អ្នកវិភាគនិងអ្នកឃ្លាំមើលសង្គមលើកឡើងថា សណ្ឋាគារនិងកាស៊ីណូមួយចំនួននៅបន្តដំណើរការនៅឡើយ បើទោះបីរដ្ឋាភិបាលប្រកាសបិទក៏ដោយ។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលបញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចបានចុះបិទទីតាំងសណ្ឋាគារនិងកាស៊ីណូអស់ហើយ ដើម្បីទប់ស្កាត់ការឆ្លងជំងឺកូវីដ១៩ (covid-19)។
អ្នកវិភាគនយោបាយនិងឃ្លាំមើលសង្គមលោកបណ្ឌិត មាស នី ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា លោក សង្កេតឃើញថា បច្ចុប្បន្នទាំងសណ្ឋាគារនិងកាស៊ីណូនៅបន្តដំណើរការនៅឡើយ ហើយជនជាតិចិនរាប់ម៉ឺននាក់ក៏នៅបន្តរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដើម្បីលេងល្បែង បើទោះបីរដ្ឋាភិបាលប្រកាសបិទកាស៊ីណូក៏ដោយ។
លោកថា កន្លែងក្លឹបកម្សាន្តមួយចំនួន នៅតែមានបើកបនល្បែងតាមអ៊ីនធឺណិត ហើយឥឡូវនេះគេសង្កេតឃើញមានជនជាតិចិនមួយចំនួនហាក់ដូចជាវិលត្រឡប់មកវិញ ព្រោះឃើញពួកគេដើរតាមដងផ្លូវយ៉ាងប្រសេចប្រសាច ប៉ុន្តែមិនមានចំនួនច្រើនដូចកាលពីឆ្នាំមុនៗទេ៖ «រឿងការបិទល្បែងអនឡាញនេះ បើតាមដែលខ្ញុំស៊ើបសួរជាមួយនឹងអ្នកធ្វើការនៅតាមកាស៊ីណូមួយចំនួន ហើយនឹងអ្នកធ្វើការនៅតាមខេត្តនៅកំពង់សោមអីនេះ វាហាក់ដូចជាមិនបានបិទអីឱ្យបានមានប្រសិទ្ធភាពទេ»។
ចំណែកអ្នកសម្របសម្រួលសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុក (Adhoc) ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុដែលជាខេត្តមានកាស៊ីណូច្រើនជាងគេនៅកម្ពុជាគឺ អ្នកស្រី ជៀប សុធារី មានប្រសាសន៍ស្រដៀងគ្នាថា កាស៊ីណូមួយចំនួនក្នុងសណ្ឋាគារនៅបន្តបើកនៅឡើយ។
ប៉ុន្តែអ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ន ជនជាតិចិនមានចំនួនតិចតួចបំផុតនៅក្រុងព្រះសីហនុ ហើយភាគច្រើនគឺជាអ្នករកស៊ី ចំណែកអ្នកទេសចរនិងអ្នកស្នាក់នៅដើម្បីលេងល្បែងកាស៊ីណូ បានវិលត្រឡប់ទៅប្រទេសចិនវិញអស់មួយចំនួនហើយ៖ «យើងគ្រាន់តែដឹងថា វាស្ងាត់ អាកាស៊ីណូ អគារដែលមានតែកាស៊ីណូទទេហ្នឹងគឺបិទស្ងាត់ ប៉ុន្តែសម្រាប់សណ្ឋាគារដែលមានកាស៊ីណូនៅក្នុងហ្នឹង យើងឃើញគេនៅដំណើរការធម្មតាអាហ្នឹងខ្ញុំជិះមើល»។
ទោះបីយ៉ាងណាក្តី អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋបាលខេត្តព្រះសីហនុ លោក ឃាង ភារម្យ ប្រាប់អាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី១០មេសា ថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបានចុះបិទទីតាំងសណ្ឋាគារ និងកាស៊ីណូអស់ហើយ។ លោកថា សមត្ថកិច្ចនឹងចាត់វិធានតឹងរ៉ឹងចំពោះម្ចាស់កាស៊ីណូណាមិនគោរពបទបញ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាល។
អ្នកនាំពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍កម្ពុជាលោក កែវ វ៉ាន់ថន មានប្រសាសន៍ថា ជនបរទេសភាគច្រើនជាជនជាតិចិនមានប្រមាណ ៨០ភាគរយ បានចាកចេញពីកម្ពុជា បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជាឱ្យបិទកាស៊ីណូ។
លោកមិនមានតួលេខជាក់លាក់ចំពោះជនជាតិចិនដែលបានចាកចេញពីកម្ពុជាទេ ប៉ុន្តែលោកថាមានជនបរទេសសរុបបានចូលមកកម្ពុជាចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមករា រហូតដល់ថ្ងៃទី៥ ខែមេសា មានចំនួនជិត១០ម៉ឺននាក់ (៩៩.០០០) ហើយចំនួនជាង ៩សែន ៤ម៉ឺន ៨ពាន់នាក់ (៩៤.៨០០០) បានចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។
របាយការណ៍ក្រសួងមហាផ្ទៃបានឱ្យដឹងថា ឆ្នាំ២០១៩ មានជនជាតិចិនរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារយ:ពេលវែងចំនួន ២៥ ម៉ឺននាក់ (២៥០.០០០) ក្នុងនោះប្រមាណ ១០ ម៉ឺននាក់ (១០០.០០០) នៅទីក្រុងភ្នំពេញ និងជាង ១១ ម៉ឺននាក់ (១១០.០០០) នៅខេត្តព្រះសីហនុ។ ក្រៅពីនេះនៅខេត្តស្វាយរៀង មានជនជាតិចិនចំនួនជាង ២ ម៉ឺននាក់ (២០.០០០) នៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យ មានជិត ២ម៉ឺននាក់ (២០.០០០) និងនៅខេត្តកណ្តាលមានជាង ១ម៉ឺននាក់ (១០.០០០)។
លោក កែវ វ៉ាន់ថន ថាជនជាតិចិនបានចាកចេញមួយចំនួនធំហើយ ហើយចំពោះអ្នករកស៊ីដែលមានអចលនទ្រព្យធំៗ និងអាចត្រឡប់មកវិញបន្ទាប់ពីជំងឺកូវីដ១៩មានភាពធូរស្រាល ប៉ុន្តែមួយចំនួនជាបុគ្គលិក ជាកម្មករប្រហែលជាមិនបានត្រឡប់មកវិញទេ។
អគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍នៃក្រសួងមហាផ្ទៃ ធ្លាប់បានប្រាប់អាស៊ីសេរីថា មានជនជាតិចិនយ៉ាងហោចណាស់ ជិត ១២ម៉ឺននាក់ បានចាកចេញពីកម្ពុជា ចាប់ពីពាក់កណ្ដាល ខែសីហា មកទល់ថ្ងៃទី៥ ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១៩។ មូលហេតុនៃការចាកចេញរបស់ជនអន្តោប្រវេសន៍ចិននៅពេលនោះ គឺដោយសាររដ្ឋាភិបាល បានប្រកាសបិទល្បែងតាមអនឡាញ ដែលជាល្បែងពេញនិយមរបស់ជនជាតិចិន។
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គមលោក គឹម សុខ ដែលរិះគុណលោក ហ៊ុន សែន ឥតសំចៃមាត់មានប្រសាសន៍ថា ជនជាតិចិនដែលមករស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាទាំងនោះ មិនបានផ្ដល់ប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទេ ព្រោះពួកគេគ្រាន់តែមកលេងល្បែងស៊ីសងនៅកាស៊ីណូ ឬល្បែងតាមអនឡាញប៉ុណ្ណោះ៖ «ការរីករាលដាលនៃកូវីដ១៩ កំពុងតែពុះកញ្ជ្រោលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ដូច្នេះហើយបើសិនរដ្ឋាភិបាលមិនបិទកាស៊ីណូ បនល្បែង ដែលកំពុងតែប្រតិបត្តិការនៅកម្ពុជា វាដូចជាបង្ហាញអំពីចំណូលនៃលុយកខ្វក់របស់រដ្ឋាភិបាលស្ដែងពេក ពីព្រោះប្រកាសបិទសាលារៀន ប្រកាសបិទការរកស៊ីមួយចំនួន ក៏ប៉ុន្តែមិនបិទកាស៊ីណូដែលជាប្រភពនៃចំណូលកខ្វក់»។
លោក គឹម សុខ និយាយថា លោក ហ៊ុន សែន មិនសូវបារម្ភអំពីការឆ្លងវីរុសកូរ៉ូណាពេកទេ ប៉ុន្តែគាត់ខ្លាចសហគមន៍អន្តរជាតិទាំងមូល ដឹងអំពីការលាងលុយកខ្វក់តាមរយះកាស៊ីណូនៅកម្ពុជា។ លោកថាសហគមន៍អន្តរជាតិកំពុងតាមដានការជួញដូរគ្រឿងញៀន ការលាងលុយកខ្វក់តាមល្បែងកាស៊ីណូ ក្លឹបកម្សាន្តរាត្រីទាំងអស់ ដែលគ្រប់គ្រងដោយមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន មិនបានឆ្លើយទៅនឹងការលើកឡើងរបស់សង្គមស៊ីវិលទេ ប៉ុន្តែលោកថា កាស៊ីណូទាំងអស់ត្រូវបានបិទអស់ហើយ មិនមានអ្នកលេងទៀតទេ។
ប្រធានសហគមន៍ប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធលោក វន់ ពៅ បានសម្ដែងការស្វាគមន៍ចំពោះការបិទកាស៊ីណូ ព្រោះអាចបញ្ឈប់ល្បែងស៊ីសងដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមិនពេញចិត្ត ដោយសារល្បែងស៊ីសងនេះហើយ បង្កើតឱ្យមានចោរកម្ម មានអំពើចាប់ជំរិតនិងឃាតកម្មជាដើម។
លោកថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែមានកញ្ចប់ថវិកាមួយ ហើយម្ចាស់សណ្ឋាគារ និងកាស៊ីណូត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការធានាប្រាក់ខែ និងប្រាក់ឧបត្ថម្ភប្រចាំថ្ងៃ ដើម្បីជួយដល់បុគ្គលិកនិងកម្មករ ក្នុងការជួយផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសាររបស់ពួកគាត់ នៅពេលកាស៊ីណូត្រូវបានបិទ៖ «ខ្ញុំយល់ថាការបិទកាស៊ីណូហ្នឹងសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមិនប៉ះពាល់អីទេ ពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមិនមានអ្នកទៅលេងកាស៊ីណូក្រៅពីបរទេស ដូចជាជនជាតិថៃ ជនជាតិចិន ហើយវាមិនប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចប៉ុន្មានទេ ប៉ុន្តែវាប៉ះពាល់ទៅលើបុគ្គលិកកម្មករដែលធ្វើការនៅទីនោះ»។
ចំណែកប្រធានសហជីពទ្រទ្រង់សិទ្ធិការងារបុគ្គលិកកម្មករខ្មែរនៃក្រុមហ៊ុនណាហ្គាវើល (Naga World) កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា កាស៊ីណូត្រូវបានបិទចាប់តាំងពីដើមខែមេសាមក ហើយកញ្ញាស្វាគមន៍ចំពោះការប្រកាសបិទកាស៊ីណូទាំងអស់នៅកម្ពុជា ព្រោះវាជាកន្លែងមានហានិភ័យខ្ពស់ដោយសារមានភ្ញៀវចម្រុះជាតិសាសន៍ដែលងាយនឹងចម្លងជំងឺកូវីដ-១៩។
កញ្ញាមានការសោកស្ដាយដោយសាររដ្ឋាភិបាលមិនបាននិយាយអំពីកាតព្វកិច្ចរបស់និយោជក និងជំនួយឧបត្ថម្ភដែលអាចជួយបុគ្គលិកនិងកម្មករ ក្នុងការជួយផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារប្រចាំថ្ងៃ បន្ទាប់ពីកាស៊ីណូ ត្រូវបានបិទ។
ក្រុមហ៊ុនណាហ្គាវើលបានជួយផ្តល់ប្រាក់ឈ្នួលចំនួន៥០ភាគរយ ដល់បុគ្គលិកនិងកម្មករ សម្រាប់ខែដំបូង ហើយក្រុមហ៊ុននិងជូនដំណឹងសាជាថ្មីសម្រាប់ខែទី២ ទី៣បន្តបន្ទាប់ទៀត៖ «ប្រាកដណាស់វាប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពបុគ្គលិកកម្មករដែលធ្វើការនៅក្នុងខ្លាំងមែនទែន ជាក់ស្ដែងប្រាក់ខែគោលរបស់បុគ្គលិកគឺទាបមែនទែន ផ្នែកសណ្ឋាគារអីហ្នឹងគឺប្រាក់ខែគាត់បានតែ ២០០ឬ២០០ជាងតិចតួចទេ អាហ្នឹងបន្ទាប់ពីធ្វើការធ្វើការតវ៉ាកូដកម្មកាលពីខែ១គឺបានឡើងមកខ្លះ»។
លោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសបិទកាស៊ីណូស្របច្បាប់ទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ចាប់ពីដើមខែមេសានេះតទៅ ដោយសារមានហានិភ័យដែលបានកើតចេញពីការឆ្លងមេរោគកូរ៉ូណា (Coronavirus) នេះ។
កាលពីឆ្នាំ ២០១៩ មានកាស៊ីណូចំនួន ១២៥ កន្លែងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយបច្ចុប្បន្នមានកាស៊ីណូប្រមាណ ១២០កន្លែង កំពុងដំណើរការនៅឡើយ។ ចំនួនកាស៊ីណូទាំងនេះធ្វើឱ្យក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលលេងល្បែងដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់អាស៊ីបូព៌ា។
កាស៊ីណូនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាប្រហែលពាក់កណ្ដាលត្រូវបានរកឃើញនៅក្រុងព្រះសីហនុ ដែលក្នុងនោះ ជនជាតិចិនបានគ្រប់គ្រងកាស៊ីណូចំនួន ៤៨ ក្នុងចំណោម៦២កន្លែង និងគ្រប់គ្រងសណ្ឋាគារចំនួន ១៥០ ក្នុងចំណោម ១៥៦ កន្លែង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។