ដំណាក់កាលនេះមានការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៦៣ រវាងព្រះបាទ នរោត្តម ជាមួយនឹងបារាំង។ បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ មានចលនាតស៊ូរបស់ខ្មែរជាច្រើនបានងើបឡើងប្រឆាំងនឹងវត្តមានបារាំងនៅស្រុកខ្មែរ។ នៅពេលក្រោយមកទៀតបារាំងបានបង្ខំព្រះបាទ នរោត្តម ចុះកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយទៀត។ វាជាកិច្ចព្រមព្រៀងមិនពេញមុខមាត់ឡើយ។
កិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីនេះត្រូវអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនចាត់ទុកថា បានដកហូតអំណាចទាំងស្រុងពីមហាក្សត្រខ្មែរ ហើយក៏ជាការចាប់ផ្ដើមដាក់អាណានិគមលើស្រុកខ្មែរផងដែរ។
បន្ទាប់ពីព្រះបាទ នរោត្តម បានឡើងគ្រងរាជ្យនៅថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៦៤ មក ព្រះអង្គមិនគង់នៅរាជធានីឧដុង្គទៀតទេ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៨៦៧ ព្រះអង្គបានផ្លាស់រាជធានីពីឧដុង្គ មកតាំងនៅក្រុងភ្នំពេញវិញ។
ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានចុះព្រះហស្តលេខាជាមួយបារាំង នៅថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ឆ្នាំ១៨៦៣ ជាមួយលោក ឌឺឡាក្រង់ឌីយែរ លើសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាពការការពារនិងពាណិជ្ជកម្ម។ ការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ត្រូវបានអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនចាត់ទុកថា បានជួយរំដោះប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យចេញផុតពីការគាបសង្កត់របស់ប្រទេសជិតខាងពីរ គឺវៀតណាមនិងថៃ។
អ្នកស្រាវជ្រាវប្រវត្តិសាស្ត្រនៅរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា អនុបណ្ឌិត ជិន សុជាតិ មានប្រសាសន៍ថា ៖ «ទោះបីជាមានចំណុចមួយចំនួនគ្មានសមភាពរវាងប្រទេសជាអាណាព្យាបាល និងប្រទេសក្រោមអាណាព្យាបាលក៏ដោយ ក៏វាអាចក្លាយជាកម្លាំងមួយក្នុងការរារាំងឥទ្ធិពល និងធ្វើឲ្យឥទ្ធិពលសៀមមកលើខ្មែរហ្នឹងបានថយចុះ។ មានន័យថា ប្រទេសកម្ពុជាយើងហ្នឹងនៅតែបន្តមានផែនទីនៅលើពិភពលោកមកដល់សព្វថ្ងៃហ្នឹង គឺដោយសារតែវត្តមានរបស់ពួកបារាំងហ្នឹង។ ក្នុងឆ្នាំ១៨៦៣ គេធ្វើជំរឿនអំពីប្រជាជនកម្ពុជាយើងហ្នឹង នៅសល់តែ៩សែននាក់ទេ គឺតិចណាស់»។
ក្រោយពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយបារាំងមក ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែររបស់អ្នកនិពន្ធ ត្រឹង ងា បានឲ្យដឹងថា មានកើតចលាចលនៅក្នុងប្រទេស ដោយមានការបះបោររបស់អាចារ្យ ស្វា ពោធិ កំបោរ និងព្រះអង្គ ស៊ីវត្ថា ជាដើម។ បន្ទាប់ពីចលនាតស៊ូ ត្រូវបង្ក្រាបដោយបារាំង និងកងទ័ពរបស់ព្រះកែវហ្វា ស៊ីសុវត្ថិ ជាប្អូនរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម ព្រមទាំងជាព្រះមហាឧបរាជផងនោះ ប្រទេសជាតិក៏មានសន្តិភាពឡើងវិញ។
ចាប់តាំងពីការចុះសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៨៦៣មក បារាំងបានធ្វើកំណែទម្រង់មួយចំនួន ដែលមានដូចជា វិស័យពន្ធដារ រដ្ឋាភិបាល តុលាការ និងសង្គមជាដើម។ គម្រោងការនៃការកែទម្រង់ទាំងប៉ុន្មាន ពុំបានទទួលជោគជ័យទាំងអស់ទេ។ ផ្ទុយទៅវិញការអនុវត្តត្រូវជួបប្រទះនឹងឧបសគ្គជាច្រើន ដែលបណ្ដាលមកពីប្រតិកម្មមិនអនុគ្រោះពីសំណាក់ពួកមន្ត្រីជាច្រើននិងពួកមេបំណុល។
២១ឆ្នាំក្រោយពីកិច្ចព្រមព្រៀង ១៨៦៣ មក ក៏មានកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយទៀត។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រូវអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនចាត់ទុកថា ជាការដាក់អាណានិគមមកលើប្រទេសខ្មែរ។
អ្នកស្រាវជ្រាវនៅរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា លោក សុខ ទូច បណ្ឌិតប្រវត្តិសាស្ត្រនយោបាយ មានប្រសាសន៍ថា ៖ «នៅឆ្នាំ១៨៨៤ នេះ គឺបានន័យថា ដាក់រដ្ឋបាលទាំងមូលទៅក្រោមអាណានិគមរបស់បារាំងតែម្ដង។ អ៊ីចឹងទោះបីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះនិយាយថា វាជាអាណាព្យាបាល អាហ្នឹងវាជារឿងរបស់បារាំង ប៉ុន្តែនៅក្នុងពាក្យអ្នកស្រាវជ្រាវ គឺមានន័យថា ដាក់អាណានិគម។ ពីព្រោះត្រួតត្រាទាំងអស់ ពន្ធដារសួយសារអាករទាំងឡាយ លែងនាំចូលយកទៅឲ្យស្ដេចទៀតហើយ គឺយកទៅបង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលបារាំង។ អ៊ីចឹងមានន័យថា មិនមែនដាក់អាណាព្យាបាលទៀតទេ គឺអាណានិគមទាំងស្រុងទៅលើរចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលទាំងស្រុង»។
ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែររបស់អ្នកនិពន្ធ ត្រឹង ងា ដដែល បានឲ្យដឹងបន្ថែមទៀតថា រដ្ឋាភិបាលបារាំង ដោយបានទទួលរបាយការណ៍លម្អៀង ក៏មានការមន្ទិលសង្ស័យទៅលើព្រះសុឆន្ទៈរបស់ព្រះរាជា។ នៅពេលនោះលោក Jules Ferry ដែលកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី បានសម្រេចថា ត្រូវតែតាំងអាណាព្យាបាលពិតប្រាកដលើប្រទេសខ្មែរ ជាជំនួសការការពារដែលមានតាំងពីមុនមក។ លោកបានប្រគល់បន្ទុកនេះឲ្យទៅលោក Charles Thomson ទេសាភិបាលដែនកូសាំងស៊ីន។
លោក Charles Thomson បានយកកប៉ាល់ចម្បាំងទៅចតគំរាមនៅមុខព្រះរាជវាំងភ្នំពេញ ហើយបានលុកចូលក្រឡាបន្ទំ ក្នុងពេលព្រះរាជាកំពុងផ្ទំ ហើយបង្ខំឲ្យព្រះអង្គចុះព្រះហស្តលេខាលើអនុសញ្ញាមួយដែលបានដកហូតអំណាចទាំងឡាយរបស់ព្រះអង្គនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៨៤។
អនុសញ្ញានេះបានបង្ហាញឲ្យឃើញថា រដ្ឋការបារាំងបានកាន់កាប់អំណាចសឹងទាំងស្រុងក្នុងការ គ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា។ ម្ល៉ោះហើយទោះបីត្រូវគេបង្ខំឲ្យទទួលយកអនុសញ្ញាថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៨៨៤ ក៏ដោយ ក៏ព្រះបាទ នរោត្តម ទ្រង់បានរកមធ្យោបាយដើម្បីរំដោះប្រទេសព្រះអង្គឲ្យរួចពី ការត្រួតត្រាផ្ទាល់របស់បរទេសវិញដែរ។
អនុសញ្ញា ១៨៨៤ បានបណ្ដោយឲ្យមានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីសំណាក់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ហើយពួកមន្ត្រីបារាំងភាគច្រើនបានយល់ថា គឺព្រះបាទ នរោត្តម នេះហើយ ជាអ្នកដឹកនាំចលនាតស៊ូប្រឆាំងបារាំងនេះឯង។
ព្រះអង្គទ្រង់បានលៃធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យសង្គ្រាមនេះផ្ដល់គ្រោះថ្នាក់ដល់ព្រះអង្គ គឺធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានលក្ខណៈជាការបះបោររបស់ប្រជារាស្ត្រទៅវិញ ហើយដែលគេមិនអាចដាក់កំហុសទៅលើព្រះអង្គបានឡើយ។ កិច្ចការដ៏លំបាកនោះ ព្រះអង្គទ្រង់បានបំពេញដោយការប៉ិនប្រសប់ជាទីបំផុត។ ព្រះអង្គទ្រង់បានដឹកនាំការធ្វើសង្គ្រាម ដោយគេមិនអាចចាប់ភស្តុតាងបានដោយជាក់ស្ដែងម្ដងណាឡើយ។
ការតស៊ូរបស់អ្នកស្នេហាជាតិខ្មែរមានរយៈពេល២៦ខែ គឺពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៨៨៤ ដល់ខែមករា ១៨៨៧ ហើយបានប្រព្រឹត្តទៅស្ទើរទូទាំងប្រទេស។ បារាំងត្រូវលើកទ័ពទៅតស៊ូនឹងអ្នកស្នេហាជាតិនៅគ្រប់ទិសទី។
ក្រោយពីលោក Jules Ferry ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបានចាកចេញពីឆាកនយោបាយ រដ្ឋាភិបាលបារាំង បានទទួលស្គាល់នូវការភ័ន្តច្រឡំរបស់ខ្លួន ដោយសារការផ្ដល់ព័ត៌មានពីលោក Piquet ជារ៉េស៊ីដង់សុប៉េរីយើរ។ បារាំងបានប្រគល់អំណាចទៅឲ្យព្រះរាជាវិញ ទុកឲ្យមានតែរ៉េស៊ីដង់សុប៉េរីយើរ ម្នាក់នៅអមព្រះអង្គ។ កិច្ចការរដ្ឋត្រូវបានប្រគល់ទៅឲ្យមន្ត្រីខ្មែរកាន់កាប់វិញ។ នៅតាមខែត្រមានតែរ៉េស៊ីដង់បារាំង ៤នាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលមានដូចជានៅកំពត ក្រចេះ កំពង់ធំ និងពោធិ៍សាត់ជាដើម ហើយដែលបានទទួលបញ្ជាថា មិនត្រូវទៅជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការរបស់អ្នកស្រុក ហើយត្រូវគោរព ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី និងសាសនារបស់អ្នកស្រុកថែមទៀត។ ការកែទម្រង់ទាំងឡាយដែលលោក រ៉េស៊ីដង់សុប៉េរីយើរ បានស្នើ ត្រូវបានទទួលសេចក្ដីយល់ព្រមពីព្រះមហាក្សត្រីសិន ទើបអាចយកទៅអនុវត្តបាន។
លុះព្រះរាជាយល់ព្រមតាមនយោបាយថ្មីរបស់បារាំងនៅប្រទេសខ្មែរហើយ សន្តិភាពក៏មានឡើងវិញ ដោយព្រះអង្គទ្រង់បានយាងទៅជួបពួកមេដឹកនាំការតស៊ូទាំងអស់នៅវត្តព្រៃទទឹង ហើយទ្រង់បានបញ្ជាក់ប្រាប់ថា រដ្ឋការបារាំងបានប្រគល់អំណាចមកឲ្យខ្មែរវិញហើយ។ ដូច្នេះការតស៊ូរបស់អ្នកស្នេហាជាតិក៏ត្រូវបញ្ចប់ត្រឹមពេលនោះដែរ៕
