អ្នកវិភាគនយោបាយសង្គម និងអ្នកវិភាគឯករាជ្យបានលើកឡើងថា កម្ពុជាកំពុងទទួលឥទ្ធិពលចិន ហើយបញ្ហានេះបានធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភ័យខ្លាច ដោយសារមានព័ត៌មាននៃការបង្កើតមូលដ្ឋានទ័ពចិន និងលំហូរចូលជនជាតិចិនដ៏ច្រើន ព្រមទាំងការបំណុលបរិស្ថាន និងការវិនិយោគទុនរបស់ចិនខ្វះតម្លាភាព។ ប៉ុន្តែមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលច្រានចោលការលើកឡើងនេះ ដោយបកស្រាយថា គឺមូលដ្ឋានទ័ពរបស់មហាអំណាចលោកខាងលិច នៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក និងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ឯណោះទៅវិញទេ ដែលគួរឱ្យភ័យខ្លាច។
អ្នកវិភាគនយោបាយបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា វត្តមានរបស់ជនជាតិចិនកាន់តែច្រើនទៅៗ នឹងធ្វើឲ្យមានភាពចលាចល។ លោកថា ការបើកដៃ អនុញ្ញាតឲ្យក្រុមហ៊ុនចិនរកស៊ីនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺជាគ្រោះថ្នាក់ធំបំផុតសម្រាប់អនាគតប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ពីព្រោះចិនអាចនឹងត្រួតត្រាកម្លាំងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។
បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បន្តថា ក្រុមហ៊ុនចិនទាំងតូចទាំងធំកាន់តែរីកធំទៅៗ ហើយពួកគេនឹងគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិរបស់ខ្មែរ ព្រមទាំងតំបន់សមុទ្រដែលមានភោគទ្រព្យល្អ ត្រូវបានអ្នកវិនិយោគចិនយកទៅត្រួតត្រាជាបណ្តើរៗ ហើយ៖ «បើសិនជាយើងបណ្តែតបណ្តោយឲ្យជនជាតិចិន ហើយអនុញ្ញាតិគេមកកម្ពុជាបន្តិចម្តងៗ ហើយគេមានវត្តមានជនជាតិគេមកដូចសព្វថ្ងៃ គឺគេមកកាន់កាប់ក្រុមហ៊ុនរួមទាំងក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យនោះហើយ គេចូលសញ្ជាតិអីដូចជាងាយៗ ជាងមុន ដូច្នេះគេអាចកាន់លិខិតឆ្លងដែនជាជនជាតិខ្មែរ ខ្មែរតែខ្លួន ប៉ុន្តែចិត្តថ្លើម គឺគេចិន » ។របាយការណ៍ក្រសួងមហាផ្ទៃបានឲ្យដឹងថា សព្វថ្ងៃមានជនជាតិចិនរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារយ:ពេលវែងចំនួន ២៥ម៉ឺននាក់ ក្នុងនោះមានប្រមាណ ១០ម៉ឺននាក់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ និងជាង ១១ម៉ឺននាក់នៅខេត្តព្រះសីហនុ។ ក្រៅពីនេះ នៅខេត្តស្វាយរៀង មានជនជាតិចិនចំនួនជាង ២ម៉ឺននាក់ នៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យមាន ជិត ២ម៉ឺននាក់ និងនៅខេត្តកណ្តាលមានជាង ១ម៉ឺននាក់។
របាយការណ៍នេះក៍បានឲ្យដឹងផងដែរថា សព្វថ្ងៃមានក្រុមហ៊ុនចិនជិតមួយពាន់បួនរយ (១.៤០០) ក្រុមហ៊ុន បានដាក់ពាក្យធ្វើការវិនិយោគជាមួយក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា (CDC) ក្នុងនោះមានប្រមាណ ១.៣០០ក្រុមហ៊ុន បានវិនិយោគទៅលើវិស័យរោងចក្រ សហគ្រាស និងមាន ៧០ក្រុមហ៊ុន វិនិយោគទៅលើវិស័យកសិកម្ម។
លោកបណ្ឌិតឡៅ ម៉ង់ហៃ បញ្ជាក់ថា ចិនធ្លាប់បានអញ្ជើញរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោក ស ខេង និងរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិលោក ទៀ បាញ់ ទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសចិនជារឿយៗ ប៉ុន្តែលោកមិនបានឃើញមានការអញ្ជើញមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលពីក្រសួងស៊ីវិលកម្ពុជា ដើម្បីទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសចិនទេ៖ «អ៊ីចឹងគេអាចសន្និដ្ឋានថា ចិនមានទំនាក់ទំនងជាមួយកងទ័ពច្រើនជាងក្រសួងឯទៀតៗ»។
ដំណើរទស្សនកិច្ចចុងក្រោយរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិកម្ពុជា លោកទៀ បាញ់ ទៅជួបមន្ត្រីយោធាជាន់ខ្ពស់ចិន ថ្ងៃទី២០ ដល់ថ្ងៃទី២២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ នៅទីក្រុងប៉េកាំង។ ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ លោក ទៀ បាញ់ បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយស្តីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងកងទ័ពកម្ពុជា ចិន ជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិចិន គឺលោក វី ហ្វេងហ៊ី (WEI FENG HE)។ ប៉ុន្តែមិនបានបង្ហាញជាសាធារណៈនូវសេចក្តីលំអិតជាក់លាក់នៃកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនោះទេ។
ក្នុងខណ: វិលត្រឡប់ពីការធ្វើទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសចិននៅរសៀលថ្ងៃពុធ ទី២៣ ខែតុលា លោក ទៀ បាញ់ បានប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានក្នុងស្រុកនៅឯវាលយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញថា រដ្ឋាភិបាលចិន នឹងបន្ដផ្ដល់ជំនួយឥតសំណង ដែលមានទឹកប្រាក់ចំនួន ៦០០លានយ័ន ស្មើនឹងប្រមាណ ៨៤លានដុល្លារអាមេរិកដល់ប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីពង្រឹងវិស័យយោធា។
លោក ទៀ បាញ់បានអះអាងថា ប្រាក់ជំនួយឥតសំណងរបស់មហាមិត្តចិននេះគឺជាការបញ្ជាក់អំពីការពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការផ្នែកយោធារវាងកម្ពុជាចិន។លោកបន្តថា ចិនបានសន្យាបន្តផ្តល់ជំនួយឥតសំណងដល់កម្ពុជា ដើម្បីពង្រឹងវិស័យយោធា ហើយទឹកប្រាក់ដែលមានចំនួន ៦០០លានយ័ន នេះនឹងប្រើប្រាស់សម្រាប់យកមកពិភាក្សា និងចាត់ចែងដើម្បីបង្កើននូវសមត្ថភាពវិស័យយោធាកម្ពុជា ដែលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះធ្លាប់មានជាស្រេចរួចមកហើយ។
អ្នកវិភាគនយោបាយនិងសង្គម លោក គឹម សុខ និយាយថា ឥទ្ធិពលធំពីររបស់ចិន ដែលពលរដ្ឋខ្មែរកំពុងភ័យខ្លាចបំផុតនោះ គឺមូលដ្ឋានយោធារបស់ចិន ដែលហាក់នៅតែជាអាថ៍កំបាំង ហើយមូលដ្ឋានទ័ពនេះ ក៏បានធ្វើឱ្យមានការព្រួយបារម្ភខ្លាំង ទៅដល់បណ្តាប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ និងប្រទេសសេរីមួយចំនួនទៀត ក្នុងនោះក៏មានសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។
លោក គឹម សុខ ដែលហ៊ានរិះគន់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ឥតសំចៃមាត់បន្តថា ចិនប្រើប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីបង្កើនឋាមពលគ្រប់គ្រង វាតទីនិយមរបស់ខ្លួនក្នុងតំបន់ ហើយរឿងនេះនឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខក្នុងប្រទេសកម្ពុជា៖ «ខ្ញុំគិតថា មានឥទ្ធិពលធំពីរ ដែលប្រឈមចំពោះមុខ ធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះការលូកដៃរបស់ចិន មកក្នុងផ្ទៃក្នុងប្រទេសកម្ពុជា »។
របាយការណ៍មួយដែលបានចេញផ្សាយក្នុងកាសែត The Wall Street Journal កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកក្កដាកន្លងទៅនេះ បានដកស្រង់សម្តីមន្ត្រីអាមេរិក ដែលបាននិយាយថា ទីក្រុងភ្នំពេញ និងទីក្រុងប៉េកាំងបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ ដែលបានអនុញ្ញាតឱ្យចិនចូលទៅបង្កើតមូលដ្ឋានទ័ពនៅកំពង់ផែរាមនៅជាយក្រុងព្រះសីហនុ នៅជិតអាកាសយានដ្ឋានដ៏ធំមួយដែលក្រុមហ៊ុនចិនកំពុងសាងសង់ ប៉ុន្តែមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលបានបដិសេដ្ឋចំពោះពត៌មាននេះ។
លោក គឹម សុខ ឱ្យដឹងទៀតថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ត្រូវការអាវុធ ត្រូវការយោធាព្រមទាំងថវិការបស់ចិន ដើម្បីការពារអំណាចរបស់ខ្លួន។ លោកថា ចិនបានបង្ហូរលុយចូលមកកម្ពុជាតាមរយ:ការផ្តល់ប្រាក់កម្ចី និងបញ្ជូនអ្នកវិនិយោគទុនជាច្រើនមករកស៊ីនៅកម្ពុជា ដើម្បីជួយរំលោះសម្ពាធ ក្នុងពេលប្រទេសតូចមួយនេះកំពុងទទួលការគំរាមកំហែងពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដូចជាករណីបាត់បង់ EBA និង GSP ជាដើម៖ «លុយងងឹតមួយចំនួនដែលហូរចូលប្រទេសកម្ពុជា លុយងងឹតដែលហូរចូលនេះហើយដែលបង្កនូវអសន្តិសុខធំណាស់ដល់ប្រទេសកម្ពុជា បង្កចលាចលសង្គម ហើយមានទាំងគ្រប់វិស័យទាំងអស់ ដូចជាវិស័យពត៌មានវិទ្យា ទាក់ទងទៅនឹងរឿងរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងចិន វាអត់មានតម្លាភាព ហើយរឿងទាំងអស់ហ្នឹង វាបង្កភាពចលាចលសង្គម ការមិនទុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ»។
ចំណែកបណ្ឌិត អៀ សុផល អ្នកវិភាគនយោបាយ និងជាសាស្ត្រាចារ្យកិច្ចការពិភពលោក នៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College នៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រនីញ៉ា សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមសារអេឡិចត្រូនិកថា ចិនមិនមែនជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យទេ។ ចិនមានឥទ្ធិពលលើប្រទេសនានា ដែលអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់បាន ហើយថា ប្រទេសនេះបាននាំការត្រួតពិនិត្យរបស់ខ្លួនចូលមកក្នុងដួងចិត្ត និងផ្ទះរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកថាសម្រាប់ឥស្សរជនខ្មែរដែលកាន់អំណាចតែងតែស្រឡាញ់លុយ និងអំណាចច្រើនជាងសេរីភាព និងប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកថា ចិនធ្វើបែបនេះ ព្រោះវាជួយដល់ការព្យាករថាមពលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិន។ លោកថា ប្រទេសកម្ពុជាឥឡូវជាទីតាំងរបស់ចិន ហើយបានផ្តល់សន្តិសុខដល់ប្រទេសចិនទៀតផង។ លោកបញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរខ្មែរចេញលិខិតឆ្លងដែនកម្ពុជាដល់បុគ្គលិកយោធាចិន ដើម្បីប្រគល់សិទ្ធិឱ្យពួកគេចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងទទួលបានការហាមឃាត់ពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជាលើមូលដ្ឋានបរទេសនៅខាងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
ការពិតគឺថាចិនគឺជាវិនិយោគិនបរទេសធំជាងគេនៅកម្ពុជា។ ចិនបានកាន់កាប់សេដ្ឋកិច្ចនៅក្រុងព្រះសីហនុស្ទើរតែទាំងស្រុងព្រោះពួកគេមានសណ្ឋាគារចំនួន ១៥០ ក្នុងចំណោម១៥៦ ភោជនីយដ្ឋាន ៤១៤ ក្នុងចំណោម ៤៣៥ កន្លែង កាស៊ីណូ ៤៨ ក្នុងចំណោម ៦២ កន្លែង ក្លឹបខារ៉ាអូខេ ៤១ និងហាងម៉ាស្សា ៤៦។
លោកថា ក្រុងព្រះសីហនុសព្វថ្ងៃបានក្លាយជារបស់ចិន ដោយសារមានមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមបើទោះបីជារដ្ឋាភិបាលបដិសេធក៍ដោយ។ ចិនក៏មានអាកាសយានដ្ឋាន ដែលសាងសង់ដោយក្រុមហ៊ុន UDG និងមានកំពង់ផែទឹកជ្រៅក្នុងខេត្តកោះកុង។ ទាំងនេះជាទ្រព្យសម្បត្តិយុទ្ធសាស្ត្រ ដែលចិនធ្វើជាតំបន់ទេសចរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី អ្នកនាំពាក្យគណ:បក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន្ត មានប្រសាសន៍ថា ការលើកឡើងរបស់អ្នកវិភាគទាំងនេះមានភាពលម្អៀងខាងនយោបាយ និងមនោគមវិទ្យា ហើយមិនបានផ្សាភ្ជាប់ទៅនឹងសភាពការណ៍ពិតរបស់កម្ពុជាទេ។
លោក សុខ ឥសាន្ត ក៏បានរិះគុណកាសែតបរទេស និងជនបរទេសមួយចំនួន ដែលបានចោទប្រកាន់មកលើរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកថា មានដាក់មូលដ្ឋានទ័ពចិននៅឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជា លោកបញ្ជាក់ជាថ្មីម្តងទៀតថា ពត៌មាននេះមិនពិតទេ ព្រោះថ្មីៗ នេះមានអ្នកកាសែតជាតិ និងអន្តរជាតិជិត ១០០នាក់ បានទៅពិនិត្យជាក់ស្តែងនៅតំបន់នោះ ប៉ុន្តែមិនបានឃើញមូលដ្ឋានទ័ពចិនដូចការចោទប្រកាន់ទេ។
ទាក់ទងនឹងការនាំអ្នកកាសែតទៅពិនិត្យមើលតំបន់យោធារាមកន្លងទៅនេះ អ្នកកសែតមួយចំនួន ដែលបានចូលទៅមើលទីនោះ ឱ្យដឹងថា ខ្លួនមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលមើលដោយសេរី និងគ្រប់ទីកន្លែងនោះទេ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក សុខ ឥសាន្ត អះអាងថា កម្ពុជាពិតជាគ្មាន និងគ្មានផែនការឱ្យចិនមានមូនដ្ឋានទ័ពនៅកម្ពុជាទេ៖ «ច្រានចោលមួយរយភាគរយហើយ ព្រោះវាអត់ការពិតទេបាទ។ បើគេភ័យខ្លាចមូលដ្ឋានទ័ពរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅពាសពេញពិភពលោក គ្រាន់តែនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍មានប៉ុន្មានកន្លែងហើយ យើងគិតមើល ហើយមូលដ្ឋានទ័ពចិននៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍មានប៉ុន្មានកន្លែង វាអត់មាន ហើយខ្ញុំមិននិយាយវ៉ៃប្រហារអាមេរិកទេ ក៏ប៉ុន្តែសួរមើលនៅ Philippine នៅកូរ៉េខាងត្បូង នៅជប៉ុនអី សួរថា អាមេរិកមានមូលដ្ឋានទ័ពដែរ ឬទេ? មកព័ទ្ធជុំវិញចិន សួរថា ចិនដែលភ័យខ្លាចទេ?»។
លោកបានបន្តថាអ្នកដែលភ័យខ្លាចចិន ដោយសារឃើញចិនក្លាយទៅជាមហាអំណាច ព្រោះប្រជាជនចិន ក៏មានច្រើនលើសលប់គេលើពិភពលោក ហើយកម្លាំងសេដ្ឋកិច្ចចិន ក៏មិនមែនធម្មតាដែរ។ លោកថា ប្រទេសដែលភ័យខ្លាចចិន តែងតែរករឿងចិនទាក់ទងនឹងយោធា និងពាណិជ្ជកម្ម។
អ្នកវិភាគតែងតែលើកឡើងជារឿយៗ ថា ចិនបានផ្តល់ប្រាក់កម្ចីសន្ធឹកសន្ធាប់ដល់កម្ពុជា ដែលមកដល់ពេលនេះ មានចំនួនជាង ៤ពាន់ ៧រយលានដុល្លារសហរដ្ឋាអាមេរិក ហើយប្រាក់កម្ចីនេះអាចនឹងធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលជំពាក់ចិនវ័ណ្ឌក ស្ទើរតែលក់ប្រទេសសងលុយគេ។ ការវិនិយាយទុនរបស់ចិន ក៏ជាការគំរាមកំហែងដល់កម្ពុជាផងដែរ ព្រោះវាអាចធ្វើឲ្យប្រទេសចិនគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា។
ទោះជាយ៉ាងណាលោក សុខ ឥសាន្ត មានប្រសាសន៍ផ្ទុយទៅនឹងការលើកឡើងនេះថា គ្មានការគំរាមកំហែងទេ ពីព្រោះរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ ចំពោះជោគវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ និងអនាគតរបស់ប្រជាជនខ្មែរ៖ «ខ្ញុំដឹងថា សន្ទុះដែលអាចខ្ចីបាន គឺមានរហូតដល់ ៤១ភាគរយនៃ GDP របស់ប្រទេសជាតិ។ ប៉ុន្តែ បំណុលបច្ចុប្បន្នជាបំណុលអន្តរជាតិ ដោយកម្ពុជាជំពាក់បរទេសបច្ចុប្បន្ននេះ គឺមានតែ ២០ភាគរយ ហើយទន្ទឹមនឹងនេះ បណ្តាប្រទេស ដែលមានការរីកចម្រើនជឿនលឿននៅ Europe ខាងកើត ខ្ចីគេរហូតដល់ ១០០ភាគរយនៃ GDP។ ម៉េចក៏អស់លោកមិនមើលអាហ្នឹងផង » ។
ប៉ុន្តែរបាយការណ៍ដែលចេញផ្សាយក្នុងព្រឹត្តិបត្រស្ថិតិបំណុលសាធារណៈរបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា គិតត្រឹមពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០១៩ នេះ កម្ពុជាចុះកិច្ចព្រមព្រៀងខ្ចីបុលពីម្ចាស់ឥណទានបរទេសសរុប មានតម្លៃដល់ទៅជិត ១ម៉ឺន ២ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ឬប្រមាណជិត ១២ប៊ីលានដុល្លារអាមេរិក ដែលស្មើនឹងប្រមាណជិត ៤០ភាគរយ នៃបំណុល ដែលកម្ពុជាជំពាក់បរទេសសរុប៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។