Đảng không minh bạch trong vụ cho thôi chức đối với ông Nguyễn Xuân Phúc

Quốc hội Việt Nam trong chiều 18/1 họp phiên bất thường thống nhất miễn nhiệm chức vụ Chủ tịch nước đối với ông Nguyễn Xuân Phúc, một ngày sau khi Trung ương Đảng chấp thuận để ông Phúc rời chức vụ do nguyện vọng cá nhân.

Một số nhà quan sát cho rằng, Đảng Cộng sản không minh bạch trong việc cho thôi giữ nhiệm vụ với các quan chức cấp cao, đặc biệt đối với chức danh Chủ tịch nước.

Việc ông Phúc bị buộc phải rời chức vụ- chưa có tiền lệ

Nhà báo Võ Văn Tạo từ Nha Trang cho rằng việc ông Phúc rời chức vụ chủ tịch nước, được coi là một trong bốn vị trí cao nhất của bộ máy nhà nước, cho thấy sự thay đổi trong việc xử lý đảng viên cao cấp sai phạm, có thể sánh với việc kỷ luật Tổng Bí thư Trường Chinh trong Cải cách ruộng đất trong những năm 1950.

Tuy nhiên, việc xử lý này không minh bạch, chỉ do một nhóm người trong Bộ Chính trị quyết định, ông Tạo nói với phóng viên RFA:

“Truyền thống của ĐCSVN là bưng bít rất kín chuyện nội bộ, đặc biệt là hành vi sai trái tiêu cực của các đảng viên cấp cao, cỡ như là uỷ viên trung ương đảng, uỷ viên bộ chính trị, và tứ trụ.

Lý do họ đưa ra né tránh thực chất vấn đề nhưng giới hiểu biết đều biết các vị ấy đều có dính líu đến tham nhũng.”

Báo Nhà nước cho biết, ông Phúc có công lớn trong công tác phòng chống dịch COVID-19, tuy nhiên phải chịu trách nhiệm chính trị của người đứng đầu khi để nhiều cán bộ, trong đó có hai phó thủ tướng, ba bộ trưởng có vi phạm, khuyết điểm,... đặc biệt trong hai đại án "chuyến bay giải cứu" và "bộ xét nghiệm COVID-19 của Việt Á."

Nhà nghiên cứu Nguyễn Khắc Giang của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược (Viet Nam Center for Economic and Strategic Studies- VESS) trong cuộc phỏng vấn với hãng tin AFP, nói:

“Việc Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc từ chức có thể coi là một động thái chưa có tiền lệ trong lịch sử, cả về đảng và chính quyền. Và có thể coi đây là một dấu mốc rất quan trọng.

Chúng ta nhìn nhận sự phát triển của hệ thống chính trị Việt Nam đặc biệt từ bây giờ cho đến năm 2026 lúc diễn ra Đại hội Đảng toàn quốc 14 chỉ còn ba năm nữa.

Việc thay đổi liên quan đến nhân sự cấp cao như thế này tạo ra sự bất ổn nhất định về mặt nhân sự. Đặc biệt chúng ta nhìn về thế hệ nhân sự kế cận những vị trí vừa mới bỏ trống thì không có nhiều ứng cử viên tiềm năng.”

Ông cho rằng cuộc chiến chống tham nhũng không có vùng cấm. Khi Chủ tịch nước xin nghỉ vì lý do cá nhân cũng như uy tín của ông không bảo đảm do liên quan đến sai phạm tham nhũng của ít nhất là cấp dưới cho thấy uy tín của cuộc chiến chống tham nhũng tăng lên rất nhiều.

Ông Phúc bị kỷ luật vì để người thân lũng đoạn?

Bình luận về việc ông Phúc phải rời bỏ chính trường Việt Nam, nhà báo Võ Văn Tạo cho rằng Đảng né tránh vấn đề trong khi thực chất ông Phúc bị kỷ luật vì bảo kê cho doanh nghiệp sân sau, để cho người thân là vợ, con và người bà con lũng đoạn.

“Thực ra trong cộng đồng mạng từ vài tháng nay người ta đã xôn xao những chuyện khuất tất trong đó bà vợ, con cháu và bạn bè của bà vợ ông Nguyễn Xuân Phúc dính líu đến scandal Kit Test Việt Á và vài việc khác nữa, ví dụ như sân sau làm ăn hoặc liên quan đến thân hữu cánh hẩu của ông Nguyễn Xuân Phúc.”

Phóng viên Đài Á Châu Tự Do không thể kiểm chứng thông tin này.

Đồng quan điểm trên, nhà báo Quang Hữu Minh (có hơn 25.000 người theo dõi trên Facebook) từ Sài Gòn nói rằng, ông Phúc bị kỷ luật vì các hoạt động bảo kê sân sau và cả tranh chấp chính trị.

“Nhiều cán bộ có sân sau, tuy nhiên ông Nguyễn Xuân Phúc có nhiều sân sau hơn cả. Tôi cho rằng ông ấy bị kỷ luật vì các hoạt động sân sau. Thời gian qua dư luận cho là liên quan đến vụ Kit test xét nghiệm Việt Á.”

Nhà báo tự do - chủ sở hữu trang blog nhà báo Nguyễn An Dân nhận định, việc ông Phúc bị ngã ngựa là do đấu đá quyền lực trong nội bộ đảng mà mục tiêu là chức vụ Tổng bí thư đảng trong Đại hội lần thứ 14 vào năm 2026 khi ông Nguyễn Phú Trọng phải rời bỏ do tuổi cao sau ba khoá liên tiếp giữ cương vị này.

“Bên trong còn có lý do chính trị nữa, là cuộc tranh chấp ghế chủ tịch nước, tiền đề cho ghế tổng bí thư.”

Một giảng viên kỳ cựu của Đại học Kinh tế Quốc dân (Hà Nội) nói trong điều kiện giấu tên để bảo đảm an ninh:

“Theo tôi, lý do thực sự là đấu đá phe nhóm và để người thân lũng đoạn. Nhưng họ viện lý do trách nhiệm người đứng đầu để tỏ vẻ công cuộc chống tham nhũng là công minh, luật pháp rõ ràng khi xác định trách nhiệm cá nhân.”

Hậu từ chức- hậu quả đối với ông Phúc và gia đình

Nhà báo Võ Văn Tạo tiên liệu ông Phúc không bị truy tố, nhưng không chắc chắn lắm về người thân của ông.

Ông Quang Hữu Minh thì đi xa hơn, cho rằng ông Phúc và người thân sẽ bị truy tố, và thậm chí bị thu hồi tài sản.

“Đầu tiên là cắt các chức vụ trong đảng và chính quyền. Sau đó Bộ Công an sẽ xem xét xử lý hình sự.

Tôi cho là sẽ xử lý hình sự (trong trường hợp ông Phúc- PV). Xử lý hình sự xong mới xử lý tài sản được.

Vấn đề đốt lò của Đảng lúc này là xử lý (thu hồi- PV) tài sản. Bời vì ngân sách quốc gia đang cạn kiệt.”

Ông cho rằng mục tiêu chiến dịch đốt lò của đương kim Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng hiện nay là thu hồi tài sản của quan chức tham nhũng để bù vào ngân khố đang ngày càng eo hẹp.

Năm 2016, trong Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 12, Thủ tướng khi đó Nguyễn Tấn Dũng bị buộc nghỉ hưu khi hết nhiệm kỳ với thoả thuận ngầm không bị truy tố và các con vẫn được bảo đảm. Theo nhà báo Quang Hữu Minh, trường hợp hai người khác hẳn nhau, vì ông Dũng có “tầm ảnh hưởng lớn hơn.”

Một nhà quan sát thời cuộc ở thành phố Hồ Chí Minh nói trong điều kiện giấu tên:

“Những diễn biến liên quan về việc nộp đơn xin ‘thôi việc’ từ Phó Thủ tướng cho đến Chủ tịch nước cho thấy đó là những công việc riêng tư của đảng cộng sản tự giải quyết với nhau chứ không phải là công việc của người dân, do đó bình luận thì sẽ không thể chính xác vì mọi thông tin hoàn toàn mù mờ.”

Ông chất vấn về trách nhiệm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Thủ tướng Phạm Minh Chính trong vụ kỷ luật các ông Nguyễn Xuân Phúc, Phạm Bình Minh, Vũ Đức Đam, và nhiều quan chức cao cấp khác trong thời gian gần đây:

“Nhưng dựa trên những gì mà báo Nhân Dân mô tả, một ít thông tin cho thấy là ông Phúc ý thức về trách nhiệm của mình đối với những sai phạm của cấp dưới trong 2 năm qua, nên xin từ chức.

Vậy câu hỏi còn lại là ý thức về trách nhiệm của ông Phạm Minh Chính và Nguyễn Phú Trọng đến đâu khi tất cả những người sai phạm cũng đều là cấp dưới của mình?”

Truyền thông quốc tế viết gì về vụ ông Phúc?

Phóng viên Jonathan Head của BBC viết rằng vụ này được gọi dưới cái tên chống tham nhũng nhưng thực chất là cuộc chiến quyền lực ở cấp cao nhất trong ĐCSVN.

Điều này dường như không dẫn đến thay đổi nào về chính sách chung khuyến khích đầu tư nước ngoài để phát triển kinh tế của Việt Nam và cân bằng trong quan hệ với Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, với việc có nhiều quan chức cao cấp nhất của Đảng xuất thân từ công an sẽ là tin xấu cho nhân quyền và những người phê bình chế độ.

Thủ tướng Phạm Minh Chính hiện nay xuất thân từ ngành tình báo, trở thành Thứ trưởng Bộ Công an sau đó tham gia vào hệ thống chính quyền, trong khi đó một trong số các ứng viên nổi bật có thể thay ông Phúc là Bộ trưởng Công an Tô Lâm.

Viết trên hãng truyền thông công cộng quốc tế của Đức - DW, nhà báo David Hutt coi ông Phúc là một trong số nhà kỹ trị hàng đầu của Việt Nam, có quan hệ chặt chẽ với phương Tây trong thời gian làm thủ tướng.

Ông bị buộc thôi chức vì vài tuần sau khi một số nhà chính sách đối ngoại dày dạn kinh nghiệm khác bị đưa ra khỏi ban lãnh đạo.

Việc thay đổi ban lãnh đạo hiện này sẽ củng cố quyền lực của lực lượng công an ở Việt Nam, David Hutt nói.

Nhà nghiên cứu Lê Hồng Hiệp từ Viện Nghiên cứu Đông Nam Á có trụ sở ở Singapore nói với AFP rằng vụ việc của ông Phúc liên quan đến điều tra tham nhũng nhưng không loại trừ khả năng ông bị các đối thủ chính trị loại bỏ vì lý do chính trị. 

Nhà nghiên cứu Hà Hoàng Hợp, một thành viên cao cấp cùng tổ chức trên, cho biết việc ra đi của ông Phúc có thể khiến các nhà đầu tư lo lắng. Ông nói với trong cuộc phỏng vấn của Reuters:

“Điều này có thể dẫn Việt Nam đến một thời kỳ bất ổn khiến bạn bè và nhà đầu tư nước ngoài lo lắng.”

Nhà báo Võ Văn Tạo khẳng định chiến dịch đốt lò chống tham nhũng của ông Trọng và ĐCSVN không hiệu quả khi đảng vẫn giữ độc quyền chính trị, không có tam quyền phân lập, và quyền tự do ngôn luận cùng tự do báo chí không được tôn trọng.