Хитай һөкүмити түрк вәтәндашлириға виза қулайлиқи яритип бәрди

Игилинишичә, йеқинда хитай һөкүмити түркийә пуқралириға виза қулайлиқи яритип бәргән. Түрк пуқралири хитайға бериш үчүн тор арқилиқ визиға илтимас қилсила болидикән.

“сабаһ гезити” дә 1-айниң 3-күни елан қилинған бу һәқтики хәвәргә асасланғанда, хизмәт вә тиҗарәт билән хитайға баридиған түркләрдин тәклипнамә тәләп қилинмайдикән. Түркийәниң бейҗиңда турушлуқ баш әлчиси абдулқадир әмин өнән әпәнди буниң 2018-йили 1-айниң 1-күнидин тартип рәсмий йолға қоюлидиғанлиқини баян қилған.

У, бурун хитай визиси елиш үчүн әлчилик тәләп қилған рәсмий тәклипнамә вә башқа материялларни өз қоли билән хитай консулханисиға берип, узун заман виза сақлайдиғанлиқини, һазир болса интернет арқилиқ илтимас қилип, әлчилик бәргән вақитта хитай консулханилириға берипла виза алалайдиғанлиқини баян қилған.

Баш әлчи абдулқадир әмин өнән әпәнди хитай ташқи ишлар министирлиқи билән узун заман музакирә елип бериш нәтиҗисидә хитайниң түрк пуқралириға визини асанлаштуришиға мақул болғанлиқини, әң ахирқи нишанниң түркийә билән хитай оттурисидики визини бикар қилиштин ибарәт икәнликини тәкитлигән. 

Хитай узун йиллардин бери, болупму “5-июл үрүмчи вәқәси” дин кейин түрк пуқралириға виза беришни қийинлаштурған иди. Бу сиясәт түрк карханичилар, тиҗарәтчиләр вә саяһәтчиләрни қаттиқ биарам қиливатқан мәсилиләрдин бири иди. Хитайниң бу йил январдин башлап түрк пуқралириға визида асанлиқ яритип бериш сияситини йолға қоюшидики сәвәб немә? буниңдин түрк вәтәндашлиқиға өткән уйғурларму бәһримән болаламду? кәлгүсидә түркийә билән хитай оттурисидики виза пүтүнләй бикар қилинамду? биз бу соалларға җаваб тепиш үчүн түркийә истратегийилик чүшәнчиләр институтиниң мутәхәссиси доктор әркин әкрәм вә уйғур иқтисадшунас абдурешит абдулхәмит әпәндиләр билән сөһбәт елип бардуқ. 

Доктор әркин әкрәм әпәнди түркийә-хитай мунасивитидә әң көп дейилгән мәсилиләрдин бириниң виза мәсилиси икәнликини, буниңға асанлиқ яритип бериш арқилиқ түркләрни хурсән қилғанлиқини, әмма хитай йәнила өзи халиған кишиләргә виза беришни, гуманлиқ дәп қаралғанларға виза бәрмәсликни давамлаштуридиғанлиқини баян қилди. 

Түркийә йеқиндин буян хитай билән йеқинлишиш сиясити елип бармақта. Доктор әркин әкрәм әпәнди “түркийә хитайға шәрқий түркистан тоғрисидиму бәзи вәдиләрни бәргәчкә, түрк пуқралириға виза асанлиқи яритип бәргән” ликини баян қилди.

Түркийә уйғурлар әң көп олтурақлашқан дөләтләрдин бири болуп, түркийәдики уйғур тиҗарәтчи вә карханичиларниң көпи уйғур диярида тиҗарәт қилатти. 2009-Йилидин тартип хитай визини қийинлаштурушқа башлиған иди. Ундақта, хитайниң түрк пуқралириға визини асанлаштуруш сияситидин уйғурларму бәһримән болаламду? доктор әркин әкрәм әпәнди, хитай йәнә өзигә йеқин болған бир қисим уйғурларни бу сиясәттин бәһримән қилдуридиғанлиқини илгири сүрди.

Түркийәдә докторлуқта оқуватқан абдуваһит әпәнди өткән йили 6-айдин тартип көп санда уйғур тиҗарәтчиләрниң түрмигә ташланғанлиқини, уйғурларға хитай виза бәргән тәқдирдиму беришқа җүрәт қилалмайдиғанлиқини илгири сүрди.

Иқтисадшунас абдурешит абдулхәмит әпәнди хитайниң бурунму түркийә пуқраси болған уйғурлар билән түркләргә охшимайдиған виза сиясити йүргүзгәнликини, шуңа хитайниң визини асанлаштуруш сияситиниң уйғурларға пайдиси болмайдиғанлиқини баян қилди.

У, түрк мели сетилидиған пүтүн магизинларни хитай тақивәткән бундақ бир вәзийәттә уйғур тиҗарәтчиләргә бу сиясәтниң пайдиси тәгмәйдиғанлиқини баян қилди. 

Түркийә хитайниң рәсмий паспорти билән түркийәниң дөләт кадирлириға беридиған йешил паспортиға виза тәләп қилмайду. Әмма хитай 2016-йилида 8 түрк пуқрасини “милләтчи тәшкилатларға әза икәнсиләр” дәп үрүмчи айродромидин қайтурувәткән иди. Түркийәниң бейҗиңдики баш әлчиси тәкитлигәндәк икки дөләт оттурисидики визини йеқин кәлгүсидә пүтүнләй бикар қилиши мумкинму? доктор әркин әкрәм әпәнди хитайниң түрк дөлитигә ишәнмәйдиғанлиқини, шуңа визини пүтүнләй бикар қилишиниң мумкин әмәсликини баян қилди.