Анар сабит: “мән лагерда немиләрни көрдүм?”

Уйғур дияридики лагерлар һәққидә көплигән дәлил-испатлар мәлум болуватқан болсиму, хитай һөкүмити изчил бу һәқтики һәрқандақ әйибләшни рәт қилип, өзлириниң уйғурларға “техника өгитиш” билән мәшғул болуватқанлиқини давраң қилип кәлгән иди. Йеқинда әнә шу хилдики лагерларда йетип чиққан йәнә бир шаһид анар сабитниң шәхсий кәчүрмиши бу җайдики қабаһәтниң қанчилик вәһший түс алғанлиқини дуняға җанлиқ намайән қилип бәрди.

“нйо-йорклуқлар” журнилиниң 5-апрел саниға бесилған бу һәқтики зор һәҗимлик тәкшүрүш доклатида куйтунда өсүп чоң болған анар сабит исимлик қазақ қизиниң кәчмишлири тәпсилий орун алиду. Доклатта көрситилишичә, кичикидин хитайчә оқуған һәмдә қанунға реайә қилидиған үлгилик пуқра сүпитидә чоң болған анар мәйли хитай өлкилиридики оқуш мәзгилидә болсун яки хизмәт қилған вақитлирида болсун һәрқачан өзиниң “миллийлар” ға мәнсуплуқи сәвәбидин түрлүк йәкләшләрни көп қетимлап баштин кәчүргән. 2014-Йили канадаға кәлгәндин кейин андин “бәлгисиз” инсан болушниң раһитини көргән. Әпсус, 2017-йили дадисиниң ахирәтлик ишлирини пүттүрүп, қазақистандин куйтунға қайтип кәлгәндә “бирләшмә уруш суписи” ниң аптоматик һалда “хәтәрлик дөләтләргә барған” дегән әйибни чиқириши билән паспорти мусадирә қилинип, сораққа тартилған.

Униң бу сорақларда көргән җисманий қийнақ һәққидики баянлири, бу җайдин чиқип “өгиниш мәркизи” намидики лагерларда көргәнлири лагер системисиниң түрмиләрдинму қаттиқ башқурилидиған муәссәләр икәнликини намайән қилған. Болупму униң лагерларға қамалған миңлиған уйғурлар вә қазақларниң қандақтур бир аммиви әпни телефониға чүшүргән, “исламий” шәкилдики қандақтур бир паалийәткә четилип қалған дегәндәк әйибләр билән әйиблиниши, лагирлардики инсан чидиғусиз җисманий қийнақ, һайванларму йемәйдиған йемәкликни ғиза қилиш, намәлум дориларни ичиш, компартийәни мәдһийләп нахша ейтиш, хитайчә тилдин башқа тилда сөзләшкә рухсәт қилмаслиқ, тутқунларниң чечини кесивелиш, һәтта йиғлашқа болмаслиқ вә һаҗәткә барғузмаслиқтәк көплигән баянлири илгирики лагир шаһидлириниң баянлириниң қилчә ашуриветилмигән һәқиқәт икәнликини, бу җайлардики көплигән мәһбусларниң қисқиғинә вақитта нервисидин адишип кетишиниң сәвәбсиз әмәсликини йәнә бир қетим намайән қилған.

Анар көргән қабаһәтләр униң лагердин чиқип қазақистанға йолға чиқиши билән ахирлашқан болсиму, әмма униң роһи һазирғичә буниң дәһшәтлиридин қийналмақта икән. Әнә шу хил реаллиқ униң өзи көргән бу қабаһәтни дуняға ашкарилишиға түрткә болған әң муһим амил икән.