Qirghizistanda 2010 - yilidiki qanliq toqunushning besh yilliqi xatirilendi

2010 - Yilining iyun aylirida qirghizistanning jenubidiki osh, jalal'abad oblastlirida yashaydighan qirghiz, özbek milletliri arisida qanliq toqunushlar yüz bergen idi. Bu toqunushlar 2010 - yilning sintebir aylirighiche dawam qilip, aqiwitide 500 ge yéqin adem hayatidin ayrilghan. Minglighan ademler yaridar bolup,on minglighan ademler öy - makansiz qalghan. Ikki yüzdin köprek adem iz - déreksiz ghayip bolghan. 1700Din köprek qoro - jay, mektep, yesli, doxturxana qatarliqlar köydürüwitilgen. Minglighan kishiler bala - chaqilirining hayatini saqlap qélish üchün özbekistan, qazaqistan, rusiye qatarliq döletlerge köchüp kétishke mejbur bolghan idi.

Qirghizistan ottura asiyadiki eng kichik memliket bolushigha qarimay, bu dölette 84 milletning wekilliri yashaydu. Shunglashqa uzundin buyan milletler ara munasiwet qirghizistandiki eng nazuk mesililerning biri bolup kelmekte.

Qirghizistan musteqil bolghandin kéyin gerche her nöwetlik hökümetler milletler ara munasiwetke alahide köngül bölüp kéliwatqan bolsimu, biraq iqtisadning uzaqqiche bir izda toxtap qélishi, memlikette parixorluqning ewj élishi, ishsizliq nisbitining yuqiri bolushi hemde sirtqi küchlerning tesiri qatarliq amillar qirghizistanda milletler ara munasiwetke selbiy tesir körsitip kéliwatidu.

“Iyun qanliq toqonushi”ning besh yilliqini xatirilesh murasimida söz qilghan qirghizistan prizidénti almasbék atambayif munularni bildürdi: “Gerche aridin besh yil ötken bolsimu, iyun weqeside qaza qilghanlarni qayghu ichide eslewatimiz. Bu tragidiye ilimiz musteqilliqqe érishkendin kéyin yüz bergen eng zor paji'e bolup tarixta qaldi. Emeliyette ilimizdiki milletlerning ittipaqliqi her bir a'ilidin, her bir binadin, her bir mehellidin bashlinishi kérek. Bu heqiqetni estin chiqarmasliqimiz lazim.”

Qirghiz hökümitige qarashliq yerlik öz - özini bashqurush we milletler ara munasiwetler agéntliqining yétekchisi bextibék irisbayif iyun weqesining besh yilliqi munasiwiti bilen taratqular wekillirige bergen bayanatida mundaq dédi: “Qirghizistandiki milletler ara jangjallar 90 - yillardin burunla yüz bergen. 1990 - Yilimu yüz berdi. Aridin 20 yil ötüp 2010 - yili yene yüz berdi. Bundaq paji'eler bundin kéyin yüz bermeydu dep héchkim képillik bérelmeydu. Shunglashqa hakimiyet milletler ara ittipaqliqni kücheytish bilen birge xelqning turmush sewiyesini yaxshilashqa alahide köngül bölüshi kérek.”

Qirghizistanning ilim - pen, medeni ma'arip sahesidiki ziyaliylar bolsa, milletler ara munasiwetlerni bir terep qilishta hökümet iqtidarsizliq qiliwatidu dep qaraydu. Tarix penliri doktori qiyas muldiqasim bu heqte toxtilip mundaq deydu: “2010 - Yiliqi paji'eler hökümetning iqtidarsizliqidin yüz bergen. 1990 - Yili yüz bergen özgen weqesidimu shu chaghdiki hakimiyet özining iqtidarsizliqini körsetken. Bügünki kündimu milletler ara munasiwetlerni hel qilishta hökümet özining halsizliqini ipadilewatidu. Bu yil küzde bashlinidighan parlamént saylimida yene bir qétimliq chong jidel - majiralar bashlinishi mumkin. Biraq hakimiyet béshidikiler bu mesilige peqetla köngül bölmeywatidu.”

Qirghizistanda ziyarette boluwatqan birleshken döletler teshkilatining bash katipi bankimun osh shehiride ötküzülgen iyun weqesining besh yilliqini xatirilesh pa'aliyitige qatniship, sheher merkizige ornitilghan “Anilarning köz yéshi” dep nam bérilgen heykelge gülchembirek qoyghandin kéyin qilghan sözide, milletler ara ittipaqliqni kücheytish üchün aldi bilen qirghizistanda yashawatqan barliq milletlerge barawer mu'amilide bolush lazimliqini alahide tekitlidi.

Bir qisim közetküchiler, qirghizistanning nöwettiki tinch halitining qoshna ellerde, bolupmu özbekistanda yüz bérishi mumkin bolghan özgirishler sewebidin tesirge uchrishi mumkinlikini qeyt qilishmaqta.