កម្មការិនីជាច្រើននាក់នៅតែទទូចឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ផ្លាស់ប្ដូរគំនិតធ្វើយ៉ាងណារក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងតែសព្វាវុធ»ឬហៅកាត់ថា EBAប្រសិនបើមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញរូបនេះ ពិតជាគិតគូរពីសុខទុក្ខរបស់កម្មការិនីពិតប្រាកដមែននោះ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែមករា នៅតែប្រកាន់ជំហរថាកម្ពុជានឹងមិនស្ដារប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សទៅតាមលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុបឡើយ បើទោះបីជាពេលវេលានៃការសម្រេចជាចុងក្រោយអំពីប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នៅខែកុម្ភៈកាន់តែខិតជិតមកដល់។
កម្មការិនីជាច្រើននាក់បង្ហាញទស្សនៈស្រដៀងៗគ្នាថា ពួកគេចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលរក្សាការអនុគ្រោះពន្ធ ដើម្បីជាប្រយោជន៍សម្រាប់ពួកគេតទៅទៀត។ ពួកគេដែលតែងឃើញលោក ហ៊ុន សែន ចុះជួបក្រុមកម្មករ និងបង្ហាញទឹកចិត្តស្រឡាញ់យកចិត្តទុកដាក់ដល់កម្មករនោះ ចង់ឱ្យមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញរូបនេះ ងាកមកគិតគូរពីផលប្រយោជន៍កម្មករឱ្យបានពិតប្រាកដឡើងវិញ។
កម្មការិនីម្នាក់ធ្វើការនៅរោងចក្រD&W លោកស្រី ម៉ែន ចាន់ណា ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា កន្លងទៅលោក ហ៊ុន សែន តែងចុះជួបកម្មករ បង្ហាញការយកចិត្តទុកដាក់ ចែកលុយដល់ពួកគេ ចែកអំណោយ និងផ្ដល់ជំនួយផ្សេងៗទៀត។ ចន្ថាយល់ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីគួរតែបង្ហាញឱ្យឃើញពីការយកចិត្តទុកដាក់បែបនោះទៀតជាមួយកម្មករនៅក្នុងសំណុំរឿងអ៊ីប៊ីអេ ដើម្បីរក្សាការងារឱ្យកម្មករ ដែលភាគច្រើនជាស្ត្រី៖ «បើតាមនៅក្នុងចិត្ត និយាយពីក្នុងចិត្តយើងវិញ ចង់បានឱ្យមានការងារធ្វើអ៊ីចឹង បើនិយាយពីសម្ដេចវិញគឺចង់ឱ្យសម្ដេចជួយ កុំឱ្យការងារយើងបាត់បង់អ៊ីចឹងណាស់ នៅចង់បានការងារ ព្រោះមានការងារធ្វើយើងក៏បានប្រាក់កាសជីវភាពគ្រួសារយើងក៏វាបានគ្រប់គ្រាន់ ពេលដែលយើងបានថែមម៉ោងថែមអីក៏វារាងគ្រាន់បើ»។
ចាន់ណា ស្ត្រីមេម៉ាយមានកូនម្នាក់ក្នុងបន្ទុក ហើយនាងថែមទាំងត្រូវទទួលខុសត្រូវចិញ្ចឹមម្ដាយចាស់ជរា។
កម្មករម្នាក់ទៀតលោកស្រី អៀម បូនី និយាយថា ការពិតមិនខុសពីអ្វី ដែលលោក ហ៊ុន សែន លើកឡើងទេ គឺការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ លើមុខទំនិញនាំចេញពីកម្ពុជានឹងមិនប៉ះពាល់ដល់ក្រុមមេដឹកនាំប្រទេស ព្រមទាំងលោក ហ៊ុន សែន ទេ ប៉ុន្តែបញ្ហានេះប៉ះពាល់ដល់អ្នកក្រីក្រ ដែលរួមមានកម្មករ ក្រុមគ្រួសារពួកគេ និងអ្នកដែលមានមុខរបរអាស្រ័យជាមួយក្រុមកម្មករ។ បើទោះជាយ៉ាងណា បូនី ក៏នៅតែចង់ឱ្យ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ពិចារណាឱ្យបានដិតដល់ ដើម្បីរក្សា EBA៖ «គួរតែរក្សាវាទៅ ព្រោះវាអាចថា មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយបរទេសគាត់អាចមើលឃើញផលវិជ្ជមានពីខាងយើង ដើម្បីឱ្យយើងទទួលបានការងារធ្វើ។និយាយរួមទៅ គឺប្រឈមនឹងអត់ការងារធ្វើច្រើន។ គ្រាន់តែកន្លែងខ្ញុំធ្វើការមួយនឹងមាន ៤ ទៅ៥ពាន់នាក់ តើទៅរកការងារនៅឯណា ? អ្នកដែលអត់ការងារធ្វើឥឡូវនេះកំពុងតែតែលតោល»។
ការលើកឡើងរបស់ក្រុមកម្មការិនីនេះគឺបន្ទាប់ពីលោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងនៅក្នុងពិធីរំឭកខួប៤១ឆ្នាំ នៃថ្ងៃ៧ មករា ថា លោកនឹងមិនព្រមធ្វើតាមសំណើសហគមន៍អន្តរជាតិ ស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សទេ។ លោក ហ៊ុន សែន ថែមទាំងបានចោទអ្នកទាមទារទៅវិញថា បានបង្ខំឱ្យរបបលោកមិនអាចអនុវត្តច្បាប់ជាតិ ដែលរបបក្រុងភ្នំពេញបានតាក់តែងឡើង។ លោក ហ៊ុន សែន លើកឡើងថា របបលោកកំពុងតែគោរព ថែរក្សា និងលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរាល់ថ្ងៃ ដោយឥតឈប់ឈរ ដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិ និងប្រជាជន៖ «ពុំមានមូលហេតុត្រឹមត្រូវណាមួយ ដែលមជ្ឈដ្ឋានខាងក្រៅខ្លះ បានលើកឡើង ដដែលៗ អំពីការស្ដារឡើងវិញ នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជានោះទេ។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា មជ្ឈដ្ឋានទាំងនោះ នឹងពិចារណាឱ្យត្រឹមត្រូវ ចំពោះការវិវត្តន៍ប្រកបដោយភាពវិជ្ជមាននៅកម្ពុជា ហើយគោរពចំពោះសិទ្ធិ និងការជ្រើសរើសរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា នូវមាគ៌ាសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍របស់ខ្លួន ដែលស្របទៅនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រ ស្ថានភាព សង្គម វប្បធម៌ និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន»។
កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែ មករា កន្លងទៅសហភាពសហជីពកម្ពុជារបស់លោក រ៉ុង ឈុន បានដាក់លិខិត ដែលមានស្នាមមេដៃកម្មករ-កម្មការិនីជាង ១ពាន់នាក់ (១ ១.៣៧៩) ជូនប្រមុខរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ស្នើសុំឱ្យលោកអនុវត្តតាមសំណើរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដើម្បីរក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ«គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងតែសព្វាវុធ» ឬហៅកាត់ថា EBA។
ក្នុងលិខិតនោះបង្ហាញថា កម្មករទាំងអស់ ចង់រក្សាការងារធ្វើសម្រាប់ ជីវភាពរស់នៅ មិនចង់ឱ្យមានការបាត់បង់ណាមួយ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលបដិសេធសំណើដ៏ត្រឹមត្រូវរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលស្របនឹងឆន្ទៈប្រជារាស្ត្រខ្មែរនោះទេ ។ កម្មករទាំងនោះបន្តថា បើពួកគេបាត់បង់ការងារធ្វើដោយសារតែការដកហូត EBA គឺពួកគាត់នឹងចាត់ទុកថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាថា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ ចំពោះការនាំទុក្ខលំបាកដល់ពួកគេជាកម្មករ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគាត់។ ប៉ុន្តែមន្ត្រីខុទ្ទកាល័យលោក ហ៊ុន សែន បានបដិសេធមិនទទួលយកសំណើរបស់ក្រុមកម្មករទាំងនេះឡើយ។
កម្មករមួយចំនួនលើកឡើងថា ជួបគេកំពុងជួបប្រទះបញ្ហារកការងារធ្វើជាបណ្តើៗហើយ។
កម្មការិនីសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះម្នាក់លើកឡើងថា ពេលនេះនាងកំពុងរកការងារថ្មីធ្វើ បន្ទាប់ពីបានឈប់ពីការងារចាស់។ នាងថា ការងារក្នុងវិស័យកាត់ដេរ និងដេរស្បែកជើងគឺកាន់តែខ្សត់នៅពេលនេះ ទាំងនៅមុនពេលកម្ពុជាបាត់បង់ EBA៖ «ពិបាកមែនទែន ពីមុនខ្ញុំធ្លាប់មានការងារ ពឹងលើការងារដើម្បីបានប្រាក់ចំណូលចិញ្ចឹមជីវិត ប៉ុន្តែឥឡូវការងារគឺពិបាករក ពិបាករកមែនទែន»។
កម្មការិនីលោកស្រី ម៉ែន ចាន់ណា វិញប្រាប់ថា ការងារនៅក្នុងរោងចក្រ ដែលលោកស្រី កំពុងធ្វើការនៅពេលនេះក៏ចាប់ផ្ដើមថយចុះដែរ ដោយសារតែពុំមានអ្នកបញ្ជាទិញ។ លោកស្រី ថាគ្រួសារលោកស្រីនឹងជួបបញ្ហាជាច្រើនប្រសិនបើបាត់បង់ការងារក្នុងវិស័យកាត់ដេរ ដែលលោកស្រីធ្លាប់ធ្វើការជិត ២០ឆ្នាំមកនេះ៖ «អត់មានទំនិញធ្វើ ឥឡូវនេះគឺភាគច្រើនកម្មករចេញត្រឹមម៉ោង៤ អត់មានថែមម៉ោង ហើយភាគច្រើនធ្វើតែខោ អាវ ដែលចេញពីរោងចក្រគេមកដេរទេ។ បើនិយាយពីនៅរោងចក្រយើងនេះគឺអត់មានទេ មិនដឹងថា មកពីមូលហេតុអី?»
ក្រៅពីមិនសូវសំបូរការងារធ្វើហើយ ក្នុងវិស័យកាត់ដេរ ក៏មានករណីរោងចក្រមួយចំនួនបិទទ្វារបណ្ដើរៗដែរ។
កម្មការិនី អៀម បូនី អះអាងថា រោងចក្រ ជូស៊ីង ដែលនាងបម្រើការងារនោះទើបនឹងបិទទ្វារនៅដើមឆ្នាំ២០២០នេះ បន្ទាប់ពីលែងមានការបញ្ជាទិញ។ រោងចក្រនេះផលិតសំលៀកបំពាក់ម៉ាកល្បីៗ សម្រាប់នាំទៅទីផ្សារអឺរ៉ុប និងអាមេរិក។ ស្ត្រីកម្មករដដែលនេះចាត់ទុកការបិទទ្វាររោងចក្រ ដែលនាងធ្វើការនោះថា ជាឥទ្ធិពលនៃដំណើរការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់ទីផ្សារអន្តរជាតិនោះឯង។
បូនី មានប្ដីជាកម្មកររោងចក្រដែរ ហើយក៏បាត់បង់ការងារដំណាលគ្នានឹងនាងដែរ។ ពេលនេះគ្រួសារបូនី បានពិចារណាថានឹងបង្កើតមុខរបរលក់ដូរនៅក្នុងតំបន់ ដែលសំបូរកម្មករធ្វើការ ប៉ុន្តែ បានប្ដូរចិត្តវិញបន្ទាប់ពីសង្កេតឃើញថា កម្មករអាចនឹងជួបបញ្ហាប្រឈមច្រើន ប្រសិនបើការងារពួកគេរងផលប៉ះពាល់។ បូនីនិងប្ដីសម្រេចទៅរកទីតាំងលក់ដូរផ្សេងឆ្ងាយពីកន្លែងប្រជុំកម្មករ ហើយប្ដីរបស់នាងកំពុងរកការងារធ្វើបន្តទៀត៖ «ការងារនៅតាមរោងចក្រវាកាន់តែខ្សត់ទៅ ហើយឥឡូវខ្ញុំលក់ដូរជារបស់ហូបចុកវិញ។ អាចនឹងឱ្យគ្រួសារ ( ប្ដី ) គាត់ទៅធ្វើកម្មករសំណង់អីខ្លះ មួយរយៈពេល ដើម្បីយើងជួយទប់ទល់គ្នា មួយរយៈហ្នឹងសិន រង់ចាំមើលថា តើវានៅទៅជាយ៉ាងណាទៀត»។
ក្រៅពីប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA ពីសហភាពអឺរ៉ុបរបបក្រុងភ្នំពេញក៏ប្រឈមនឹងបញ្ហាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSPពីអាមេរិកដែរ។ ប្រសិនបើបញ្ហាការដកហូតការអនុគ្រោះពន្ធទាំងនេះកើតមានមែន កម្មករកំពុងបំពេញការងារសរុបប្រមាណ ៩សែន នាក់ វិស័យរោងចក្រនៅកម្ពុជា នឹងរងផលប៉ះពាល់ក្នុងនោះនៅក្នុងផ្នែកកាត់ដេរ និងដេរស្បែកជើងមានជាង ៧សែននាក់ដែលភាគច្រើនបំផុតនោះគឺជាស្ត្រី។
សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា GMAC ដែលបារម្ភពីផលប៉ះពាល់ពីការព្យួរការលើកលែងពន្ធ ពីទីផ្សារអឺរ៉ុបបានលើកឡើងថា ផលប៉ះពាល់នឹងជះទៅដល់មនុស្សជាច្រើនលាននាក់ផ្សេងទៀត ដែលជាសមាជិកគ្រួសារនៅក្រោមបន្ទុករបស់កម្មករក្នុងវិស័យនេះ។
អាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចសុំការបញ្ជាក់ពីមន្ត្រីនៅសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា ពីផលប៉ះពាល់ ដែលកំពុងកើតមាននៅក្នុងវិស័យកាត់ដេរនៅពេលនេះបាននៅឡើយទេ។
កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩កន្លងទៅមានក្រុមហ៊ុនផលិតសំលៀកបំពាក់ម៉ាកល្បីៗមួយចំនួនបានព្រមានថា នឹងឈប់ផលិតរាល់ទំនិញ និងផលិតផលរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា ក្នុងនោះរួមមានក្រុមហ៊ុនផលិតសំលៀកបំពាក់យីហោ H&M របស់ប្រទេសស៊ុយអែត ដែលមានរោងចក្រប្រមាណ ៥០ នៅកម្ពុជា។
ប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន សម្ដែងក្តីព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងថា ករណីនេះ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់កម្ពុជានៅលើឆាកអន្តរជាតិ ព្រមទាំងធ្វើឱ្យកើតមានវិបត្តិសង្គម និងវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច ក្នុងនោះមានដូចជា ផ្ដល់ផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ជីវភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសកម្មករ-កម្មការិនី និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ៖ «ការទទួលយកនូវសំណើរបស់សហភាពអឺរ៉ុបមិនមែនជារឿងធ្ងន់ធ្ងរទេ គ្រាន់តែធ្វើឱ្យស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យល្អប្រសើរឡើងវិញ»។
សហភាពអឺរ៉ុបនឹងសម្រេចជាចុងក្រោយថា ត្រូវព្យួរ EBA ឬយ៉ាងណានោះ នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន នៅតែមិនព្រមស្ដារប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សឱ្យប្រសើរឡើងវិញទេនោះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។