Kanada metbu'atliri lükchün weqesige yer berdi

26-Iyun turpan wilayiti pichan nahiyisi lükchün bazirida yüz bergen xitay saqchiliri bilen Uyghur puqraliri otturisidiki qanliq toqunush kanada metbu'atlirida kengri yer aldi.

Kanadada chiqidighan xelq'araliq, döletlik we yerlik gézitlerdin “Yer shari we mektuplar”, “Dölet pochtisi”, “Toronto yultuzi”, “Wankuwér quyashi” qatarliq gézitler arqa-arqidin bu heqte xewer bérip, weqe heqqide tepsiliy toxtaldi.

Kanada metbu'atlirida xewer qilin'ghan lükchün weqesi heqqidiki xewerlerde asasen xitayning gherbiy qismida yashaydighan türki til sistémisigha tewe musulman Uyghurlarning qoralliq xitay saqchilirigha pichaq bilen hujum qilish weqelirining yéqinqi yillardin buyan köpiyiwatqanliqi, lükchün weqesining buning ichidiki biri ikenliki heqqide tepsiliy melumat bergen. Xewerlerde yene neqil keltürüp lükchün weqesini 2009-yili ürümchide yüz bergen 200 kishining ölüshige seweb bolghan 5-iyul ürümchi weqesidin kéyinki eng chong qanliq toqunush dep atighan.

Kanada metbu'atlirida bérilgen lükchün weqesige a'it xewerlerde yene, qolida qorali yoq pichaqliq hujumchilarning saqchixanilar, hökümet ishxaniliri we xitay aqqunliri ishlewatqan qurulush meydanlirini nishan qilghanliqi, bu toqunushta 35 ademning ölgenliki, emma xitay terepning uchurni qattiq kontrol qiliwalghanliqi üchün ölgenlerning kimliki heqqide birnéme déyishning qiyin'gha toxtawatqanliqi, xitay hökümitining tili hésablan'ghan yer shari waqit géziti bergen xewerge asaslan'ghanda, turpan wilayiti teweside bixeterlik tedbirlirining kücheytilgenliki, her 30 kilométir ariliqta qattiq kontrol nuqtilirining qurulghanliqi, rayondiki weziyetning bundaq jiddiyliship kétishini, xitay hökümitining Uyghur rayonida yashaydighan 10 milyon nopusqa ige yerlik Uyghurlargha qaratqan bésim siyasiti we heddidin ashqan diniy cheklimilirining seweb bolghanliqi qatarliqlar tekitligen.

Kanada metbu'atlirida bérilgen xewerlerde yene, xitay kontrolluqi astidiki Uyghurlar wetinining, ottura asiya, afghanistan we pakistanlargha chégridash, yer asti bayliqliri mol bir zémin ikenliki, xitay hökümitining bu rayonlarni tereqqiy qildurush üchün nurghun meblegh ajratqanliqini bildürüwatqinigha qarimay rayonda Uyghurlar bilen xitay saqchiliri otturisidiki qanliq toqunushlarning ulghiyiwatqanliqi eskertilgen.

Kanada metbu'atlirida lükchün weqesi heqqide kengri xewer bérilgen bolsimu, emma kanadada chiqidighan nopuzluq gézitlerde lükchün weqesidin bir qanche kün kéyin yüz bergen xoten weqesi heqqide xewer körmek tes. Kanada Uyghur jem'iyitining re'isi qéyum mesimuf kanada metbu'atlirining Uyghurlar wetinide yüz bériwatqan weqeler heqqide jiddiy rewishte xewer bermigenligidin shikayetchi.

Tepsilatini yuqiridiki ulinishtin anglighaysiler.