Gollandiyediki Uyghur erbablirining xitayning dini siyasiti heqqidiki inkasliri

Hemmige melum bolghinidek bu yil ramzan éyi kirip kélishi bilen teng türkiye we amérika bashliq gherb we sherqning köpligen elbashliri pütün dunya musulmanlirining ramzan éyini tushmutushtin mubareklep söz qildi. Ularning sözliride bu mubarek ramizanning tinchliq we beriketler bilen tolghan, dunya ehlige xatirjemlik béghishlaydighan bir ay bolushini ümid qilidighanliqi eks etti.

Emma Uyghur diniy zatlarning qarishiche, yer sharida peqet xitay hökümitila sherqiy türkistandiki musulmanlarning roza tutushini yene chekligen. Bu mesile dunya metbu'atlirida ejeblinish we ghezeplinish ichide keng orun alghan.

Twttér we féyisbok qatarliq nopuzluq menbelerdin melum bolushiche, hindonéziye qatarliq bir qisim musulman döletlerning ölimaliri we hetta misirdiki ezher uniwérsitétining sheyxlirimu xitayni “Roza tutushni cheklesh belgilimiliri” ni emeldin qaldurushqa chaqirdi.

Emma közetküchilerning bildürüshiche, xitay hökümitining bu heqte birer ijabiy inkasta bolushi hazirche éhtimaldin köp yiraq iken.

Bu heqte gollandiyede yashawatqan Uyghur ziyaliyliridin abduraxman qarajim pikir bayan qilip, xitay da'irilirining Uyghurlarni hem étiqad jehette, hem iqtisadiy jehette ajizlashturushqa urunuwatqanliqini ilgiri sürdi.

Uning bildürüshiche, bir qanche yildin béri zawut - karxana we shirketlerde ishlewatqan Uyghurlarni ibadet qilishtin tosushtek wasitiler bilen ish orunliridin siqip chiqirish ehwalliri körülmekte.

U xitayning Uyghurlarni iqtisadiy menbelerdin biwasite yiraqlashturush pilanini, étiqad yollirini cheklesh bilen niqablawatqanliqini bayan qilip kélip, ötken aylardin bashlap yolgha qoyulghan Uyghur musulmanlirining réstoran we ashxanilirigha mejburiy haraq - tamaka sélish alwingimu, mahiyette yenila étiqadni chirikleshtürüsh we iqtisadta piqirlashturushni meqset qilidighanliqini bildürdi.

Bu mesile heqqide pikir qatqan hüseyyin tejelliy ependining qarishiche, xitaylarning bu xil cheklesh we yeklesh siyasiti on nechche yilidin béri dawam qilip, barghanséri kölemlishish we chongqurlishishqa yüzlen'gen bolup, bu xitaylarning sherqiy türkistanda yürgüzüp kéliwatqan assimilyatsiye we mustemlike qedimining tézleshkenlikining bésharitidur.