Dalay lamadin ilham toxtini nobél mukapatigha körsitish telep qilindi

Ilham toxti guruppisining rehberliri dalay lama bilen körüshüp, uningdin ilham toxtini 2018-yilliq nobél tinchliq mukapatigha namzat körsitishni telep qildi.

Tibetliklerning rohaniy dahiysi dalay lama gérmaniye “Tibet medeniyet jem'iyiti” ning teklipi bilen frankfurt shehirige yétip kelgen bolup, uning 12-séntebirdin 14-séntebirgiche gérmaniyede bir qatar pa'aliyetlerde bolidighanliqi ilgiri sürülmekte.

Dalay lamaning gérmaniye ziyariti munasiwiti bilen merkizi frankfurt shehiridiki “Xelq'ara kishilik hoquq teshkilati” 7-séntebir “Xitay démokratik döletlerning hemrahimu?: iqtisadiy küch we kishilik hoquq depsendichiliki” namliq metbu'at yighini uyushturghan. D u q bash katipi, wakaletsiz milletler teshkilatining mu'awin re'isi dolqun eysa ependi teklipke bina'en bu yighin'gha ishtirak qilip, Uyghurlar mesilisini anglatqan idi.

Ilham toxti guruppisining mes'ulliridin enwerjan ependi we mari holizman xanimlar 13-séntebir teklipke bina'en frankfurt shehirige yétip kélip, dalay lama bilen uchrashqan hemde dalay lamadin xitay türmisidiki Uyghur öktichi ziyaliysi ilham toxtini 2018-yilliq nobél tinchliq mukapatigha namzat körsitishni telep qilip yazghan mektupini dalay lamagha sun'ghan.

Ilham toxti guruppisining re'isi enwerjan ependi, bügün bu uchrishishning tepsilati heqqide bizni bezi melumatlar bilen teminlidi. U, dalay lama bilen bolghan söhbet esnasida dalay lamagha Uyghurlarning ilham toxtini nobél mukapatigha namzat körsitish telipi barliqini bildürgen.

Ayan bolghinidek, ilham toxti ependi axirqi ikki yilda bir qatar xelq'araliq mukapatlargha muyesser boldi. Téxi aldinqi hepte u, xelq'ara lébirallar birleshmisining 2017-yilliq erkinlik mukapatigha érishti. U yene bu yil yawropa birlikining kishilik hoquq aliy mukapati bolghan “Waslaw xawél mukapati” gha na'il bolghan hemde “Saxarof mukapati” gha namzat körsitilgen. Bundin bashqa, bu yil gérmaniyening “Waymar kishilik hoquq mukapati” gha érishken hemde 2016-yili “Martin ennalis mukapati” ghimu érishken idi.

Firansiyelik xitayshunas proféssor mari holizman xanim bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, dalay lama bilen ötküzgen söhbiti heqqide toxtaldi. U mundaq dédi: “Biz hélila dalay lama bilen körüshtuq. Uninggha ilham toxtini nobél mukapatigha namzat körsitish telipini qoyduq. Dalay lama derhal qoshuldi. Söhbitimiz köngüllük boldi. Emma köngülsiz tereplirimu bar. Dalay lama bekla qérip kétiptu. Aran mangidighan halgha chüshüp qaptu. Buningdin köp meyüslenduq. Lékin shunche qérip ketkinige qarimay, kallisi yenila nahayiti saz we sezgür turuptu. Biz uninggha ‛siz xitay ziyaliysi lyu shawboni nobél mukapatigha namzat körsetken idingiz. Emdi ilham toxtini namzat körsetsingiz‚ déginimizde, mesilining siyasiy teripini derhal analiz qilip, bu pikirning qimmitini mu'eyyenleshtürdi.”

Enwerjan ependi dalay lamagha yazghan mektupida, ilham toxtining nobél tinchliq mukapatigha érishishining erkinlik we adalet yolida bedel töligenlerge ilham bolidighanliqini bayan qilghan. U sözining xatimiside, nobél mukapatigha namzat körsitish usuli heqqidimu öz chüshenchilirini otturigha qoyup ötti.

Melumki, merkiziy milletler uniwérsitétining proféssori, Uyghur öktichi ziyaliysi ilham toxti xitay paytexti béyjingda turup Uyghurlarning kishilik heq-hoquqliri toghrisida pikir bayan qilghanliqi we xitay hökümitining milliy siyasitini eyibligenliki seweblik 2014-yili 1-ayning 15-küni tutqun qilin'ghan. U shu yili 23-séntebir ürümchide “Bölgünchilik” jinayiti bilen eyiblinip, muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghan idi. Hazir u ürümchidiki 1-türmide mehkumluq hayatini bashtin kechürmekte.