មន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងយុវជន មើលឃើញដូចៗ គ្នាថា របបលោក ហ៊ុន សែន ដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាឲ្យស្ថិតក្រោមអាណានិគមបែបថ្មីនៃប្រទេសជិតខាង និងប្រទេសចិន។ ការលើកឡើងនេះ ស្របពេលដែលកម្ពុជាប្រារព្ធពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិលើកទី៦៧ នៅថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា។ មន្ត្រីនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាចឆ្លើយតបអ្នកដែលមើលឃើញកម្ពុជាគ្មានឯករាជ្យភាពពេញលេញនោះថា ជាការចោទប្រកាន់ដោយគ្មានមូលដ្ឋាន និងខ្វះការយល់ដឹង។
មន្ត្រីគណបក្សប្រឆាំង និងយុវជន នៅតែកោតសរសើរអតីតព្រះមហាវីរៈក្សត្រ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ ដែលបានទាមទារឯករាជ្យពីអាណានិគមបារាំង នៅឆ្នាំ១៩៥៣ ប៉ុន្តែពួកគេយល់ថា កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺនៅមិនទាន់មានឯករាជ្យភាព និងអធិតេយ្យភាពពេញលេញនោះទេ។
តំណាងរាស្ត្រ និងជាប្រធានគណៈកម្មការកិច្ចការព្រំដែន និងអន្តោប្រវេសន៍នៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អ៊ុំ សំអាន មានប្រសាសន៍ថា លោកចូលរួមអបអរសាទរ ចំពោះការប្រារព្ធទិវាបុណ្យឯករាជ្យជាតិ ដែលកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពេញបរិបូរពីបារាំង ឆ្នាំ១៩៥៣ ប៉ុន្តែលោកសោកស្តាយដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន បច្ចុប្បន្ន ដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាឲ្យស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលឬអាណានិគមបែបថ្មី នៃប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសចិន៖ «ឯករាជ្យយើងមិនពេញលេញនោះទេ ដោយសារលោក ហ៊ុន សែន យកចិន និងយួនជាចៅហ្វាយ ដូច្នេះឯករាជ្យរបស់យើងស្ថិតនៅលើចិន និងយួនជាអ្នកកំណត់ទេ សព្វថ្ងៃនេះ។ យើងមើលទៅលើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច គឺពឹងទៅលើសេដ្ឋកិច្ចចិន និងយួន បើមើលទៅលើឯករាជ្យនយោបាយ ក៏ពឹងទៅលើចិន និងយួនដែរ ហើយពីបូរណភាពទឹកដីវិញ យួនបានរំលោភឈ្លានពានទឹកដីរបស់យើង យួនបានបោះតង់នៅលើទឹកដីយើង ហើយធ្វើសំណង់រឹងទៀតហ្នឹង ខាងរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន អត់មានតវ៉ាជាមួយយួនអីបន្តិច»។
លោក អ៊ុំ សំអាន បន្តថា ដើម្បីឲ្យកម្ពុជាមានឯករាជ្យភាព និងអធិតេយ្យពេញលេញនោះ គឺរបបលោក ហ៊ុន សែន ត្រូវឈប់រណបចិន និងវៀតណាម ហើយត្រូវពង្រឹង និងរក្សាឯករាជភាព ទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច នយោបាយ និងយោធា៖ « បើសិនជាទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច យោធា និងនយោបាយ នៅតែពឹងផ្អែកទៅលើចិនលើយួនទេ កម្ពុជាយើងអត់មានឯករាជភាពទេ។ យើងដឹងហើយថា របបលោក ហ៊ុន សែន ពឹងផ្អែកទៅលើចិន និងយួនទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច យោធា។ ផ្នែកបណ្ដុះបណ្ដាលយោធានេះ ក៏មានចិនយួនជាអ្នកបណ្ដុះបណ្ដាល ហើយផ្ដល់សម្ភារៈយោធាឲ្យទៀត។ នយោបាយដូចគ្នាដែរ ។ លោក ហ៊ុន សែន យករបបកុម្មុយនិស្តមកអនុវត្តនៅកម្ពុជា ដោយមិនគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ »។
រីឯប្រធានសមាគមសម្ព័ន្ធនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ លោក មួង សូនី ថ្លែងថា ដរាបណាប្រទេសកម្ពុជានៅតែមានកម្លាំងយោធា និងសេដ្ឋកិច្ចទន់ខ្សោយ និងគ្មានឯកភាពជាតិ សាមគ្គីជាតិជាធ្លុងមួយទេ គឺមិនអាចមានឯករាជភាព និងអធិបតេយ្យជាតិពេញលេញបានទេ។ លោកមើលឃើញថា បច្ចុប្បន្ននេះ មិនមែនតែប្រទេសមហាអំណាចធំៗ នោះទេ សូម្បីតែប្រទេសជិតខាងកម្ពុជា មានវៀតណាមជាដើម ក៏បានទាញកម្ពុជាឲ្យស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលរបស់ពួកគេដែរ៖ « បើសិនយើងអត់មានឯកភាពជាតិគ្នាជាធ្លុងមួយទេ គឺអ្នកនយោបាយយើងចេះតែលម្អៀងទៅរកប្រទេសនេះប្រទេសនោះ ដើម្បីការពារអំណាចរបស់ខ្លួនហ្នឹង វានឹងធ្វើឲ្យប្រទេសយើងបាត់បង់ឯករាជភាពហើយ ព្រោះមិនអាចមានឯករាជភាពបានទេ ព្រោះយើងយកប្រទេសទៅយកអំណាចខ្លួនឯង។ ដើម្បីឲ្យប្រទេសយើងមានឯករាជភាពនោះ លុះត្រាតែកម្ពុជាយើងមានការរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងយោធា »។
ស្រដៀងគ្នានេះ ប្រធានផ្នែកកម្មវិធីនៃសមាគមបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) លោក ស ម៉ូរី ថ្លែងថា ទោះបីជាកម្ពុជា មានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលធានាអំពីឯករាជភាព អធិបតេយ្យជាតិ និងបូរណភាពទឹកដី ហើយប្រទេសជិតខាង រួមទាំងប្រទេសមហាអំណាចធំៗ ជាប្រទេសហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះក្តី ក៏លោកសង្កេតឃើញថា ប្រទេសមហាអំណាចិន និងប្រទេសវៀតណាម រួមទាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាខ្លួនឯង នៅមិនទាន់បានគោរព និងអនុវត្តតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងកិច្ចព្រមព្រៀងជាលក្ខណៈអន្តរជាតិនេះនៅឡើយទេ។ លោក ស ម៉ូរី កត់សម្គាល់ថា រយៈពេលចុងក្រោយនេះ មហាអំណាចចិន បានបង្ហាញឥទ្ធិពលកាន់តែខ្លាំងក្នុងនយោបាយកម្ពុជា ដូចជា ចិនចេញមុខការពាររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគ្រប់បែបយ៉ាង ទាំងការបង្ក្រាបលើសំឡេងប្រឆាំង ទាំងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ហើយចិន ក៏បានក្លាយជាម្ចាស់បំណុលដ៏ធំរបស់កម្ពុជាផងដែរ។ យុវជនរូបនេះព្រួយបារម្ភថា ករណីនេះនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ឯករាជភាព និងអធិបតេយ្យជាតិកម្ពុជា៖ « កម្ពុជា ជាប្រទេសតូច ប្រជាជនតិច ហើយសេដ្ឋ និងយោធាខ្សោយ មិនអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសជិតខាង ក៏ដូចជាប្រទេសមហាអំណាចបានទេ។ អ្វីដែលជាអាវក្រោះសម្រាប់ការពារអធិបតេយ្យជាតិ និងបូរណភាពដែនដីកម្ពុជាបាន គឺកម្ពុជាខ្លួនឯង ពង្រឹងការអនុវត្តតាមគោលការណ៍ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងជំរុញឲ្យអនុវត្តតាមស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឲ្យបានល្អប្រសើរ ព្រោះប្រទេសជិតខាងរួមទាំងមហាអំណាច ជាប្រទេសហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសដែរ។ ដូច្នេះប្រទេសទាំងនេះ មានកាតព្វកិច្ចគោរពតាមចំពោះច្បាប់អន្តរជាតិនេះ ហើយចំណុចទី៣ កម្ពុជាគួរតែមានតុល្យភាពក្នុងការទំនាក់ទំនងការបរទេសជាមួយមហាអំណាចទាំងអស់ »។
ផ្ទុយពីការយល់ឃើញទាំងនេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាលោក សុខ ឥសាន ថ្លែងថា កម្ពុជា មានឯកភាពជាតិ និងឯករាជ្យភាពជាតិពេញលេញ ក្រោមម្លប់ដ៏ត្រជាក់របស់ព្រះមហាក្សត្រ ក្រោមដំបូលរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនរស់នៅដោយភាពសំបូរសប្បាយក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ លោកបញ្ជាក់ថា ការរស់នៅនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេសរបស់អ្នកនយោបាយប្រឆាំងមួយចំនួន មិនអាចចាត់ទុកថា ជាការបែកបាក់ឯកភាពជាតិនោះទេ៖ « ចោទប្រកាន់ដោយគ្មានគោលការណ៍ដោយគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ទេ។ ពីមុនមក ពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៧០ និងឆ្នាំ៨០ គេចោទថា វៀតណាមយកដីខ្មែរអស់រលីងហើយ ហើយបើយកដីខ្មែរអ៊ីចឹង ខ្មែរ ១៦លាននាក់មានដីឯណានៅ ? ខ្ញុំជាខ្មែរម្នាក់ដែរ ផ្ទះនៅភ្នំពេញ ខ្ញុំមានដីឯណានៅ បើភ្នំពេញវៀតណាមយកអស់ហើយ។ ឥឡូវទន្ទឹមនឹងវៀតណាមយកអស់នេះ ចិនមកយកអស់ទៀត ហើយសួរថា មានដីឯណាឲ្យចិននៅ បើវៀតណាមយកអស់ហើយ។ យើងគិតតែប៉ុណ្ណឹងដឹងហើយ។ ដូច្នេះយើងគិតថា នេះគ្រាន់តែជាវោហារសាស្ត្រនយោបាយរបស់ក្រុមប្រឆាំងតែប៉ុណ្ណឹងទេ »។
លោក សុខ ឥសាន ឲ្យដឹងដែរថា ឆ្នាំនេះរដ្ឋាភិបាលនឹងធ្វើពិធីបុណ្យឯករាជ្យជាតិ នៅថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា នៅវិមានឯករាជ្យដូចរាល់ឆ្នាំដែរ ដែលមានការយាងចូលរួមពីព្រះមហាក្សត្រ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកមុខអ្នកការ រួមទាំងប្រជាពលរដ្ឋ និងសិស្សានុសិស្សរាប់រយនាក់ផងដែរ។ ប៉ុន្តែនឹងមិនមានវត្តមានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះទេ ដោយសារលោកកំពុងជាប់រវល់ធ្វើចត្តាឡឺស័ក ដើម្បីបញ្ជាក់ថា តើលោកមានឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ ឬអត់។
ទាក់ទងនឹងទិវាឯករាជ្យជាតិនេះដែរ អ្នកវិភាគនយោបាយជើងចាស់ គឺបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មិនបកស្រាយថា កម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ មានឯករាជ្យជាតិពេញលេញឬអត់នោះទេ ប៉ុន្តែលោកចោទសួរថា តើកម្ពុជានឹងឈានទៅរស់នៅក្រោមរបបការពាររបស់ចិន ឬយ៉ាងណា? បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ លើកឧទារហណ៍ថា កាលពីមុនខ្មែរបានស្នើសុំឲ្យបារាំងមកជួយការពារពីសៀម និងវៀតណាម ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ ចិនបានដាក់ខ្លួនមកជួយការពារ និងអភិវឌ្ឍកម្ពុជា។ លោកសង្កេតឃើញថា តំបន់ឆ្នេរសមុទ្រខ្មែរ កំពុងក្លាយដូចជានៅទឹកដីហុងកុង ឬម៉ាកាវ ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចិនបណ្តើៗ ហើយ។ លោកបន្តថា នៅតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រខ្មែរ ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឲ្យចិនមករកស៊ីនោះ គឺជនជាតិខ្មែរបានក្លាយជាជនជាតិភាគតិច ចំណែកនៅតំបន់សម្បទានតារាសាគរ និងបទុមសាគរក្នុងខេត្តកោះកុងនោះ ក៏ក្រុមហ៊ុនចិនបណ្តេញជនជាតិខ្មែរចេញដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។