ស្ត្រីជាសមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ២រូបកំពុងជួបការលំបាក ក្នុងការរស់នៅជាជនភៀសខ្លួនខុសច្បាប់ នៅក្រោយពេល ដែលលិខិតឆ្លងដែនរបស់ពួកគាត់ត្រូវអាជ្ញាធររបបក្រុងភ្នំពេញលុបចោល។ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាក្រុងច្បារមន អ្នកស្រី គុណ ម៉ាច និងមេឃុំជាប់ឆ្នោតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កញ្ញា កឹម តុលា នៅឃុំត្រែងត្រយឹង ស្ថិតក្នុងចំណោមមន្រ្តី និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងចំនួន ២៧នាក់ ដែលត្រូវក្រសួងការបរទេសសម្រេចលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនកាលពីពេលថ្មីៗ នេះ។ ពួកគេនៅតែប្រកាន់ថា ពួកគេគ្មានកំហុស និងថាចំណាត់ការរបស់អាជ្ញាធរគឺជាធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសំឡេងប្រឆាំង ដែលមិនគួរអនុវត្តនៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។
ស្រ្តីជាសមាជិកបក្សប្រឆាំង ២រូប គឺកញ្ញា កឹម តុលា និងអ្នកស្រី គុណ ម៉ាច លើកឡើងថាពួកគាត់ត្រូវប្រឈមនឹងការលំបាកកាន់តែខ្លាំង នៅពេលដែលលិខិតឆ្លងដែនលែងមានសុពលភាពតទៅទៀត ស្របពេលពួកគេកំពុងរស់នៅជាជនភៀសខ្លួនបានជួបការលំបាកមួយកម្រិតរួចហើយនោះ។
កញ្ញា កឹម តុលា រៀបរាប់ថា ទាំងការស្នាក់ និងធ្វើដំណើរ នាងត្រូវមានការប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ចពីសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន ដោយបារម្ភខ្លាចត្រូវប៉ូលិសចាប់ខ្លួន៖ « សព្វថ្ងៃដែលពួកខ្ញុំស្នាក់នៅទីនេះជួបគ្នា ៥នាក់ដែលកំពុងតែជួបគ្នារាល់ថ្ងៃ ដែលគេដកសុពលភាពប៉ាសស្ព័រ ( លិខិតឆ្លងដែន ) ដែរកំពុងតែលំបាកហើយ ជាពិសេស នៅក្នុងតែបន្ទប់តូចមួយ មិនហ៊ានចេញទៅណាឆ្ងាយទេ គឺនៅជិតៗ ហ្នឹងទាល់តែជាកន្លែង ដែលយើងធ្លាប់ដឹងពីស្ថានការណ៍ដែរបានហ៊ានទៅ។ តែបើកន្លែងណា ដែលខ្ញុំអត់ធ្លាប់ទៅពួកខ្ញុំមិនហ៊ានទៅទេ ព្រោះដោយសារខ្លាចសុវត្ថិភាពខ្លួនឯងដោយសារយើងអត់មានលិខិតឆ្លងដែននៅដៃ»។
ក្នុងវ័យ ៣៣ឆ្នាំ កឹម តុលា ធ្លាប់ជាមេឃុំនៅឃុំត្រែងត្រយឹង ស្រុកភ្នំស្រួច ខេត្តកំពង់ស្ពឺ នៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កញ្ញា កឹម តុលា បានភៀសខ្លួនទៅក្រៅប្រទេសកាលពីខែសីហាឆ្នាំ២០១៨ ក្រោយមានដីកាពីតុលាការខេត្ត ឱ្យចូលទៅបំភ្លឺករណីពួកគេនាំគ្នាជួបប្រជុំបង្ហាញការគាំទ្រ លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានស្ដីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិវិលចូលស្រុកវិញ។
តុលារំលឹកថា នាងបានចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយជាមួយគណបក្ស សម រង្ស៊ី កាលពីឆ្នាំ២០០៥ ហើយក្រោយមកបន្តចូលរួមជាមួយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ហើយបានជាប់ឆ្នោតជាមេឃុំ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០១៣។ កញ្ញាថា ពេលនោះនាងដឹងថា បំណងរបស់នាងដែលចង់ធ្វើការងារនៅសហគមន៍ ដើម្បីបម្រើប្រជាពលរដ្ឋនោះកំពុងឆ្ពោះទៅរកភាពជោគជ័យ។ ប៉ុន្តែនាងថា ក្ដីប្រាថ្នានោះបានរលាយបាត់នៅពេល ដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវរបបឯកបក្សក្រុងភ្នំពេញរម្លាយចោល។ លើសពីនេះរូបនាងក៏ត្រូវតាមយាយីរហូតមិនអាចនៅស្រុកបាន។ បើទោះជាយ៉ាងណានាងថា នេះជាអ្វីដែលនាងបានត្រៀមខ្លួនរួចជាស្រេចហើយថាវានឹងកើតឡើងទៅលើសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងមិនថាស្រី ឬប្រុសឡើយ៖ « កើតឡើងនូវបញ្ហាទាំងនេះខ្ញុំគិតថា ជាបញ្ហាប្រឈមខ្លាំងសម្រាប់ពួកខ្ញុំ ដែលត្រូវគេផ្ដាច់លិខិតឆ្លងដែន តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកខ្ញុំមិនស្ដាយក្រោយទេ។ ការសម្រេចចិត្តរបស់ពួកខ្ញុំ គឺបានសម្រេចតាំងពីពេលដែលឈានជើងចូលបម្រើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិម្លេះ»។
កឹម តុលា កើតក្នុងគ្រួសារកសិករនៅក្នុងខេត្តក្រចេះ។ នាងមានបងប្អូនបង្កើត ១២នាក់ ហើយនាងជាកូនទី១១។ ក្នុងគ្រួសារនេះពុំធ្លាប់មាននរណាម្នាក់ចូលរួមកិច្ចការនយោបាយទេ គឺមានតែនាងម្នាក់គត់។ ក្រៅពីតួនាទីជាមេឃុំ តុលា មានមុខរបរជាអ្នកជួលតុការ លក់ដូរបោះដុំគ្រឿងទេស និងជីកសិកម្ម បន្ទាប់ពីនាងនឹងបងស្រីបានផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅទៅឃុំត្រែងត្រយឹងឆ្ងាយពីក្រុមគ្រួសារ។
បើទោះជាយ៉ាងណា តុលា នៅតែចិញ្ចឹមចិត្តថា នឹងវិលទៅបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងមូលដ្ឋាន ដែលនាងរស់នៅ ដ្បិតនាងនៅតែមើលឃើញថា សង្គមបច្ចុប្បន្ននៅតែមានអំពើអយុត្តិធម៌ ការរំលោភបំពានសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋ អំពើពុករលួយ និងការរើសអើងកើតឡើង ហើយបញ្ហាទាំងនេះក៏ជាហេតុផល ដែលកញ្ញាបានសម្រេចចូលរួមការងារជាមួយគណបក្សប្រឆាំង៖ « របបដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន រយៈពេលជាង ៣០ឆ្នាំមកនេះមិនមានការទទួលខុសត្រូវលើប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនឯង មិនបានធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិខ្លួនឯងរីកចម្រើនក្នុងករណីណាមួយឱ្យបានសមប្រកបទេ ក្នុងវិស័យកសិកម្ម ឧស្សាហកម្ម សេដ្ឋកិច្ចអីផ្សេងៗ។ ក្នុងវិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធអីផ្សេងៗ ក៏មិនបានល្អប្រសើរសម្រាប់ឱ្យពួកខ្ញុំបានស្រណុកចិត្តទេ។ ជាពិសេស ថ្មីៗ នេះដែរ រួមទាំងរូបនាងខ្ញុំផ្ទាល់គឺឃើញភាពអយុត្តិធម៌ខ្លាំងបំផុត គឺរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋផ្នែកដីធ្លី និងបំពានលើពលរដ្ឋខ្លួនឯងធ្វើអោយពលរដ្ឋរងគ្រោះពិបាកវេទនា ភាពក្រីក្រសេដ្ឋកិច្ចអីផ្សេងៗ ក៏រដ្ឋាភិបាលមិនបានទទួលខុសត្រូវឱ្យបានច្បាស់លាស់ ពិសេស គឺយើងឃើញភាពអយុត្តិធម៌នេះហើយ»។
ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា បានសម្រេចលុបចោលលិខិតឆ្លងដែនរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងចំនួន ២៧នាក់ ដែលកំពុងរស់នៅភៀសខ្លួននៅក្រៅប្រទេសគេចចេញពីការតាមធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីអាជ្ញាធររបបក្រុងភ្នំពេញ។ ក្នុងចំណោមអ្នកទាំង ២៧នាក់នោះមានស្រ្តីចំនួន៦នាក់ ដែលរួមមាន ក្រុមប្រឹក្សាខេត្ត ប៉ៃលិន អ្នកស្រី វ៉ែន តារា អ្នកស្រី យក់ នាង សមាជិកក្រុមប្រឹក្សារាជធានីភ្នំពេញ កញ្ញា សៅ ឧសភា និងកញ្ញា ងឹម គាថា ជាសកម្មជនបក្សក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ រួមនឹងអ្នកស្រី គុណ ម៉ាច និងកញ្ញា កឹម តុលា។
កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅ ក្រសួងការបរទេសនៃដដែលនេះ ក៏បានលុបលិខិតឆ្លងដែន របស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ១២រូបដែរ ក្នុងនោះ មានអ្នកស្រី មូរ សុខហូរ លោក ហូរ វ៉ាន់ លោក អេង ឆៃអ៊ាង លោក ឡុង រី ជាដើម។
លិខិតឆ្លងដែនជាឯកសារផ្លូវច្បាប់តែមួយគត់ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរប្រើប្រាស់សម្រាប់ឆ្លងដែនទៅក្រៅប្រទេស។
ចំណែកអ្នកស្រី គុណ ម៉ាច ក៏មិនខុសគ្នាពីកញ្ញា កឹម តុលា និងស្រ្តីដែលជាប់ឈ្មោះក្នុងបញ្ជីអ្នកដែលត្រូវលុបចោលលិខិតឆ្លងដែននេះដែរ គឺជួបការលំបាកថែមមួយកម្រិតទៀត ក្នុងនាមអ្នករស់នៅខុសច្បាប់ក្នុងប្រទេសគេ។ អ្នកស្រីថា នេះជាអំពើអយុត្តិធម៌ ចំពោះស្រ្តី ដែលហ៊ានចេញមុខចូលរួមជាមួយគណបក្សប្រឆាំង៖ « ភាពអយុត្តិធម៌នៅក្នុងសង្គម គឺឋិតនៅលើមាត់របស់លោក ហ៊ុន សែន។ ខ្ញុំចង់ឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរ ដើម្បីឱ្យប្រទេសជាតិយើងផ្លាស់ប្ដូរក្លាយជាប្រទេសសេរី មានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្សពេញលេញកុំឱ្យមានការផ្ដាច់ការ»។
ចំណែកអ្នកស្រី គុណ ម៉ាច មានវ័យ ៤៩ឆ្នាំ បានភៀសខ្លួនចោលគ្រួសារ កូន និងចៅ ក៏ព្រោះគេចចេញពីការតាមចាប់ខ្លួនរបស់អាជ្ញាធរក្រោយបានគាំទ្រដំណើរវិលចូលស្រុកវិញរបស់លោក សម រង្ស៊ី។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក កុយ គួង បញ្ជាក់ថា សកម្មជនបក្សប្រឆាំងទាំងនោះ មានដីកាចាប់ខ្លួនពីតុលាការក្រោមបទចោទប្រកាន់ពីបទ«រួមគំនិតក្បត់»។ លោកថា ប្រសិនបើសកម្មជនទាំងនេះ ចង់ប្រើប្រាស់លិខិតឆ្លងដែនឡើងវិញ ត្រូវតែវិលចូលកម្ពុជា ហើយប្រឈមមុខចំពោះផ្លូវច្បាប់ជាមុនសិន៖ « ឱ្យគាត់ចូលមកក្នុងប្រទេសហើយប្រឈមនូវផ្លូវច្បាប់របស់ប្រទេសសិនទៅ ហើយនីតិវិធីបន្តនឹងពិនិត្យទៅលើលទ្ធភាពជាក់ស្ដែង » ។
ឆ្លើយតបនឹងការអះអាងនេះ កញ្ញា កឹម តុលា បញ្ជាក់ថា រូបនាងផ្ទាល់នឹងវិលទៅកម្ពុជាវិញជាមិនខានទេ ប៉ុន្តែមិនមែនជាការចូលទៅទទួលកំហុស ឬទៅចូលរួមជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចឡើយ ដ្បិតពួកនាងមិនបានប្រព្រឹត្តអ្វីខុសសោះ គឺគ្រាន់តែមានទស្សនៈនយោបាយមិនស្របនឹងបក្សកាន់អំណាចតែប៉ុណ្ណោះ៖ « មិនមែនឱ្យនៅតែអ៊ីចឹង ហើយធ្វើបាបពលរដ្ឋខ្លួនឯង ឬក៏ធ្វើបាបពួកខ្ញុំ ដែលជាអ្នកគាំទ្រ ឬជាថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបែបហ្នឹងទេ ព្រោះនេះជារូបភាពមួយ ឬជាចេតនារបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលមានចរិតអន់មែនទែនដោយធ្វើបាបគូបដិបក្ខដោយបែបនេះ គឺខ្ញុំទទួលមិនបានទេព្រោះវាជាភាពអយុត្តិធម៌មែនទែន»។
សង្គមស៊ីវិលធ្វើការងារលើកស្ទួយសិទ្ធិស្ត្រី និងបង្កើនចំនួនស្ត្រី នៅក្នុងវិស័យនយោបាយ មើលឃើញថា ការធ្វើទុកបុកម្នេញស្ត្រីជាសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងបែបនេះពិតជាជះឥទ្ធិពលមិនល្អទៅលើក្មេងស្ត្រីផ្សេងទៀតនៅក្នុងសង្គម។ នាយិកាអង្គការ សីលកា កញ្ញា សេង រាសី ពន្យល់ថា វិបត្តិនយោបាយបច្ចុប្បន្ននេះ បានធ្វើឱ្យមានភាពភ័យខ្លាចក្នុងចំណោមពលរដ្ឋដោយសារតែការលាបពណ៌គ្នារបស់អ្នកនយោបាយ៖ « អ៊ីចឹងទៅនៅពេលដែលគាត់ធ្វើអីមួយគាត់បារម្ភថា ខ្លួនឯងហ្នឹងអាចត្រូវបានគេលាបពណ៌ផ្សេងៗ គ្នា។ នៅពេលមនុស្សបារម្ភច្រើនអត់អាចបង្ហាញសក្ដានុពលបានទេ ហើយបញ្ហាហ្នឹងវាជះឥទ្ធិពលខ្លាំងសម្រាប់ស្ត្រី ដោយសារតែឱកាសរបស់គាត់មិនសូវមាន។ អ៊ីចឹងនៅពេលដែលឱកាសមិនសូវមានហើយមិនហ៊ានបញ្ចេញសក្ដានុពលទៀត វាធ្វើចន្លោះកាន់តែតូចទៅៗ សម្រាប់ពួកគាត់។ ភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ស្ត្រីវាអាចយឺត គឺមានដំណើរការយឺត»។
កញ្ញា បន្តថា ក្នុងស្ថានភាពនេះចាំបាច់ណាស់ ដែលពលរដ្ឋត្រូវតែចាប់ផ្ដើមពង្រឹងខ្លួនជាពលរដ្ឋសកម្ម ដើម្បីដាក់សម្ពាធឱ្យអ្នកនយោបាយងាកមកគិតគូរផលប្រយោជន៍ជាតិ និងពលរដ្ឋទៅតាមលំនាំនៃ សង្គមប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ។
ចំពោះ មេឃុំ ត្រែងត្រយឹងកញ្ញា កឹម តុលា លើកឡើងថា បើទោះបីជាមានការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញបែបនេះក្ដីកញ្ញាមិនបោះបង់គោលដៅឡើយ គឺនៅតែរក្សាជំហរគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង ហើយនាងក៏សង្ឃឹមថា នឹងមានក្មេងស្រីជាច្រើនទៀតហ៊ានចេញមុខចូលរួមកិច្ចការនយោបាយ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងអំពើអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម។ កញ្ញាមិនភ្លេចលើកឧទាហរណ៍ការតស៊ូរបស់យុវជន យុវតីនៅទីក្រុងហុងកុង ដែលហ៊ានលះបង់ ដើម្បីសិទ្ធិសេរីភាព និងប្រជាធិបតេយ្យ៖ « ខ្ញុំសំណូមពរដល់បងប្អូនខ្មែរយកហុងកុងធ្វើជាគំរូនៅក្នុងការតស៊ូ ទាមទារឱ្យប្រទេសយើងមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ទាមទារសិទ្ធិមនុស្ស ដែលជាសិទ្ធិរបស់យើង ជាសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋខ្លួនឯងហ្នឹង គឺយើងត្រូវហ៊ានលះបង់ហើយចូលរួមទាំងអស់គ្នា » ។
នៅក្នុងដំណាក់កាលរស់នៅជាជនភៀសខ្លួនខុសច្បាប់ និងពុំមានឯកសារផ្លូវច្បាប់ត្រឹមត្រូវជាប់ខ្លួនបែបនេះក្រុមស្ត្រីសមាជិកគណបក្សប្រឆាំងរំពឹងថា នឹងមានដំណោះស្រាយនយោបាយឆាប់ៗ ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាបានត្រឡប់ទៅស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ៕