Yawuz ali'aghiroghlu: “Tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghluning xétidin zulumni tosalaydighan iradini körelmidim”

Türkiye tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghlu türkiye parlamént ezasi yawuz ali'aghiroghluning Uyghurlar heqqidiki bir so'aligha 18‏-yanwar küni jawab bérip, Uyghur rayonining weziyitining türkiye tashqi ishlar ministirliqi teripidin közitiliwatqanliqini, türkiyening Uyghur mesilisi heqqidiki köz qarashliri we sezgürlükini xitay da'irilirige yetküzüwatqanliqini bildürgen.

Parlamént ezasi yawuz ali'aghiroghlu bolsa tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghluning jawab xétidin türkiye hökümitining zulumni tosalaydighan iradisini körelmigenlikini ilgiri sürdi.

Mewlut chawush'oghlu yazghan jawab xette ilgiri sürüshiche, türkiye tashqi ishlar ministirliqi xitay bilen bolghan uchrishishlarda dunya ölchemlirige uyghun kishilik hoquq qa'idilirige emel qilishning muhimliqi, adettiki kishilerning 'térrorchilar' we esebilerdin perqlendürülüshi kéreklikini alahide tekitlep kelmekte iken. 

Türkiye tashqi ishlar ministiri mewlüt chawush'oghluning bu sözliri türkiye parlaméntining “Iyi”, yeni “Yaxshi” partiyesidin bolghan parlamént ezasi yawuz ali'aghiroghluning 2018-yili 11-ayning 5-küni Uyghurlar heqqide tashqi ishlar ministirigha sun'ghan so'al xétige bergen jawabida tekitlen'gen. Emma u sözide, Uyghurlarning hazirqi weziyiti toghrisida söz achmighan, xitay hökümitige naraziliqmu bildürmigen.

Parlamént ezasi yawuz ali'aghiroghlu chawush'oghlugha yazghan 6 maddiliq telep xétide, Uyghur a'ililirining ghayib boluwatqanliqidin chawush'oghluning xewiri bar-yoqluqi, türkiyening xitayda turushluq elchixanisi we konsulxaniliridin siyasiy panahliq tiligen Uyghurlarning bar-yoqluqi, uning xelq'ara munberlerde néme üchün “Sherqiy türkistan” mesilisini tilgha almaydighanliqi qatarliq so'allarni sorighan.

Türkiye tashqi ishlar ministiri chawush'oghlu jawab xétide hazirghiche türkiyening béyjingda turushluq elchixanisi, shangxey, gu'angju we xongkongda turushluq konsulxaniliridin siyasiy panahliq tiligen birmu Uyghur yoq ikenlikini tekitligen.

Türkiye parlaméntining munasiwetlik qanunigha bina'en türkiye tashqi ishlar ministiri mewlüt chawush'oghlugha Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti toghrisidiki mezkur xetni sun'ghan “Iyi” partiyesi parlamént ezasi yawuz ali'aghiroghlu so'alimizgha jawab berdi. 

U, chawushoghlu yazghan xettin türkiye hökümitining xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan assimilyatsiye siyasitini tosalash iradisining yoqluqini chüshinip yetkenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Sherqiy türkistan heqqide tashqi ishlar ministirigha yazghan xetning jawabidin qérindashlirimiz duchar boluwatqan assimilyatsiye siyasitini tosalaydighan iradini körelmiduq. Xitaylar qurghan ‛jaza lagér‚lirini öz ichige alghan, sherqiy türkistanliqlar duchar boluwatqan onlighan zulumni körmeslikke séliwatqan bir parche xetni tapshurup alduq”.

Yawuz ali'aghiroghlu ependi gherb elliri Uyghur mesilisini küntertipke élip kéliwatqanda türkiye tashqi ishlar ministirliqining bundaq passip pozitsiyede bolushini toghra tapmaydighanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Ular: türkiyedin panahliq tiligen türkiyediki Uyghurlargha ige chiqishqa tirishiwatidu. Emma dunyadiki bezi döletler bu mesilige inkas qayturuwatqan bügünki künde, türkiye hökümitining, türkiye parlaméntining, türkiye tashqi ishlar ministirining awazini chiqarmasliqini toghra emes dep qaraymen”. 

Qimmetlik radi'o anglighuchilar türkiye “Iyi” partiyesi türkiye parlaméntidiki tötinchi partiye bolup, Uyghur mesilisini izchil halda otturigha qoyup kelmekte. Parlamént ezasi yawuz ali'aghiroghlu ependi bundin kéyinmu dawamliq halda mesilini otturigha qoyidighanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Biz iyi partiyesi bolush süpitimiz bilen sherqiy türkistandiki insan heq we hoquqliri depsendichilikini dunya jama'etchilikining diqqitini tartidighan shekilde otturigha qoyushni dawamlashturimiz. Mezkur mesilini türkiye tashqi ishlar ministirlikiningmu muhim mesilisige aylandurush üchün qolimizdin kelgenni qilimiz”. 

Insan hoquqliri teshkilatlirining ilgiri sürüshiche, Uyghur we bashqa türkiy millet ahaliliri xitay hökümiti “Kespiy terbiyilesh merkezliri” dep atap kéliwatqan bu lagérlarda tutup turulmaqta iken. Türkiyening herqaysi wilayet we sheher-nahiyeliride “Jaza lagérliri taqalsun” témisida namayish, bayanat bérish we doklat bérish pa'aliyetliri ötküzülüwatqan bundaq bir peytte türkiye tashqi ishlar ministirining bundaq ajiz pozitsiyede jawab xéti yézishini qandaq chüshinishimiz kérek? 

Enqerediki istratégiyilik chüshenchiler instituti mutexessisi doktor erkin ekrem ependi bu heqtiki so'alimizgha jawab bérip, türkiyening xitaydin bezi nersilerni kütüwatqanliqini, shunga bundaq jawab xéti yazghanliqini ilgiri sürdi.

Istanbuldiki sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti re'isi hidayetullah oghuzxan ependi türkiyediki öktichi partiyeler, ammiwi teshkilatlar we keng türk ammisi Uyghurlarni qollap kéliwatqan bügünki künde tashqi ishlar ministirining tutqan pozitsiyisini toghra tapmaydighanliqini bayan qildi. 

Mezkur parlamént ezasidin sirt xelq démokratiyesi partiyesi parlamént ezasi gergerli'oghlimu türkiye tashqi ishlar ministirigha Uyghurlar heqqide xet yazghan idi.