អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ លើកឡើងថា ការលើកពេលកិច្ចប្រជុំកំពូល អាស៊ាន- អាមេរិកគ្រោងធ្វើនៅក្រុងឡាសវេហ្គាស (Las Vegas) នៅថ្ងៃទី១៤ មីនា ដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ក្រោមហេតុផលការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩ (COVID-19) គឺជាការសមហេតុផល។ ពួកគេថា ការលើកពេលនេះ នឹងមិនធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងល្អរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងអាស៊ានឡើយ ក៏ប៉ុន្តែបានធ្វើឱ្យលោក ហ៊ុន សែន ខកចិត្ត។
ការលើកពេលកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេស អាស៊ាន-អាមេរិក គ្មានកាលកំណត់ ដោយសារតែការព្រួយបារម្ភអំពីការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩ ទទួលបាននូវការសាទរពីអ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ ថាជារឿងសមហេតុផល។
អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យ Naresuan នៃប្រទេសថៃ បណ្ឌិត ប៉ូល ឆែមប៊័រ (Paul Chambers) ថា ការលើកពេលកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ ជារឿងសមហេតុផល ដោយសារតែគ្រោះថ្នាក់នៃជំងឺកូវីដ-១៩ កំពុងតែបន្តមាន។ លោកពន្យល់ថា ការលើកពេលកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ មិនប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងអាស៊ាន និងសហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ ហើយថាប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន យល់អំពីគ្រោះថ្នាក់នៃជំងឺនេះ។ អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិរូបនេះ គិតថា ទំនាក់ទំនងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងអាស៊ាន កាន់តែប្រសើរឡើង ជាពិសេសគឺដោយសារតែសហរដ្ឋអាមេរិកចង់ឱ្យមានទំនាក់ទំនងកាន់តែប្រសើរឡើង ជាមួយប្រទេសនានាក្នុងតំបន់អាស៊ាន ស្របពេលដែលចិនកំពុងតែបង្កើនមិត្តភាពជាមួយអាស៊ានស្រាប់។
កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-អាមេរិកនេះ ដំបូងឡើយគ្រោងធ្វើនៅទីក្រុងឡាសវេសហ្គាស នៃរដ្ឋណេវ៉ាដា (Nevada) សហរដ្ឋអាមេរិក នៅថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ខាងមុខនេះ ក្រោយប្រធានាធិបតីអាមេរិក បានផ្ញើលិខិតអញ្ជើញដល់មេដឹកនាំអាស៊ានទាំងអស់ឱ្យចូលរួម។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រភពពីមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃរដ្ឋបាលប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដែលត្រូវភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានរ៉យទ័រ (Reuters) ស្រង់ប្រសាសន៍ កាលពីថ្ងៃទី២៨ កុម្ភៈ បញ្ជាក់ថា ក្រោយពីបានពិគ្រោះយោបល់ជាមួយដៃគូអាស៊ានរបស់ខ្លួន សហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើការសម្រេចចិត្តដ៏ពិបាក ដោយលើកពេលកិច្ចប្រជុំកំពូលជាមួយក្រុមមេដឹកនាំអាស៊ាន ទៅថ្ងៃក្រោយវិញ។ ការលើកពេលនេះ ត្រូវមន្ត្រីរូបនោះលើកហេតុផលថា ដោយសារតែសហគមន៍អន្តរជាតិកំពុងធ្វើការជាមួយគ្នាដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីត-១៩។ យ៉ាងណាក៏ដោយ មន្ត្រីរូបនោះ គូសបញ្ជាក់ថា សហរដ្ឋអាមេរិក នៅតែឱ្យតម្លៃដល់ទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយបណ្ដារដ្ឋសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ ហើយចង់ឱ្យមានកិច្ចប្រជុំនេះនៅថ្ងៃអនាគត។
អាស៊ីសេរី បានព្យាយាមទាក់ទងសុំព័ត៌មានបន្ថែមទៅមន្ត្រីនាំពាក្យការិយាល័យកិច្ចការអាស៊ីបូព៌ា និងប៉ាស៊ីហ្វិក នៃក្រសួងការបរទេសអាមេរិក ថាតើសហរដ្ឋអាមេរិក បានជូនដំណឹងផ្លូវការដល់ប្រទេសអាស៊ានទាំងអស់ហើយឬនៅ និងថាតើមានការកំណត់ពេលវេលាជាក់លាក់ ថាកិច្ចប្រជុំកំពូលអាចនឹងត្រូវធ្វើឡើងវិញនៅពេលណា ប្រសិនបើជំងឺកូវីត-១៩ លែងក្លាយជាក្តីបារម្ភទៀតនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ គិតត្រឹមម៉ោងផ្សាយនេះ អាស៊ីសេរី នៅពុំទាន់ទទួលបានការឆ្លើយតបណាមួយនៅឡើយទេ។ រីឯ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក កុយ គួង ក៏នៅពុំទាន់ឆ្លើយតបនឹងសំណួរអាស៊ីសេរី ជុំវិញបញ្ហានេះដែរ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ កាលពីថ្ងៃទី២ មីនា មេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញលោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា លោកជឿជាក់ថា ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ-១៩ អាចជាមូលហេតុចម្បងនាំឱ្យអាមេរិកពន្យារពេលកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ។ លោក ហ៊ុន សែន ពន្យល់ជំនួសអាមេរិកថា ការពន្យារពេលនេះ មិនមែនបានសេចក្តីថា សហរដ្ឋអាមេរិកមិនយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងទំនាក់ទំនងភាពជាដៃគូជាមួយអាស៊ាននោះទេ៖ «បញ្ហានេះ មានតែសហរដ្ឋអាមេរិកមួយគត់ ហើយក៏មានតែប្រធានាធិបតីអាមេរិក និងសហការីរបស់ពួកគាត់តែប៉ុណ្ណោះ ដែលមានលទ្ធភាពនឹងបញ្ចេញព័ត៌មានថា មកពីមូលហេតុអី។ ... ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំព្រះករុណាខ្ញុំនៅតែយល់ថា មូលហេតុទីមួយស្តីអំពីការប្រយុទ្ធនឹងជំងឺកូវីត - ១៩ គឺជាមូលហេតុចម្បង ដែលនាំឆ្ពោះទៅរកការផ្អាកនេះសិន ព្រោះជួបគ្នានៅពេលក្រោយក៏វាមិនទាន់យឺតពេលដែរ ប្រសិនបើត្រូវការចង់ជួប ព្រោះអាមេរិកក៏បានឱ្យតម្លៃខ្ពស់ទៅលើសារសំខាន់នៃទំនាក់ទំនងរវាងអាមេរិក និងអាស៊ានដែរ»។
លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងបន្តថា ការលើកពេលនេះ បានបណ្ដាលឱ្យលោកត្រូវកែប្រែកាលបរិច្ឆេទកម្មវិធីរបស់លោក ទាំងនៅក្នុងប្រទេស និងក្រៅប្រទេស។
អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិមួយរូបទៀត បណ្ឌិត អៀ សុផល ថ្លែងថា ការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន បែបនេះ គឺដោយសារតែលោកខកចិត្តនឹងការលើកពេលនេះ ដែលធ្វើឱ្យលោកបាត់បង់ឱកាសឡើងថ្លែងសុន្ទរកថា បង្អួតពីវត្តមានរបស់លោកជាន់ដីសហរដ្ឋអាមេរិកនាពេលនេះ។ បណ្ឌិត អៀ សុផល ដែលជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូត និងកិច្ចការពិភពលោកនៅមហាវិទ្យាល័យ Occidental College នៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា (California) មើលឃើញថា លោក ហ៊ុន សែន ចង់ឱ្យគេមើលឃើញថា កម្ពុជាមានទំនាក់ទំនងដូចប្រក្រតីជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក បើទោះបីជាប្រទេសនេះ គ្មានប្រជាធិបតេយ្យ គ្មានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងគ្មានសេរីភាពពេញលេញក៏ដោយ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត លោកពន្យល់ថា ការលើកពេលនេះ ធ្វើឱ្យលោក ហ៊ុន សែន បាត់បង់ឱកាសឈរទន្ទឹមគ្នាជាមួយប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលលោក ហ៊ុន សែន ចង់បានពាក្យសរសើរក្នុងរឿងមនុស្សធម៌របស់កម្ពុជា ដែលបានអនុញ្ញាតឱ្យកប៉ាល់ទេសចរណ៍ Westerdam ចូលចត។
ជារួម បណ្ឌិត អៀ សុផល ថា ការសម្រេចចិត្តរបស់អាមេរិកនេះ ក៏ជាការទះកំភ្លៀងទៅក្រុមមេដឹកនាំអាស៊ាន ថាពួកគេនឹងមិនត្រូវបានស្វាគមន៍ឱ្យមកជាន់ទីក្រុងឡាសវេហ្គាសឡើយ ព្រោះសហរដ្ឋអាមេរិក មិនអនុញ្ញាតឱ្យមេដឹកនាំទាំងនេះ នាំជំងឺកូវីដ-១៩ ចូលមកទីក្រុងឡាសវេហ្គាសឡើយ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ អ្នកវិភាគនយោបាយលោក គឹម សុខ ដែលរិះគន់របបលោក ហ៊ុន សែន ឥតសំចៃ ក៏មើលឃើញដែរថា ការលើកពេលនេះ គឺដោយសារតែអាមេរិកផ្ដល់តម្លៃ ឬអាទិភាពខ្ពស់ដល់ប្រយោជន៍ពលរដ្ឋខ្លួនឯងកុំឱ្យឆ្លងជំងឺកូវីដ-១៩ និងដោយសារតែមានការមិនទុកចិត្តចំពោះគណៈប្រតិភូមកពីប្រទេសអាស៊ាន ជាពិសេសគណៈប្រតិភូរបស់លោក ហ៊ុន សែន ពីកម្ពុជាតែម្ដង៖ «មេដឹកនាំកម្ពុជាដែលក្លាហានបញ្ច្រាសទិស លោក ហ៊ុន សែន គាត់ទៅឱបអ្នកទេសចរណ៍ពីកប៉ាល់វេស្ទើដាម (Westerdam) ហើយដែលគេសង្ស័យថា មានផ្ទុកមេរោគកូរ៉ូណា។… ម៉្លោះហើយតើឱ្យគេទុកចិត្តថា សមាជិកប្រតិភូពីប្រទេសកម្ពុជាពិតជាអត់មានផ្ទុកមេរោគកូរ៉ូណាទេ ? នេះមិនមែនអាមេរិកាំងគេចោទទេ ហើយក៏មិនមែនខ្ញុំចោទដែរ ប៉ុន្តែវិធានការណ៍សាកលនៃការបង្ការ កាលណាគេមិនអាចទុកចិត្តបាន តើគេហ៊ានប្រតិព័ទ្ធជាមួយទេ ? គេអត់ទេ ! ម្ល៉ោះហើយមានតែលុបចោលកិច្ចប្រជុំវាល្អជាង។ យើងពិចារណាមើលថា ករណីគេសង្ស័យអំពីគណៈប្រតិភូពីប្រទេសអាស៊ានខ្លះ ដូចជាករណីក្រុមលោក ហ៊ុន សែន ថាអាចផ្ទុកមេរោគកូរ៉ូណា ជាដើម គ្រាន់តែពិធីការហ្នឹងក៏ពិបាកធ្វើបាត់ទៅហើយ មិនបាច់និយាយដល់ការជួបទល់មុខរឿងអីផ្សេងៗទៀតទេ»។
កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន-អាមេរិក ដំបូងឡើយប្រព្រឹត្តិទៅកាលពីឆ្នាំ២០០៩ ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិកមកលើតំបន់អាស៊ានទាំងមូល ខណៈអាស៊ាន ដែលមានប្រជាជនសរុបជាង ៦៥០លាននាក់ ជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំជាងគេទី៥ របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ លោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) គឺជាប្រធានធិបតីដំបូងគេបង្អស់របស់អាមេរិក ដែលបានបង្កើតឱ្យមានកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសរវាងប្រធានាធិបតីអាមេរិក ជាមួយក្រុមមេដឹកនាំអាស៊ានទាំង១០ប្រទេស នៅលើទឹកដីអាមេរិក កាលពីដើមឆ្នាំ ២០១៦ នៅ Sunnylands នៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា។ ក៏ប៉ុន្តែ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨មក ប្រធានាធិបតីអាមេរិក បានខកខានមិនបានចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសជាមួយក្រុមមេដឹកនាំអាស៊ានទាំងនេះ ដោយបានបញ្ជូនអនុប្រធានាធិបតី ឬទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិរបស់ខ្លួនឱ្យមកចូលរួមជំនួសវិញ។
ឆ្លើយតបទៅនឹងការកើនឡើងនៃឥទ្ធិពលរបស់មហាយក្សចិន ជាពិសេសតាមរយៈយុទ្ធសាស្ត្រគម្រោងការមហិច្ឆតាប្រចាំសតវត្សខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវរបស់ខ្លួនដែលបានដាក់ចេញកាលពីឆ្នាំ២០១៣ នៅឆ្នាំ២០១៧ សហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្ត្រ ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិកសេរី និងបើកចំហ។ យុទ្ធសាស្ត្ររបស់អាមេរិកនេះ បានកំណត់ចំៗ ថា សាធារណរដ្ឋចិន ដឹកនាំដោយគណបក្សកុម្មុយនិស្តចិន កំពុងធ្វើឱ្យទន់ខ្សោយដល់ប្រព័ន្ធអន្តរជាតិ ដែលចិនកំពុងកេងប្រវ័ញ្ច ហើយទន្ទឹមគ្នានេះ ធ្វើឱ្យរេចរឹលដល់គុណតម្លៃ និងគោលការណ៍នៃសណ្ដាប់ធ្នាប់ផ្អែកតាមវិធានច្បាប់។ យុទ្ធសាស្ត្រនេះផ្តោតលើគោលការណ៍ជាសសរស្ដមសំខាន់ៗ ចំនួន៤ គឺការគោរពអធិបតេយ្យ និងឯករាជ្យភាពរបស់ប្រជាជាតិទាំងអស់ ដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី ការធ្វើជំនួញពាណិជ្ជកម្មដោយសេរី យុត្តិធម៌ និងស្មើភាពគ្នាទៅវិញទៅមក និងការគោរពតាមបទដ្ឋាន និងវិធានអន្តរជាតិ ដែលរួមមានទាំងសេរីភាពនៃការធ្វើដំណើរ និងហោះហើរលើដែនអាកាស។ តំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ចេញនេះ គឺសំដៅដល់ក្រុមប្រទេសស្ថិតនៅក្នុងតំបន់មហាសមុទ្រឥណ្ឌា និងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក។ មេបញ្ជាការបញ្ចាការដ្ឋានសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំតំបន់ ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ធ្លាប់លើកឡើងថា ក្រុងប៉េកាំងកំពុងប្រើឥទ្ធិពលនៃឧបករណ៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន ធ្វើជាអំណាច តាមរបៀបនានា ដែលអាចធ្វើទន់ខ្សោយដល់ស្វ័យភាពរបស់បណ្ដាប្រទេសនៅក្នុងតំបន់នេះ ដូចជាការផ្ដល់នូវកម្ចីគ្មានចិរភាព កង្វះតម្លាភាព ការរឹតត្បិតលើសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី និងការធ្វើឱ្យបាត់បង់នូវការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិជាដើម៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។