អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គមសម្ដែងការសោកស្ដាយ ដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន ប្រើអ្នកនាំពាក្យខ្វះសីលធម៌ការទូត ក្នុងការនិយាយស្តី ដែលធ្វើឱ្យខាតប្រយោជន៍ជាតិខ្មែរទាំងមូល។ ប្រតិកម្មរបស់អ្នកវិភាគនេះ ធ្វើឡើងក្រោយលោក ផៃ ស៊ីផាន មន្ត្រីនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលរបបលោក ហ៊ុន សែន បានប្រមាថកាតទានមន្ត្រីទូតសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រចាំនៅកម្ពុជា ថា ជាមនុស្សព្រៃ គ្មានតម្លៃនឹងធ្វើការជាមួយ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម លោក គឹម សុខ លើកឡើងថា ភាសារបស់លោក ផៃ ស៊ីផាន គឺផ្ទុយគ្នាស្រឡះទៅនឹងការអះអាង ដែលថា មន្ត្រីរបបនេះ គឺជាមនុស្សមានសីលធម៌ ចេះច្បាប់ និងមានអរិយធម៌ខ្ពង់ខ្ពស់នោះ៖ «មិនគួរណាក្រុមលោក ហ៊ុន សែន ប្រើមនុស្ស ដែលមានអាយុចាស់ទៅហើយ ប៉ុន្តែយកគំនិតកូនក្មេង យកទៅនិយាយ ដែលធ្វើឱ្យខូចទៅដល់ផលប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិ។ លោក ផៃ ស៊ីផាន គាត់មិនដែលនិយាយភាសាការទូតណាមួយ ដែលចំណេញដល់ប្រទេសកម្ពុជា ក្រៅតែពីត្រឹមតែនិយាយទៅតាមអារម្មណ៍របស់មេគាត់ ដែលភ័យបារម្ភអំពីការបាត់អំណាច»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន បានថ្លែងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មាន កាលពីថ្ងៃទី១ ខែសីហា ដោយប្រតិកម្មទាំងខឹងសម្បា ទៅនឹងមន្ត្រីស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា ជុំវិញសាររបស់ស្ថានទូត ដែលកត់សម្គាល់ខួបមួយឆ្នាំនៃការបោះឆ្នោតជាតិ កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ ដែលសហរដ្ឋអាមេរិក ចាត់ទុកថាមានកំហុសឆ្គងយ៉ាងខ្លាំង ព្រោះមិនមានភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ ហើយក៏មិនបានតំណាងឱ្យឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន ហៅថ្លែងសារឌឺឱ្យមន្ត្រីស្ថានទូតអាមេរិក វេចបង្វេចចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា បើមិនពេញចិត្តនឹងស្ថានការណ៍នៅកម្ពុជា។ លោកថែមទាំង ប្រមាថមន្ត្រីទូតទាំងនោះ យ៉ាងចាស់ដៃទៀតផង។ លោកថាមន្ត្រីទាំងនោះ មិនស្មើនឹងពួកលោកនោះទេ៖ «យើងពិបាកនឹងធ្វើការជាមួយនឹងមន្ត្រីរម៉ិករម៉ក់ ! មាក់ងាយប៉ុណ្ណឹងចុះ ! ពីព្រោះពួកគេជាមនុស្សព្រៃសម្រាប់ការញុះញង់។ ទុកឱ្យពួកព្រៃគេប្រើប្រាស់វេទិកាសាធារណៈ។ ដូច្នេះអាចបង្ហាញថា ពួកព្រៃ និងពួកយើងនីតិរដ្ឋស៊ីវិល័យដូចយើងត្រូវនិយាយយ៉ាងម៉េច»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក ផៃ ស៊ីផាន ខ្លួនលោកយកវេទិកាសាធារណៈ ថ្លែងសារប្រមាថដើម្បីវាយបកទៅមន្ត្រីទូតអាមេរិក ជាជាងរកយន្តការការទូត ក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងជំហររបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដូចជាតាមរយៈការកោះហៅមន្ត្រីទូត ដើម្បីស្រាយបំភ្លឺ ចំពោះខ្លឹមសារ នៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ដែលខ្លួនមិនពេញចិត្ត។ នៅពេលដែលអាស៊ីសេរី សួរលោកថា ការថ្លែងសារជាសាធារណៈ មើលងាយមន្ត្រីទូតបរទេស ថា ជាមន្ត្រីរម៉ិករម៉ក់បែបនេះ មិនជ្រុលពេកទេឬ? លោក ផៃ ស៊ីផាន បែរជាប្រកែកដោះសារ ថាលោកមិនបាន និយាយដូច្នេះទេ។
លោកថែមទាំង ទម្លាក់កំហុសរឿងនេះ ទៅអ្នកសារព័ត៌មាន ដែលលោកចោទថា លាបពណ៌ឱ្យលោកទៅវិញ៖ «ខ្ញុំមិនមានប្រើពាក្យរម៉ិករម៉ក់ទេ ! ប៉ុន្តែអ្នកកាសែត អាចជាក្រុមញុះញង់តែប៉ុណ្ណឹងឯង ដែលបាត់បង់នូវក្រមសីលធម៌ និងបាត់បង់នូវវិជ្ជាជីវៈ។ សារព័ត៌មានមួយចំនួនធ្វើឱ្យស្ថានភាពរឹតតែធ្ងន់ធ្ងរ»។
ជារឿយៗ មិនមែនតែលោក ផៃ ស៊ីផាន ទេដែលរងការរិះគន់ ថាប្រើប្រាស់ភាសាខ្វះភាពការទូត និង មិនសមរម្យ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាលោក សុខ ឥសាន ឯណោះ ក៏តែងតែប្រើប្រាស់ភាសាប្រមាថ ដល់អ្នកដទៃជាសាធារណៈ ដូចជាហៅប្រធានអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិថា ជាប្រែត និងប្រមាថអនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិអ្នកស្រី មូរ សុខហួរ ថា ជាមេព្រាយ កន្ទោងខៀវ ជាដើម។
ចំណែកមេដឹកនាំកំពូលនៃរបបនេះ និងជាប្រធានគណបក្សកាន់អំណាចផងនោះ គឺលោក ហ៊ុន សែន វិញ រឹតតែមិនចេះរីងស្ងួត នូវវោហារសាស្ត្រអសុរោះ គ្រោតគ្រាត ខ្វះសីលធម៌ និង គ្មានសុជីវធម៌នោះដែរ។ ភាសាអាមឹង ច្រាសច្រំ អាគុក អាច្រវាក់ អាល្ងង់ សម្ដីពាល សម្ដីបាទផ្សារ ដៀលមនុស្សសុទ្ធតែឆ្កែឆ្មាជាដើម គឺលោក ហ៊ុន សែន និយាយចេញ ហូរដូចទឹក ជាសាធារណៈ ហាក់គ្មានចាំបាច់ពិបាករកនឹកទាល់តែសោះ។ ជាងនេះទៅទៀត មន្ត្រីហែហមលោក ដែលភាគច្រើនសុទ្ធតែមានឋានៈជារដ្ឋមន្ត្រីផង ហាក់មិនពិបាកទទួលយកភាពអសុរោះនេះនោះដែរ។ ជាញឹកញាប់ ពួកគាត់ ថែមទាំងនាំគ្នាទះដៃអបអរសាទរ ពេលលោក ហ៊ុន សែន និយាយភាសាអសុរោះសោះទាំងនេះម្តងៗ ពេលវាយប្រហារមន្ត្រីបក្សប្រឆាំង ជាពិសេសលោក សម រង្ស៊ី៖ «អាឆ្កែមួយក្បាលនេះ ប៉ុន្តែអាឆ្កែមួយក្បាលនេះក្បត់ម្ចាស់រហូត ដូចឪវាអ៊ីចឹង ! [ ស្នូរទះដៃ ] អ្ហែងឈ្លើយម៉េះ ! រួចបានអាវិទ្យុមួយគ្រាន់តែសម្ភាស។ អញប្រើអ្ហែងពីថ្ងៃនេះ ទៅអញហៅអ្ហែងថាអាឆ្កែ ! អាឆ្កែកូនអាក្បត់ជាតិ !»។
ពេលរងការរិះគន់ជុំទិស ពីភាពខ្វះសីលធម៌របស់លោក ដែលមិនគួរណាធ្វើជាគំរូអាក្រក់ដល់យុវជន ក្នុងនាមជាមេដឹកប្រទេសបែបនេះ លោក ហ៊ុន សែន មិនខ្វល់នឹងការរិះគន់នេះទេ ប៉ុន្តែបែរជាចាត់ទុកការជេរប្រមាថ និងមាក់ងាយមនុស្សដទៃ ទៅជារឿងលេងសើចទៅវិញ ហើយចោទអ្នកដទៃថាប្រើសម្ដីទ្រគោះបោះបោក៖ «វាមិនដែលនរណាហៅឯកឧត្ដមឆ្កែ ឬព្រះតេជព្រះគុណឆ្កែទេ ព្រះតេជព្រះគុណ ! រួចសម្ដីពាល សម្ដីបាទផ្សារអ្ហែងហ្នឹងហើយ អាឆ្កែ !»។
មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណឹងទេ ទោះនៅមុខព្រះភ័ក្ត្រព្រះសង្ឃ ដូនជី និង តាអាចារ្យ រួមទាំងសិស្សនិស្សិតផង ក៏លោក ហ៊ុន សែន មិនអៀនមាត់នឹងរហូតដល់ជេរម្រាយថែមទៀតផង។
ភាពប្រដំប្រសងគ្នារវាងលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីជុំវិញលោកបែបនេះ ធ្វើឱ្យអ្នកវិភាគ យល់ឃើញថា “នាងរត់រកអ្នក មេខាតលក្ខណ៍រត់រកអាបាក់ទន្សា”។ លោក គឹម សុខ ស្នើឱ្យមន្ត្រីរបបលោក ហ៊ុន សែន កុំប្រដូចខ្លួន ទៅនឹងមន្ត្រីការទូតអាមេរិក ដែលមានរបៀបរបបការទូត និងការនិយាយស្ដីថ្លៃថ្នូរជាងនេះឆ្ងាយណាស់៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។