Dangliq isimshunas mutellip sidiq qahirimu tutqunda

Muxbirimizning tutqundiki Uyghur ziyaliylar heqqide élip bériwatqan éniqlashliri dawamida “Uyghur kishi isimliri qamusi”, “Ereb tilini mu'ellimsiz öginish” qatarliq kitablarning tüzgüchisi, “Qeshqer uniwérsitéti ilmiy zhurnili” ning sabiq bash muherriri, pénsiyege chiqqan péshqedem ma'aripchi we isimshunas mutellip sidiq qahiriningmu tutqunda ikenliki delillendi.

Qeshqerge qarita élip barghan téléfon ziyaretlirimiz dawamida weziyettin xewerdar kishiler yuqiriqi kitablarning tüzgüchisi mutellip sidiq qahiriningmu tutqunda ikenlikini melum qildi. Emma qeshqer uniwérsitétining qoghdash bölümi mudiri mutellip sidiq qahiri we uning ehwalidin xewersizlikini éytti.

Tor arxipliridin melum bolushiche, Uyghur rayonida buningdin birqanche yil ilgiri tarqitilghan “Medeniyet bostani” namliq bir téléwiziye mexsus programma sehipiside isimshunas mutellip sidiq qahiri bilen mexsus bir söhbet programmisi ötküzülgen.

Weziyettin xewerdar kishining bayan qilishiche, da'iriler mutellip sidiq qahirini Uyghur isimliri tetqiqati arqiliq Uyghurlarda ereb tili qizghinliqi we diniy keypiyat yüksekliki peyda qilish, bu arqiliq “Milliy bölgünchilik” ke qutratquluq qilish gumani bilen tutqun qilghan iken.

Qeshqer uniwérsitétining saqchi xadimi mutellip sidiq qahirining tutqunda ikenliki heqqide melumat bérelmigendin kéyin, biz uniwérsitétning maliye bölümi ma'ash tarqitish ishxanisigha téléfon qilduq. Mezkur ishxanining boghaltiri mutellip sidiq qahirining ötken aydin bashlap ma'ashining toxtitilghanliqini ashkarilidi.

Biz uningdin ma'ashning néme üchün toxtitilghanliqini sorighinimizda u buning sewebi heqqide melumat bérelmeydighanliqini éytti. Bu xadim mutellip sidiq qahirining tutqun qilin'ghanliqini inkar qilmidi, u bu heqte uniwérsitét kadirlar bölümidin melumat élishimizni tewsiye qildi.

Uyghur aptonom rayonida neshr qilinidighan “Til we terjime” zhurnilining 2009‏-yildiki sanida isimshunas mutellip sidiq qahiri mexsus tonushturulghan. Tonushturushta déyilishiche, mutellip sidiq qahiri 1991‏-yilidin 2010‏-yiligha qeder “Qeshqer pédagogika instituti ilmiy zhurnili” ijtima'iy pen qismining 20 yilliq mu'awin bash muherriri we mu'awin mudiri bolup xizmet qilghan.

U 1993‏-yili dotséntliq unwanigha érishken. 1989 ‏-1990-Yilliri misirda ereb tilidin bilim ashurush pursitige érishken tetqiqatchi mutellip sidiq misirdin qaytqandin kéyin kéyin “Ah, nil deryasi”, “Misirdiki türkler” qatarliq edebiy xatirilerni élan qilghan.

Weziyettin xewerdar kishi mutellip sidiq qahirining mushu yazmiliri seweplikla eyni yillarda mektepte siyasiy jehettin gumanliq dep qarilip kelgenliki, gerche 20 din artuq kitabi neshr qilin'ghan bolsimu, proféssorluq unwani bérilmigenlikini ilgiri sürdi.

Uniwérsitét qoghdash bölümige qarita izchil élip barghan téléfon ziyaretlirimiz dawamida qeshqer uniwérsitétidin tutqun qilin'ghan ziyaliylar arisida mutellip sidiq qahiriningmu barliqi delillendi.

So'al: qeshqer uniwérsitétining qaysi ishxanisi bu?

Jawab: tél-kaméra ishxanisi.

So'al: bu uniwérsitét qoghdash bölümining bir tarmiqimu?

Jawab: shundaq.

So'al: mutellip sidiq qahiri dégen kishi mushu uniwérsitéttin tekshürülüwatqan we tutulghanlar arisida barmu?

Jawab: bar.

So'al: tutulushigha qaysi kitabi seweb boldi?

Jawab: uni uqmaymen.

“Til we terjime” zhurnilidiki tonushturulushta déyilishiche, mutellip sidiq qahiri “Ereb tilidin asas” namliq 3 tomluq kitabining 3‏-qismini, yeni 650 ming xetlik bir kitabini hösni xet sheklide yézip chiqqan we qol yazma halitide basturup tarqatqan. U bu emgiki netijiside qelemdashliri arisida “Ijtihatliq tetqiqatchi” dep nam alghan.