Hamburg-shangxey hemrah sheher murasimida Uyghurlar mesilisi otturigha qoyuldi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2016.11.18
ulrich-ulrik-delyus-germaniye-xeter-astidiki-milletler.jpg “Xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati” asiya ishliri bölümining mes'uli ulrik déliyus ependi
RFA/Ekrem


Gérmaniyening hamburg shehiri bilen xitayning shangxey shehiri “Hemrah sheher” munasiwéti ornatqanliqining 30 yilliqini qutlash murasimida Uyghurlar mesilisi anglitilghan.

Bash shitabi gérmaniyede bolghan “Xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati” asiya ishliri bölümining mes'uli ulrik déliyus ependining bügün bergen melumatigha asaslan'ghanda, bu birqanche heptilerdin buyan hamburg shehiride hamburg-shangxey hemrah sheher bolup qurulghanliqining 30 yilliqini tebriklesh yüzisidin türlük shekillerdiki qutlash pa'aliyetliri ötküzülüwatqan bolup, bu hemrahliq héchqachan xitay we uning mustemlikisi astidiki milletlerning kishilik heq-hoquqlirini nezerge élip baqmighan.

13-Noyabir küni xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati wekilliri hamburg shehirige bérip, bu ikki sheher dostluqining 30 yilliqini tebriklesh murasimida Uyghurlar, tibetler, jenubiy mongghuliyilikler we xitaylarning insaniy heq-hoquq mesilisini otturigha qoyghan.

Ulrik déliyus ependi bu toghriliq bizge melumat bergende, bu murasimda Uyghurlargha a'it sözligen nutqining asasiy mezmunining üch chong témigha merkezleshkenlikini tilgha aldi. Uning bildürüshiche, bu üch témining biri, Uyghurlarning insaniy heq-hoquqlirining depsende qilinishi. Ikkinchisi, xitay jama'et xewpsizlik ministirliqining mu'awini méng xungwéyning xelq'ara saqchi yeni intérpolning re'islikige saylinish mesilisi. Üchinchisi, démokratik ellerning Uyghurlarning derdige köz yumuwélishi.

Ulrik déliyus ependi Uyghurlarning insaniy heq-hoquqlirining xitay hakimiyiti teripidin éghir derijide depsende qiliniwatqanliqini tilgha alghanda, Uyghur puqralirining xalighanche étip öltürülüsh, xalighanche tutqun qilinish, Uyghur tutqunlirining saqchi idariliri, türmilerde qéyin-qistaqqa élinishi, Uyghur tili, medeniyiti, örp-adetlirining ayaq asti qilinishi, hetta namaz oqush, saqal-burut qoyush, romal artishtek eqelli adetliri we étiqadining éghir cheklimilerge uchrawatqanliqi qatarliq mesililerni otturigha qoyghanliqini bildürdi.

Xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati asiya ishliri bölümining mes'uli ulrik déliyus ependi méng xungwéyning intérpolning re'islikige saylinish mesilisi üstide toxtalghanda, xitaydek mustebit bir hakimiyetning yuqiri derijilik emeldarining xelq'ara saqchigha bash bolushining yaman aqiwetlerge yol achidighanliqini tekitligen.

U sözide, xitay hökümitining intérpolning küchidin paydilinip, Uyghur kishilik hoquq aktiplirining pa'aliyetlirini chekleydighanliqini eskertip, bundin 10 yillar ilgiri xitaylar teripidin intérpolda tutush buyruqi chiqirilghan d u q bash katipi dolqun eysa ependini misalgha alghan hemde dolqun eysaning gérmaniye puqrasi ikenlikini, Uyghurlarning heq-hoquqi üchün tinch yollar bilen mujadile qiliwatqan tonulghan siyasiy pa'aliyetchi ikenlikini, shundaq bolushigha qarimay, uning üstidin chiqirilghan tutush buyruqining téxiche intérpol teripidin emeldin qaldurulmighanliqini izahlighan. U yene intérpolgha bash bolush salahiyiti bolmighan bir xitay emeldarining bu hoquqni qolgha élishining Uyghurlarning pa'aliyet erkinliki, sayahet erkinlikige xewpler tughduridighanliqini tekitligen.

D u q bash katipi dolqun eysa ependi bu heqte ziyaritimizni qobul qilghanda, köpligen kishilik hoquq teshkilatlirining intérpolgha naraziliq bildürgenlikini hemde özi üstidiki tutush buyruqini emeldin qaldurushqa térishiwatqanliqini tilgha aldi.

Ulrik déliyus ependi gherb démokratik ellirining Uyghurlar tartiwatqan zulumlargha köz yumiwatqanliq mesilisini otturigha qoyghanda, b d t, yawrupa birliki we gherb puqralirining yawrupadiki her qaysi ellerning iqtisadiy menpe'etni qoghliship, Uyghurlar uchrawatqan bésimlarni nezerdin saqit qilishtek insaniyetsizliklerge cheklime qoyushi lazimliqini, gherb döletliri kishilik hoquq bilen iqtisadiy hemkarliqlargha barawer mu'amilide bolushliri lazimliqini tekrarlighan hemde xitayning Uyghurlargha qarita yürgüziwatqan gheyri insaniy siyasetlirini pütün dunyaning eyiblesh mejburiyiti barliqini we xitaygha ünümlük bésim ishlitidighan bir mixanizmni berpa qilishning zörürlükini tilgha alghan. U yene konkrétni qilip, xitayning hamburg shehiride hemrah sheher, hemrah ayrodrom, kungzi inistituti dégenlerni qurup, kélichektiki menpe'etliri üchün zémin hazirlawatqanliqini, ularda kishilik hoquqqa hörmet qilish deydighan bir angning yoqluqini alahide tekitligen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.