Közetküchiler xitayning “Bir yol, bir belwagh” pilanini ishqa ashuralmaydighanliqini perez qilmaqta

Xitay dölet re'isi shi jinping teripidin otturigha qoyulghan “Bir yol, bir belwagh” pilani üchün xitay nurghun meblegh ajritip, buning tunji qurulush qedemlirini tashlap bolghanliqi ilgiri sürülmekte. Emma murekkep bir jughrapiyilik orun'gha toghra kélidighan bu zor ish pilanini xitayning qandaq emelge ashuridighanliqi gherblik közetküchilerning diqqitini qozghawatqan bir mesile. Wal strit zhurnilida enju browni teripidin élan qilin'ghan mulahizide éytilishiche, mezkur yéngi yipek yoli pilanini emeliyleshtürüsh üchün peqet xitayning iqtisadiy küchining bolushila yéterlik emes bolup, herbiy we diplomatiyige taqishidighan hel qilghuch amillarda xitay yenila gherbning yardimige mohtaj iken.

Xitayning iqtisadiy diplomatiyisidiki muhim ish pilanlirining biri dep qariliwatqan “Bir yol, bir belwagh” pilani chet'ellik közetküchilerningmu diqqitini qozghimaqta. Bu heqte ilgirimu bir qisim közetküchiler mulahizilirini élan qilghan idi. Xitay weziyitini yéqindin közitip kéliwatqan közetküchilerdin enju browni bu heqte wal-strit zhurnilida mulahize élan qilip, mezkur pilanni ishqa ashurush üchün hel qilghuch bolghan amillarni mulahize qilghan. Enju browni xitay “Bir yol, bir belwagh” pilanini gherbning yardimisiz, yalghuz ishqa ashuralmaydu, dep qaraydu. U, gherb döletlirini bu pilan'gha shérik qilish üchün xitayning gherb döletlirini iqtisadiy pilanning bu murekkep jughrapiyilik rayonda muqimliq yaritidighanliqigha ishendürüshi kérek, dégen.

U maqaliside aldi bilen xitay ilgiri sürüwatqan térrorluq tehditige gherbning ishenmeydighanliqini bayan qilip mundaq dégen: “Xitay uzundin buyan ta shimaliy amérikidin ottura sherqqiche heriket qiliwatqan we hazir ottura asiyagha qarap yüzlen'gen radikal islamchilarning özining gherbi rayonidiki bosughisida ayaghlishidighanliqigha ishendürüshke tirishmaqta. Emma chégradin halqighan térrorluq heriket heqqide ilgiri sürülgenler gumanliq dep qaralmaqta. Nurghun gherblik xewpsizlik analizchiliri shinjangdiki Uyghur musulmanlar qilghan hujumlarning xelq'ara jihad herikitidin bekrek xitay hökümitining ulargha qiliwatqan diniy we milliy bésimlirigha chétishliq ikenlikige ishinidu.”

Amérikidiki Uyghur siyasiy analizchi élshat hesen ependimu xitayning “Bir yol, bir belwagh” pilanini ishqa ashurushinng qiyin ikenlikini bildürdi. U xitayning yéngi idiye, herbiy küch we iqtisadiy jehettin bu pilanni ishqa ashurghudek iqtidargha ige emeslikini éytti.

Aptor enju browni xitay heqqide yézilghan bashqa kitablardin neqil élip turup, mushu chaqqiche xitayning Uyghur musulmanlirigha qiliwatqan zulumigha qarimay, islamchi millitanlarning xitaygha chiqilmighanliqini, buningdiki tüp sewebning xitayning bu millitanlar bilen “Sen méning ishimgha arilashma, menmu séning ishinggha arilashmaymen” dégen siyaset boyiche mu'amile qilghanliqini bildürgen. Emma u, xitayning “Bir belwagh, bir yol” pilanini ishqa ashurush üchün oxshash usulni qollinalmaydighanliqini éytqan. U bu heqte mundaq dégen :“Bundaq zor bir pilanni yalghuz ishqa ashurush xitay üchün mumkin emes. Uning iqtisadiy küchi, téxnikisi bar we pakistanni asas qilghan diplomatik munasiwetlirimu bar. Emma xitay bundaq bir murekkep xewpsizlik mesilisi mewjut bir rayonda put tirep turalaydighan herbiy mewjutluq we tejribidin yoqsun. Xitay uzundin buyan yolgha qoyup kelgen ‛bashqilarning ichki ishigha arilashmasliq‚ deydighan siyasitimu uning siyasiy küchige cheklime qoyidu. Xitayning parizh hujumigha qayturghan inkasimu hemkarliq aldidiki tosalghularni körsitip berdi. Mesilen, xitay da'ish térror teshkilatigha qarshi küreshte hemkarlishidighanliqini éytishning ornigha, xitaymu térrorluqning qurbani, dep waysidi we gherbni shinjangdiki térror tehditige “Ikki xil ölchem” qoyush bilen eyiblidi.”

Enju browning maqaliside bayan qilishiche, bezi közetküchiler “Bir yol, bir belwagh” pilanini peqet xitayning artuqche polat we mashinisazliq sana'iti eslihelirini qoldin chiqiridighan wasitisi, dep qaraydiken. Yene bezi közetküchiler bu pilanni qoralliq küchlerning nishanigha aylinip qalidu, dep qaraydiken. Shunga aptor enju browni xitayning bu qurulush pilani üchün salghan mebleghlirini qoghdash üchün xitayning hem herbiy küchini otturigha chiqirishqa we rayon xaraktérlik siyasette terep tutushqa mejbur bolidighanliqini mulahize qilghan. Emma nurghun közetküchiler xitayni bundaq bir xewpke tewekkül qilishqa teyyar emes, dep qaraydiken.

Ilshat hesen ependimu xitayning hazirghiche xitayning nurghun xelq'ara mesililerde passip bolup kelgenlikini, shunga amérika qatarliq gherb elliri bilen bu pilanida pikir birliki hasil qilalmaydighanliqini éytti.