Пәрһат муһәммиди: чәтәлдә радикал күчләр сепигә қошулуватқан уйғурлар башқа милләтләргә охшимайду
2015.07.31
Вәтинини тәрк етип, һиҗрәт йолини тутқан уйғурлар саниниң йилсери көпийиши вә бәзилириниң ечинишлиқ қисмәтләргә гириптар болуши, йәнә бәзилириниң әрәб земинлиридики радикал күчләр сепигә қошулуп кетиши нөвәттә чәтәлләрдики уйғурларни җиддий ойландуруватқан муһим мәсилиләрдин бири болмақта.
Бәзиләрниң қаришичә, йеқиндин буян хитай тәшвиқати “ислам дөлити” тәркипидә уйғур җиһадчилириниңму барлиқини күчәп тәшвиқ қилғандин кейин, бәзи ғәрб мәтбуатлириму бу хилдики хәвәрләргә көпләп орун бәргән. Нәтиҗидә, уйғур мусапирлири мәсилиси бәлгилик дәриҗидә сәлбий тәсир астиға чүшүп қалған.
Бирақ уйғур зиялиси пәрһад муһәммиди әпәндиниң қаришичә, “ислам дөлити” тәркипидә ялғуз уйғур җиһадчилирила әмәс, 100 гә йеқин дөләттин кәлгән миңлиған радикал исламчилар бар. Бәзи әлләрниң, бәзи көзәткүчиләр вә тәтқиқатчиларниң уйғур мусапирлири мәсилисини хитай билән параллил идийәдә туруп тәшвиқ һәм тәтқиқ қилиши, болупму хитай кәби тутқа қиливелиши түптин хата.
Д у қ нәшрият - тәшвиқат комитети мудири пәрһат муһәммидиниң пикри бойичә болғанда, ғәрб вә б д т алди билән хәлқарадики һәр түрлүк радикал исламий горуппиларға өз ирадиси билән қетиливатқан җиһадчилар билән, вәтинини тәрк етишкә мәҗбур болған уйғурларниң идийиси вә характерини пәрқләндүрүш лазим. Униң илгири сүришичә, уйғур или нөвәттә ичкий уруш вәзийитигә йүзләнгән болуп, бу урушниң учқунлири хитай өлкилиригә қәдәр чачримақта. У йәнә, рәдикал горуппиларға қошулушқа мәҗбур болған уйғур мусапирлириниң уйғурларға вәкиллик қилалмайдиғанлиқини, әтраптики қошна әлләрдә һәрикәт қиливатқан уйғур муҗаһидлириниңму хитайдин башқа бирсини дүшмән һесаблап уруш қилғанлиқлириға аит дәлил - испатниң һазирға қәдәр оттуриға қоюлмиғанлиқини тилға алди.
Хәлқараниң, ғәрб әллириниң уйғур мусапирлириға тутуватқан позитсийисиниң йитәрлик дәриҗидә иҗабий болмайватқанлиқини әскәрткән пәрһад муһәммиди әпәнди, уйғур мусапирлириға игә чиқишниң б д т башчилиқидики ғәрбниң мәсулийити икәнликини тәкитлиди.