Америкадики тонулған тарих пәнлири профессори, уйғуршунас җеймис милвард 1-өктәбир күни «ню-йорк вақти гезити» дә «ши җинпиң хитай императорлиридин өгәнмигән» мавзулуқ бир парчә мақалә елан қилип, хитай һөкүмитиниң нөвәттики хитайлаштуруш яки чоң хитайчилиқ сияситини тәнқид қилди.
У мақалисидә һазирқи хитай территорийәсиниң тарихтики чиң императорлуқиниң мәһсули һесаблинидиғанлиқи вә хитай компартийәсиниң әмәлийәттә һакимийәтни чиң ханиданлиқидин өткүзүвалғанлиқидәк бир пакитни тонуштуруп өткән.
Апторниң баян қилишичә, чиң ханиданлиқи өз территорийәси ичидики миллий пәрқләрни етирап қилип, йәрликтики шу милләттин болған әмәлдарлар арқилиқ уйғур, тибәт вә тәйвән қатарлиқ бесивелинған һәрқайси районларни идарә қилған. Хитай компартийәси өз һакимийитиниң дәсләпки йиллирида мана бу әнәнигә варислиқ қилип, хитайниң көп милләтлик дөләт икәнликини етирап қилған вә уйғур вә тибәт қатарлиқ милләтләргә аптоном район һоқуқи берип, уларниң өз тили вә мәдәнийити бойичә яшишиға шараит яритип бәргән болсиму, әмма бу бара-бара йоқилишқа башлиған. Ахири ши җинпиң һакимийити дәвригә кәлгәндә у очуқ-ашкара һалда хитай миллитини асас қилған «җуңхуа миллити» дегән уқумни алға сүрүп туруп, чоң хитайчилиқни тәрғиб қилған. Әслидики хитай тилини «дөләт тили» дәп атап, мәҗбурий йосунда хитай тилини омумлаштурушни башлиған.
Аптор җәймис милвард мақалисидә ши җинпиңниң юқириқи сиясити сәвәблик уйғур тилидики китабларниң нәшрдин тохтиғанлиқи, уйғур тили маарипиниң тохтитилғанлиқини, әрәбчә һәрпләрниң аммиви сорунлардин елип ташланғанлиқини, һәтта ашханиларниң вивискисидики «һалал» хетиниңму буниңдин несивисини алғанлиқи, хитай тили болмиған тиллардики телевизийә программилириниңму аста-аста йоқиливатқанлиқини ипадә қилған. Униң әскәртишичә, хитайда тибәт тили вә хоңкоң вә гуаңдуң өлкилиридә гуаңдуң тәләппузиму охшашла чәклимигә учриған.
У хитай һакимийитиниң бундақ һәрикәтлириниң әмәлийәттә өзиниң образиға вә қанунийлиқиға шәк кәлтүридиғанлиқини әскәрткән. У йәнә төвәндикиләрни баян қилған: «йиғивелиш лагерлирини йолға қоюш уйғурлар вә қазақларни чин «җуңхуа» әқидисигә игә, чошқа гөши йәйдиған вә рози тутмайдиған кишиләргә айландуралмайду. Зораван сиясәтләр хоңкоңлуқларни вәдә қилинған йүксәк аптономийәни тәләп қилиштин тандуралмайду. Дини бесим вә шундақла далай ламани сәт көрситиш сиясәтлири тибәтләрни компартийәгә чоқунидиған қилалмайду. Һәрбий тәһдит тәйвәнликләрни чоң қуруқлуққа йеқинлаштуралмайду»
Җәймис милвард хитайниң бир хил мәдәнийәтни асас қилған һалда башқиларни ассимилятсийә қилиштәк сиясәтлириниң әксичә үнүм берип, хитай компартийәси әң әнсирәйдиған зор бир муқимсизлиқни кәлтүрүп чиқиридиғанлиқини әскәрткән.
