Yeken weqesining bir qisim sirliri échildi (2)

Muxbirimiz shöhret hoshur
2014.10.08
yeken-weqesi-abdugheni-turdi.jpg Uyghur isyanchilar teripidin görüge élinip, xitay saqchiliri teripidin qoshup étiwétilgen abdughéni turdi. 2014-Yili may, yeken.
RFA

Yeken weqesi 13 neper siyasiy tutqunni qoyup bérishni telep qilish bilen bashlan'ghan.

Xitay terep yeken weqesi heqqidiki axbaratida isyanchilarni pilanliq we teshkillik halda térrorluq we zorawanliq hujum élip bardi dep eyibligen, emma weqening shu künki qozghilish sewebi heqqide héchqandaq melumat bermigen. Gheyriy resmiy axbarat wasitiliridiki bezi xewerlerde melum bir meschitte ibadet qiliwatqan ayallarning oqqa tutulushi, yene bezi xewerlerde bolsa, weqedin birqanche hepte awwal qoshna yézida yüz bergen bir a'ile kishilirining qiriwétilishi yerken weqesining qozghilish sewebi süpitide körsitilgen. Muxbirimizning bu qétimqi éniqlashliri dawamida, weqening qozghilishi heqqide 3-bir xil sewebmu otturigha chiqti: weqede ölgen ikki Uyghur emeldarning ayallirining muxbirimizgha bayan qilishiche, shu küni ularning erlirini görüge éliwalghan isyanchilar özlirini qorshiwalghan saqchilardin, ikki kün awwal tutup kétilgen 13 neper tutqunni qoyup bérishni telep qilghan؛ bu ehwalni élishqu saqchixanining bashliqi, ghulam toxti a'ilisidin hal sorap barghan chéghida ashkarilighan.

Melum bolushiche, weqede ölgen yéza bashliqi ghulam toxti bilen sékrétar abdughéni turdining uruq-tughqanlirining köpinchisi yekenning herqaysi idare-jem'iyetliride xizmetchi bolup, bular yeken weqesi we uningdin kéyinki alaqidar ishlarda türlük wezipilerde bolghan. Shunga bu ikki emeldarning ayalliri yoldishining ölüm jeryani heqqide bir qisim melumatlarni resmiy alaqidar hökümet orunliridin uqsa, yene bir qisim melumatlarni weqede wezipe ötigen uruq-tughqan we dost- buraderliridin uqqan. Ashkarilinishiche, ghulam toxti a'ilisini yoqlap kelgen élishqu saqchixana bashliqi, isyanchilarning ghulam toxti bilen abdughéni turdini görüge élip turup saqchilardin 13 neper tutqunni qoyup bérishni telep qilghanliqini pash qilghan.

Ghulam toxtining xotuni atigül bilen söhbet

So'al: yoldishingizning ölümi heqqide hökümet tereptin éghizaki bildürülgini néme?
Jawab (atigül): nahiyidin chiqqanlar “Ghulam toxti bilen abdughéni turdi yol üstide térrorchilar bilen uchriship qaptu, ghulam ulargha siler partiye, hökümetke ishininglar, ishinglarni hel qilip béridu” dep telim terbiye ishligendin kéyin, térrorchilar ‛sen xeqmu hökümetning ghalchisi ikensen‚ dep qara qolini uzitip saptu” depla chüshendürdi.
So'al: undaqta, shu isyanchilar bilen ghulam toxtilar otturisida shu sa'ette bolun'ghan gepler néme iken, buningdinmu xewiringlar boldimu?
Jawab: boldi. Élishqu saqchixana bashliqining déyishiche, uningdin awwal ularning (isyanchilarning) 13 adimini tutqan iken, ular shularni qoyup bérishni telep qilghan iken, ghulamjan “Partiye, hökümetke ishininglar, u adiminglar xataliq ötküzmigen bolsila qoyup bérilidu” dep terbiye bériptu, ghulamjan élishquda burun 12 yil ishligen, sékrétarmu bolghan, shunga hemmisi tonuydu, ular “Mana ikki chong emeldarni tutuwalduq, emdi ümid tughuldi, bularni tutuwalsaq ademlirimizni qoyup béridu” dep oylaptu.
So'al: ular ademlirini telep qilghanda, palanchi-palanchi dep isimlirini tilgha éliptimu?
Jawab: yaq, saqchilargha “Ademlirimizni qoyup bersenglar, bizmu bu ikki adiminglarni qoyup bérimiz” deptu.
So'al: shu 13 kishi qachan tutulghanlar iken?
Jawab: shu kündin ikki burun.
So'al: ular shu küni élishqu saqchixanisida tutup turuqluqmiken?
Jawab: nahiyege yötkep kétilip bolghan iken.
So'al: ular sadir qilghan birer ish toghriliq tutuluptimu yaki?
Jawab: qalaymiqan gep qilghan, mesilen, hökümetning ma'ashini élishqa bolmaydu, töwen kapalet élishqa bolmaydu dégendek؛ saqchixanidikiler bu ehwalni uqqandin kéyin muqimliqqa tehdit dep qarap ularni tutqan, shunga ularda saqchilargha qarita ghum peyda bolup, qandaq qilip öch élish heqqide shu küni kishilerni qutritip chiqip héliqidek ishlar bolghan.

Abdughéni turdining xotuni tursun'gül bilen söhbet

So'al: yoldishingizning jesiti bérilgende, saqchilardin, yoldishim oqta ölüptu, bu néme ish dep sorap baqtingizmu?
Jawab: (tursun'gül) uni sorighudek halim bolmidi, jesetni kéche sa'et 3 bolghanda berdi.
So'al: yoldishingiz isyanchilar otturigha éliwalghan waqitta, qéchishqa urunup baqqan ish yoqmiken?
Jawab: her xil gepler bar, biri deydu, topilangchilar élip qachqan chéghida saqchilar arqisidin qoghlap bérip étiwetti dep, yene biri deydu, topilangchilar ikkisini aldigha sélip méngip ademlirimizni qoyuwétinglar dégen chaghda étiwetti dep, gep bek jiq....
So'al: ular (yoldishingiz) étilmaymiz dep ishen'gen gep-te?
Jawab: shu, hökümetke ishlewatqan bolghandikin, bizni atmaydu dep oylaptiken, “Biz kadir bizni atmanglar dep” dep towlaptiken.

Yuqirida, 28-iyul yerken weqesining qozghilish sewebliridin biri 13 neper gumandarning héyttin ikki kün awwal tutqun qilinishi ikenliki we yeken weqesining shu tutqunlarning qoyup bérilishini telep qilish bilen bashlan'ghanliqi heqqide tepsiliy xewer berduq.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.