន​ចេញ​ដីកា​តាម​ចាប់​ប្រធានាធិបតី​របស់​ខ្លួន ដែល​រង​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​ពី​បទ​សម្លាប់​ក្រុម​បាតុករ​ជាច្រើន កាល​ពី​ខែ​ពាក់​កណ្ដាល​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១៤។

ចុះ​ចំណែក​បរិបទ​ប្រទេស​កម្ពុជា វិញ តើ​តុលាការ​បាន​ចេញ​ដីកា​ចាប់​ខ្លួន​អ្នក​បញ្ជា​ឲ្យ​បាញ់​សម្លាប់​ក្រុម​កម្មករ​ទាំង​កណ្ដាល​ថ្ងៃ​ត្រង់ កាល​ពី​ចុង​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១៤ នោះ​ដែរ​ហើយ​ឬ​នៅ?

ករណី​រត់​ចោល​ស្រុក​គេច​ពី​គុក​របស់​មេ​ដឹក​នាំ​ផ្តាច់​ការ​លើ​ពិភពលោក បាន​កើត​ឡើង​ទៀត​ហើយ។ ពេល​នេះ គឺ​ជា​មេ​ដឹក​នាំ​នៃ​ប្រទេស​ដែល​នៅ​កៀក​ក្លៀក​អតីត​ប្រទេស​មហា​អំណាច​កុម្មុយនីស្ត​តែ​ម្តង នោះ​គឺ​ប្រធានាធិបតី​នៃ​ប្រទេស​អ៊ុយក្រែន លោក វ៉ិចត័រ យ៉ានុកូវ៉ិច (Viktor Yanukovych)។

លោក វ៉ិចត័រ យ៉ានុកូវ៉ិច ត្រូវ​បាន​តុលាការ​ចោទ​ប្រកាន់​ពី​បទ​បញ្ជា​ឲ្យ​មាន​ការ​បាញ់​ក្រុម​បាតុករ​ជាង ២០​នាក់ ហើយ​ជាង ២០០​នាក់​ផ្សេង​ទៀត​របួស។

ពលរដ្ឋ​អ៊ុយក្រែន កាល​ពី​ពាក់​កណ្ដាល​ខែ​មករា បាន​ធ្វើ​បាតុកម្ម​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​បដិសេធ​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ពាណិជ្ជកម្ម​ជាមួយ​សហគមន៍​អឺរ៉ុប ដោយសារ​ទទួល​សំណូក​ចំនួន ១៥​ពាន់​លាន​ដុល្លារ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ពី​ប្រទេស​រុស្ស៊ី។

អ៊ុយក្រែន ធ្លាប់​ជា​ប្រទេស​មួយ​ស្ថិត​ក្នុង​ចំណុះ​របស់​សហភាព​សូវៀត ដែល​គ្រប់គ្រង​ដោយ​របប​កុម្មុយនីស្ត។ ប្រទេស​មួយ​នេះ​បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ពី​សហភាព​សូវៀត នៅ​ថ្ងៃ​ទី​២៤ ខែ​សីហា ឆ្នាំ​១៩៩១ ហើយ​ចាប់​ផ្ដើម​អនុវត្ត​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​សេរី​ពហុ​បក្ស ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អំណាច​ទាំង​បី រួម​មាន​អំណាច​រដ្ឋាភិបាល អំណាច​រដ្ឋសភា និង​អំណាច​តុលាការ ស្ថិត​នៅ​ដាច់​ពី​គ្នា។

ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ក្នុង​ប្រទេស​អ៊ុយក្រែន ធ្លាប់​មាន​រូបភាព​ដូច​គ្នា​ទៅ​នឹង​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា ដែល​រង​សម្ពាធ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ដោយ​ក្រុម​អ្នក​នយោបាយ អ្នក​មាន​អំណាច និង​អ្នក​ជំនួញ​ធំៗ។

នៅ​ឆ្នាំ​២០១០ អ៊ុយក្រែន បាន​ចាប់​ផ្ដើម​បោះ​ពួយ​ខ្លាំង​ឆ្ពោះ​ទៅ​រក​ការ​កែ​ទម្រង់​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ឲ្យ​មាន​ភាព​ឯករាជ្យ ដើម្បី​ស្វែង​រក​យុត្តិធម៌​ពិត​ប្រាកដ​ជូន​សង្គម និង​ធានា​សិទ្ធិ​សេរីភាព​ពេញ​លេញ​ជូន​ពលរដ្ឋ​រួច​មក ពេល​នោះ​ឥទ្ធិពល​របស់​រដ្ឋាភិបាល អ្នក​នយោបាយ និង​អ្នក​ជំនួញ ហាក់​លែង​អាច​ហក់​រំលង​របង​អំណាច​ច្បាប់​ដូច​មុនៗ​ទៀត​ហើយ។

រហូត​មក​ទល់​ពេល​នេះ តុលាការ​នៃ​ប្រទេស​អ៊ុយក្រែន ត្រូវ​បាន​ពលរដ្ឋ​របស់​ខ្លួន​ចាត់​ទុក​ថា ជា​តុលាការ​ដែល​មាន​ភាព​ឯកភាព និង​ឥត​លម្អៀង ហើយ​ជា​ស្ថាប័ន​មួយ​ដែល​ផ្តល់​នូវ​ក្តី​សង្ឃឹម និង​ផ្តល់​ការ​ជឿជាក់​ខ្ពស់​ធំ​បំផុត​សម្រាប់​មហា​ជន។ លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត តុលាការ​នៃ​ប្រទេស​អ៊ុយក្រែន បាន​កាត់​ក្តី​មន្ត្រី​រដ្ឋាភិបាល​កំពូលៗ​ជាច្រើន​សឹង​រាប់​មិន​អស់​ទៅ​ហើយ រួម​ទាំង​ប្រធានាធិបតី លោក Victor Yanukovych កាល​ពី​ពេល​ថ្មីៗ​នេះ​ថែម​ទៀត។

ចុះ​ចំណែក​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា វិញ​យ៉ាង​ម៉េច​ដែរ?

បើ​និយាយ​ពី​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​កម្ពុជា វិញ ភាព​មិន​ប្រក្រតី​មាន​ច្រើន​ណាស់ សេចក្តី​រាយការណ៍​ខ្លី​មួយ​នេះ​និយាយ​មិន​អស់​ទេ ប៉ុន្តែ​សូម​លើក​ខ្លះៗ​ទៅ​ចុះ។ សម្រាប់​កម្ពុជា ពាក្យ​ថា​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ឯករាជ្យ និង​ឥត​លម្អៀង គ្រាន់​តែ​ជា​ការ​ផាត់​ពណ៌​ឲ្យ​ល្អ​មើល​ប៉ុណ្ណោះ។ មនុស្ស​ជាច្រើន​ដឹង​សឹង​គ្រប់ៗ​គ្នា​ទៅ​ហើយ​ថា មន្ត្រី​តុលាការ​ភាគ​ច្រើន​តាំង​ពី​សាលា​ដំបូង រហូត​ដល់​សាលា​កំពូល សុទ្ធ​សឹង​តែ​ជា​សមាជិក​របស់​បក្ស​កាន់​អំណាច សុទ្ធ​សឹង​តែ​បង់​លុយ​ចូល​បក្ស ដើម្បី​ការពារ​អំណាច និង​តួនាទី។

បើ​និយាយ​អំពី លោក ជីវ កេង វិញ លោក​មាន​តួនាទី​ជា​ប្រធាន​តុលាការ​ក្រុង​ភ្នំពេញ​ផង ជា​ចៅក្រម​ផង ជា​ទីប្រឹក្សា​ផ្ទាល់​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ផង និង​ថែម​ជា​សមាជិក​របស់​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា ផង។ នេះ​មិន​ទាន់​និយាយ​អំពី លោក ឌិត មុន្ទី ប្រធាន​តុលាការ​កំពូល​ទេ។ លោក ឌិត មុន្ទី លោក​ក៏​មាន​តួនាទី​មិន​ចាញ់ លោក ជីវ កេង ប៉ុន្មាន​ដែរ លោក​មិន​មែន​ត្រឹម​តែ​ជា​សមាជិក​ធម្មតា​នៃ​បក្ស​កាន់​អំណាច​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​លោក​ជា​សមាជិក​គណៈ​អចិន្ត្រៃយ៍​នៃ​គណៈកម្មាធិការ​មជ្ឈិម​បក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា ជា​ទីប្រឹក្សា​ផ្ទាល់​របស់​លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង​ជា​ចៅក្រម​ថែម​ទៀត។

ដូច្នេះ ប្រសិន​បើ​មេ​តុលាការ​កំពូលៗ​របស់​ប្រទេស​ជា​សមាជិក​របស់​បក្ស​កាន់​អំណាច​ទៅ​ហើយ តើ​នៅ​មាន​ការ​សង្ស័យ​អ្វី​ទៀត​ដែល​មន្ត្រី​តុលាការ​តូចតាច​ផ្សេងៗ​មិន​ចូល​ជា​សមាជិក​បក្ស ដើម្បី​បាន​យ័ន្ត​ការពារ និង​ពង្រឹង​អំណាច​របស់​ពួក​គេ​រៀងៗ​ខ្លួន​នោះ?

ក្នុង​រដូវ​ឃោសនា​បោះ​ឆ្នោត​ម្តងៗ ការងារ​ដែល​រវល់​ជាង​គេ​របស់​ចៅក្រម ព្រះរាជ​អាជ្ញា​ក្រៅ​តែ​ពី​កាត់​ក្តី​ជម្រះ​ក្តី​នោះ គឺ​ចេញ​ជួយ​ឃោសនា​បក្ស​ជួយ​ពង្រឹង​បក្ស​តាម​មូលដ្ឋាន ឬ​ជួយ​រក​លុយ​ដើម្បី​ទ្រទ្រង់​បក្ស ជាដើម។

ផ្អែក​តាម​ភស្តុតាង​ទាំង​នេះ ស្តង់ដារ​នៃ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​កម្ពុជា ហាក់​ដូច​គ្នា​ទៅ​នឹង​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​នៃ​បណ្ដា​ប្រទេស​កុម្មុយនីស្ត​មួយ​ចំនួន ដូច​ជា ប្រទេស​ចិន វៀតណាម កូរ៉េ​ខាង​ជើង ឬ​បណ្ដា​អតីត​ប្រទេស​កុម្មុយនីស្ត​មួយ​ចំនួន ដូច​ជា​ប្រទេស​រុស្សី ហ្សេអ័រហ្សី (Georgia) អ៊ុយបេគីស្តង់ ឬ​កាហ្សាស្តង់ ជាដើម។

តុលាការ​នៃ​ប្រទេស​កុម្មុយនីស្ត រាល់​ចៅក្រម ព្រះរាជ​អាជ្ញា សុទ្ធ​សឹង​ជា​សមាជិក​របស់​បក្ស​ដែល​ធ្វើ​កិច្ចការ ដើម្បី​ផល​ប្រយោជន៍​បក្ស គោរព​នយោបាយ​របស់​បក្ស និង​ការពារ​ការ​ដឹក​នាំ​របស់​បក្ស។ ដូច្នេះ ស្ថាប័ន​តុលាការ​ជា​ស្ថាប័ន​កំពូល​មួយ​ដែល​មាន​សារសំខាន់​ជា​ទី​បំផុត​សម្រាប់​ប្រទេស។ ស្ថាប័ន​នេះ គឺ​ជន្ទល់​សម្រាប់​ការ​ដឹក​នាំ​ប្រទេស។ ប្រសិន​បើ​មេ​ដឹក​នាំ​មួយ​ចាប់​យក​តុលាការ​ជា​ចំណាប់​ខ្មាំង​បាន​ទៅ​ហើយ នោះ​ការ​ដឹក​នាំ​ប្រទេស​នឹង​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ការ​ដឹក​នាំ​បែប​ផ្តាច់​ការ​តែ​ម្តង។ ប៉ុន្តែ ប្រសិន​បើ​មេ​ដឹក​នាំ​បែង​ចែក​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ឲ្យ​នៅ​ឯករាជ្យ​បាន នោះ​ការ​ដឹក​នាំ​ប្រទេស​នឹង​មាន​សេរីភាព​ប្រកប​ដោយ​យុត្តិធម៌។

ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ក្រោម​គំនាប​របស់​អ្នក​មាន​អំណាច អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​ជញ្ជីង​យុត្តិធម៌​ផ្អៀង​ញាំញី​ដោយ​អំពើ​គ្មាន​ទោសពៃរ៍ ហើយ​អ្នក​មាន​អំណាច​តែង​រួច​ផុត​ពី​បទ​ល្មើស​ដែល​ខ្លួន​ប្រព្រឹត្ត។

ចាប់​តាំង​ពី​ឆ្នាំ​១៩៩៧ មក បទ​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ​នៅ​កម្ពុជា បាន​កើត​ឡើង​មិន​ចេះ​ចប់ ចាប់​តាំង​ពី​ការ​សម្លាប់​រង្គាល​កងទ័ព​រាជា​និយម​របស់​គណបក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច នៅ​ដើម​ខែ​កក្កដា ការ​សម្លាប់​ជីវិត​អ្នក​កាសែត​ជាង ១០​នាក់ ការ​ធ្វើ​គត់​ព្រះសង្ឃ និង​អ្នក​សិល្បៈ​ដ៏​សន្ធឹក​ការ​បោក​គ្រាប់​បែក​មុខ​រដ្ឋសភា​សម្លាប់​មនុស្ស ១៦​នាក់ ការ​បាញ់​សម្លាប់​ក្រុម​មេ​ដឹក​នាំ​សហជីព អ្នក​ការពារ​ព្រៃ​ឈើ និង​ការ​បាញ់​សម្លាប់​កម្មករ​កាត់​ដេរ​ចំនួន ៥​នាក់ កាល​ពី​ខែ​មករា ឆ្នាំ​២០១៤។

បទ​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​ទាំង​នេះ​សុទ្ធ​សឹង​ធ្វើ​ឡើង​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ ផ្ទុយ​ច្បាប់​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ។ ហើយ​រហូត​មក​ទល់​ពេល​នេះ គេ​នៅ​មិន​ទាន់​ឃើញ​មាន​ជន​ដៃ​ដល់​ទាំង​នោះ ត្រូវ​បាន​នាំ​យក​មក​កាត់​ទោស​ចំពោះ​មុខ​ច្បាប់​នោះ​ឡើយ។

ក្នុង​រយៈពេល​ចុង​ក្រោយ​នេះ កម្ពុជា កាន់​តែ​មាន​ឈ្មោះ​អាក្រក់ៗ​ទៅ​ក្នុង​ពិភពលោក ខាង​ការ​សម្លាប់​មនុស្ស​ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា។ អំពើ​អាក្រក់​របស់​ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា បច្ចុប្បន្ន បាន​ធ្វើ​អោយ​ឥស្សរជន​នយោបាយ​អន្តរជាតិ​មួយ​រូប ដែល​ធ្លាប់​តែ​ទប់​ចិត្ត​មិន​ហ៊ាន​រិះគន់ លោក ហ៊ុន សែន ជា​សាធារណៈ ទ្រាំ​លែង​បាន។

លោក ហ្គារ៉េត អេវ៉ាន (Gareth Evans) អ្នក​ការទូត​ជើង​ចាស់​អូស្ត្រាលី ម្នាក់ និង​ជា​ស្ថាបនិក​នៃ​កិច្ច​ព្រមព្រៀង​សន្តិភាព​ទីក្រុង​ប៉ារីស បាន​ប្រកាស​ជា​សាធារណៈ​ថា មេ​ដឹក​នាំ​ពិភពលោក​គួរ​ឈប់​ប្រើ​សម្ដី​ការទូត​ទៀត​ក្នុង​ទំនាក់ទំនង​ជាមួយ​កម្ពុជា ហើយ​គួរ​តែ​ស៊ើប​អង្កេត​ពី​អំពើ​រំលោភ​បំពាន និង​អំពើ​ពុក​រលួយ​នានា ហើយ​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​លើ​មេ​ដឹក​នាំ​កម្ពុជា។

កាល​ពី​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍ ក្រសួង​ការ​បរទេស​សហរដ្ឋ​អាមេរិក បាន​ចេញ​ផ្សាយ​របាយការណ៍​ស្ដីពី​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ពិភពលោក សម្រាប់​ឆ្នាំ​២០១៣ ដែល​បាន​រិះគន់​ពី​ភាព​មិន​ប្រក្រតី​នៃ​ការ​បោះ​ឆ្នោត ការ​ជ្រៀតជ្រែក​នយោបាយ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​យុត្តិធម៌ ការ​គាប​សង្កត់​សិទ្ធិ​ក្នុង​ការ​ប្រមូល​ផ្តុំ និង​ការ​រំលោភ​បំពាន​លើ​អ្នក​ជាប់​ឃុំឃាំង​នៅ​កម្ពុជា ជាដើម។

របាយការណ៍​នោះ​ក៏​បាន​រិះគន់​អំពើ​ពុក​រលួយ ដែល​កំពុង​កើត​មាន​នៅ​គ្រប់​ស្ថាប័ន​សំខាន់ៗ​ទាំងអស់​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា ហើយ​ថា ព្រះរាជ​អាជ្ញា ចៅក្រម ប៉ូលិស ទទួល​សំណូក​ខុស​ច្បាប់​ពី​ពាណិជ្ជករ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អំពើ​ពុក​រលួយ​បាន​រុញ​ច្រាន​ឲ្យ​មាន​អំពើ​និទ្ទណ្ឌភាព​កាន់​តែ​ខ្លាំង។

ទោះ​បី​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏ដោយ ប្រសិន​បើ​អំពើ​និទ្ទណ្ឌភាព​ដ៏​ក្រាស់​ក្រៃលែង​មិន​យក​មក​ខាត់​ជម្រះ​នៅ​តុលាការ ដែល​ញាំញី​ដោយ​សម្ពាធ​នយោបាយ​បាន​ទេ នោះ​មាន​តែ​តុលាការ​អន្តរជាតិ​ប៉ុណ្ណោះ​ទើប​ជា​ក្តី​សង្ឃឹម​ចុង​ក្រោយ ក្នុង​ការ​ស្វែង​រក​យុត្តិធម៌​ពិត​ប្រាកដ​ជូន​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ស្លូតត្រង់​បាន៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បី​រក្សា​សេចក្ដី​ថ្លៃថ្នូរ យើង​ខ្ញុំ​នឹង​ផ្សាយ​តែ​មតិ​ណា ដែល​មិន​ជេរ​ប្រមាថ​ដល់​អ្នក​ដទៃ​ប៉ុណ្ណោះ។

អត្ថបទពេញនិយម
RFA
សាលាដំបូង​រាជធានី​ភ្នំពេញ តម្កល់​សាលក្រម​កំបាំង​មុខ​ទៅ​លើ​ប្រធាន​សហជីព លោក ម៉ម រិទ្ធី ឱ្យ​ជាប់​ពន្ធនាគារ ១៨ខែ
បញ្ចេញ​មតិយោបល់៖

បញ្ចូលមតិរបស់អ្នកដោយបំពេញទម្រង់ខាងក្រោមជាអក្សរសុទ្ធ។ មតិនឹងត្រូវសម្រេចដោយអ្នកសម្របសម្រួល និងអាចពិនិត្យកែប្រែឲ្យស្របតាម លក្ខខណ្ឌនៃការប្រើប្រាស់ របស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី។ មតិនឹងមិនអាចមើលឃើញភ្លាមៗទេ។ វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនទទួលខុសត្រូវចំពោះខ្លឹមសារនៃមតិដែលបានចុះផ្សាយឡើយ។ សូមគោរពមតិរបស់អ្នកដទៃ ហើយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការពិត។