“11 Bétim” ning imzalinish arqa körünüshi

Buningdin 67 yil ilgiriki, 1945-yili, 12-ayning 30-we 1946-yili, 1-ayning 3-küni sherqiy türkistan jumhuriyiti bilen gomindang merkiziy hökümiti ürümchide tinchliq söhbiti ötküzüp, “11 Maddiliq bitim” ge imza qoyghan peytte jang keyshining oghli jang jinggo moskwani ziyaret qilip, stalin bilen körüshkende mexsus sherqiy türkistan (shinjang) mesilisini muhakime qilghan idi.
Muxbirimiz ümidwar
2013.01.16
Joseph-Stalin-305.jpg Joséf stalin.
www.google.com

Mutleq mexpiy bu ziyaret heqqide 1945‏-yili 29- dékabir küni sowét ittipaqi mu'awin tashqi ishlar ministiri stalin'gha melumat bérip, gomindangning sowét ittipaqi we amérikidin teng paydilinip, bolupmu bu ikki döletning ziddiyitidin paydilinip, öz hökümranliqini mustehkemleshni meqset qilghanliqini otturigha qoydi. Doklatta jang jinggoning kélishining qandaqtur birer kélishim tüzüsh emes, belki jang keyshining özining sowét ittipaqini ziyaret qilishining teyyarliqini béjirish ikenliki körsitildi.

Emeliyette “Shinjang mesilisi” jang jinggoning stalinning aldigha qoyidighan muhim nuqitilirining biri bolup, shu meqset üchün jang jinggo moskwa sepiride aldi bilen ürümchige chüshüp, ürümchide jang jijong bilen körüshüp, jiddiy dawamalishiwatqan tinchliq söhbitining ehwali, ixtilaplar, ili terepning ching turuwatqan telepliri we bashqa mesililer heqqide pikir almashturghan. Jang jinggo moskwagha kélishtin ilgiri, yeni dékabirning 20-künliri etrapida ürümchige kelgen bolup, bu waqitta ili wekilliri 2-qétim ghuljigha qaytip ketken peyt idi.

Jang jinggo 12-ayning 30-küni kechte stalinning qobulida boldi. Söhbet bir sa'et 40 minut dawamlashqan bolup, söhbetke tashqi ishlar ministiri wichislaw molotow, pawlow. Xitay tereptin jang jinggo we xitayning sowét ittipaqida turushluq bash elchisi fu bingchang qatnashti.

Jang jinggoning stalin bilen ikkinchi qétimliq söhbiti 1946-yili, 1-ayning 3-küni ötküzüldi. Bu ikki söhbetning her ikkilisidila Uyghur éli mesilisi orun alghan bolup, mexpiy söhbet xatirisi rusiye alimi lédowskiyning toplimigha kirgüzülgen. Söhbet rus tilida bolup, nahayiti tepsiliydur.

30-Dékabirdiki stalin bilen jang jinggoning söhbet xatirisidin melum bolushiche, jang jinggo jang keyshining stalin'gha yazghan mektupini tapshurdi. Jang jinggo özining bu qétimqi ziyaritide asasliqi stalin bilen öz-ara ishen'gen we chüshen'gen bir munasiwet ornitishni ümid qilidighanliqini izhar qildi. Söhbet jeryanida jang jinggo jang keyshining sowét ittipaqi bilen bolghan munasiwetni kücheytishni ümid qilidighanliqini, junggoda hergizmu sowét ittipaqigha qarshi turushqa yol qoymaydighanliqini wede qildi.

Jang jinggo bilen stalin 30-dékabirdiki söhbette xitay kompartiyisi we manjuriye mesililiri üstide toxtalghandin kéyin mexsus shinjang mesilisige köchti.

Jang jinggo témini derhal mexsus sherqiy türkistanda mewjut boluwatqan ili terep bilen gomindang terep söhbiti mesilisige yötkidi. Söhbet xatirisidin qarighanda, bu téma texminen 10 minut etrapida dawamlashqan bolushi éhtimalliqa yéqin.

Stalin söhbette qozghilangchilarning 11 maddiliq bitimge imza qoyushigha munasiwetlik mesililer boyiche “Barliq imkaniyetlerni qilidighanliqi”, “Qozghilangchilarning sowét hökümitining teklipini ret qilmaydighanliqi” ni bildürüp wede bergen. Ene shuningdin ikki kün ötüp, ili wekilliri 78 künlük talash-tartishni toxtitip, “11 Maddiliq bitim” ge imza qoyghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.