Itagaké: tokyo sheher bashliqi, yaponiyini islam ellirige, türkiyige düshmen qilip qoymasliqi kérek

Tokyoning sheher bashliqi inosé 27 - aprél “Nyuyork waqt géziti” ning ziyaritini qobul qilghanda islam ellirige we türkiyige qilghan tenqidi sözliri yaponiye metbu'atlirida élan qilin'ghandin kéyin, 30 - aprél öz ishxansida metbu'at arqiliq özining qilghan tenqidiy sözliri üchün epu sorighan.

U shu küni yaponiyidiki kechlik téléwiziye qanallirining ziyaritini qobul qilip özining istanbulgha köp barghanliqini, istanbulni yaxshi köridighanliqini bildürgen. Emma uning nyuyork waqt gézitide élan qilin'ghan sözidin kéyin yaponiye metbu'atliri,téléwiziye qanalliri we tor betliride bügün yene qaytidin bu munazire üstide ot yéqilip ketti.

Yaponiyilik türkiy milletler jughrapiye tetqiqatchisi takuya bu heqte toxtilip mundaq dédi:

- Inoséning türkiyige qilghan bu tenqidi sözliri yalghuz türkiyegila emes, belki sherqiy türkistan, merkizi asiyadiki jümlidin barliq türkiy milletler dunyasigha qilin'ghan tenqid dep oylaymen.

1 - May küni etigende yaponlar yaxshi körüdighan téléwiziye qanalliridin biri bolghan j n n qanilining etigenlik “Asazéba”xewerler mulahize programmisida dangliq téléwiziye xewerliri riyasetchisi mino monta ependi tokyo sheher bashliqining islam elliri, türkiye heqqide qilghan tenqidi sözliri heqqide mulahize yürgüzüp: “Tokyo sheher bashliqi inoséning epu sorishila kupaye qilmaydu. U, olimpiktin waz kéchip,derhal shu pullarni yer tewresh apitige uchrighan fukishima qatarliq ölkilerni eslige keltürüsh qurulushigha ishlitishi kérek” dédi.

Yaponiyidiki yazghuchilardin itagaké yaponiye yaho'o xewerler tor bétide “ Tokyo sheher bashliqi inosé tokyoning olimpikke sahipxan bolush namzatliqidin waz kéchip, yaponiyening yéqin dosti türkiyening istanbul shehiride ötküzülüshini qollishi kérek.” dégen. U yene sözide: “Tokyo sheher bashliqi inosé türkiye bilen yaponiyening munasiwitini chüshünelmigen. U,yaponiyening kona dosti türkiyege yaponiyeni düshmen qilmasliqi kérek. 7 Yüz milyondin oshuq nopusqa ige islam dunyasighimu yaponiyini düshmen qilmasliqi kérek. Inosé amérika metbu'atlirini yaponiye metbu'atlirigha oxshitip, xata chüshinip qalghan. Amérika metbu'atlirini yaponiyedikidek siyasetchiler, emeldarlar we puldarlar kontrol qilalmaydu.” dégen.

Uzun yillar amérikidiki k n n téléwiziye qanilida meslihetchi bolghan yaponiyilik yazghuchi tamasa bura,yahoo.com Xewerler tor bétide: 2020 - yili olimpik tenheriket yighini eger tokyoda ötküzülmise, bu sheher bashliqi inoséning xataliqi we mes'ulliyiti bolidu. Inosé özi bir yazghuchi, köp qétim eserliri mukapatqa érishken. U, yazghuchi bolghandikin elwette til jehettin xatalashmasliqi kérek. U,“Nyuyork waqt géziti” ge qilghan sözidin téniwalghan. Mezkur gézit sotqa chüshüshke teyyarlinip, inoséning ün'alghugha élin'ghan sözini ashkarilimaqchi bolghan. Emma u, özi éytqan sözlerning alliqachan ün'alghugha élin'ghanliqini bilmey qalghan.” dégen. U yene: “Inosé, islam dunyasi bilen, xelq'ara olimpik komitétigha yaponiyini düshmen qilip qoydi” dep eskertken.

29 - Aprél küni xelq'ara olimpik komitéti yaponiye olimpik komitétigha xet yézip, tokyo sheher bashliqi inoséning éytqan tenqidiy sözlirini tekshürüp ispatlashni ötün'gen. Yaponiye olimpik komitéti 30 - aprél derhal tokyo sheher bashliqi inoséning tenqidiy sözi üchün epu sorap, xelq'ara olimpik tenherket komitétigha mektup yollighan.

Yaponiyide tonulghan xelq'ara diplomatiye tehlilchisi amaké na'oto metbu'atlargha qilghan sözide: “Tokyo olimpikke sahipxanliq qilish salahiyitidin waz kéchishi kérek” dégen. Undin bashqa asahi shinbun géziti:“Inoséning sözi tokyoni olimpiktin yiraqlashturdi” dégen serlewilik maqalide élan qilghan. Sankén shinbun gézitide:“ Yaponiye olimpik komitéti xelq'ara olimpik komitétigha wede berdi” dégen mawzuda maqale élan qilghan. Mina mi nihon gézitide déyilishiche: asiya olimpik komitétining re'isi musulman memliket kuweyt padishahliqining jemetidin bolghan exmed. Emdi tokyoning sheher bashliqi inosé olimpikke sahipxanliqqa tallinishi üchün asiya qit'esini bir nechche qétim aylinip, yügürüp, hemmisidin epu sorishi kérek.

Maynichi shinbun gézitining 1 - maydiki sanida bildürüshiche, peyshenbe künidin bashlap türkiyide ikki kün ziyarette bolidighan yaponiye bash weziri shinzo abéning ziyariti jeryanida, tokyo sheher bashliqi inoséning qilghan tenqidiy sözlirining ikki dölet munasiwitige tesir körsitish mumkinchilikining qanchilik bolidighanliqi toghrisida yaponiye metbu'atlirigha yaponiye hökümet tereptin suganing bergen bayanatida: “Buning, bash wezir abéning türkiye ziyaritige tesiri bolmaydu. Emma türkiye tenterbiye ishliri ministiri su'at qilich inoséning tenqidiy sözlirige narazi bolghan. Biz buni mesile dep oylimaymiz. Türkiye yaponiye üchün muhim dölet. Bolmisa bash wezir néme üchün ziyaretke baridu? eger arimizda uqushmasliq bolsa derhal öz - ara sözliship, hel qilimiz” déyilgen.

Yaponiye bash weziri shinzo abéning türkiye ziyariti aldida türkiye metbu'atlirining we türkiyidikilerning bu mesilige bolghan qarashlirini bilish üchün türkiyidiki dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi séyit tümtürk ependi bilen söhbet élip barduq.

Awaz ulinishidin tepsilatini anglang.