បទវិភាគ៖ តើសិទ្ធិស្មើភាពគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញរងការរំលោភបែបណាខ្លះ?

ដោយ ជីវិតា
2021.09.24

បទវិភាគ៖ តើសិទ្ធិស្មើភាពគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញរងការរំលោភបែបណាខ្លះ?

រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។

Photo Courtesy

ស្ដាប់ ឬទាញយកសំឡេង

ថ្ងៃទី២៤ កញ្ញានេះ គឺជាខួប២៨ឆ្នាំនៃការប្រកាសឱ្យប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយនេះមានចំណុចល្អៗជាច្រើន រួមមានការដាក់បញ្ចូលសន្ធិសញ្ញានានាស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងការកំណត់នៃការបែងចែកអំណាចរវាងស្ថាប័នតុលាការ ស្ថាប័នអង្គនីតិប្រតិបត្តិ ឬរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នអង្គនីតិបញ្ញត្តិ ឬរដ្ឋសភា។ ជាពិសេស ច្បាប់កំពូលមួយនេះធានាជូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូបនូវភាពស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់។

ទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាក្រោមសម័យសម្ដេចតេជោជាច្រើនអាណត្តិកន្លងទៅនេះ ការគោរពប្រតិបត្តិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញមានដែរ តែការមិនធ្វើតាម និងការរំលោភមានច្រើនជាង

តើសិទ្ធិស្មើភាពគ្នាចំពោះមុខច្បាប់របស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូបដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានរំលោភបែបណាខ្លះ?

ប្រសូត្រឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩៣ រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន គឺជាច្បាប់កំពូលល្អជាង និងទំនើបជាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញចំនួន៥នៃរបបមុន។ ល្អជាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញមុនៗ ក៏ដោយសាររដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយនេះ មានមូលដ្ឋានគ្រឹះចេញមកពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ ដែលជាសន្ធិសញ្ញាអមតៈ។ បើទោះជាត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្មជាច្រើនលើកក៏ដោយ ក៏រដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយនេះនៅរក្សាខ្លឹមសារដើមសំខាន់ៗដដែល ដូចជាកំណត់ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងរដ្ឋត្រូវតែជាប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស របបសភាធានាសិទ្ធិមនុស្ស គ្រប់គ្រងរដ្ឋដោយនីតិរដ្ឋ រាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងមានទីផ្សារសេរី ជាប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ច ជាដើម។

ប៉ុន្តែជាក់ស្ដែងវិញ ការបំពារបំពាន និងការមិនគោរពប្រតិបត្តិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ មានច្រើនករណី។ ច្បាប់មួយចំនួនទាក់ទងនឹងសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋមានអធម្មនុញ្ញភាព ឬមិនស្របតាមស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ការបំពានលើគោលការណ៍បែងចែកអំណាចរវាងស្ថាប័នជាតិកំពូលទាំងបី គឺតុលាការ រដ្ឋាភិបាល និងរដ្ឋសភា ជាដើម។ ការរំលោភបញ្ញត្តិនានាចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះហើយ បណ្ដាលឱ្យស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាល មានអំណាចច្រើនលើសលុបគ្របដណ្ដប់លើអំណាចតុលាការ និងអំណាចរដ្ឋសភា។ ប្រការនេះធ្វើឱ្យបាត់បង់តុល្យភាពអំណាច និងការត្រួតពិនិត្យគ្នារវាងស្ថាប័នរដ្ឋកំពូលទាំងបី។ ជាផលវិបាកនោះ តុលាការនិងរដ្ឋសភាក្លាយជាស្ថាប័នរណបរាជរដ្ឋាភិបាល ផ្ទុយពីស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។

រដ្ឋសភាត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលប្រើប្រាស់ធ្វើច្បាប់អី ឬស្នើច្បាប់អីក៏បាន ចង់បានម៉ោងណាក៏អនុម័តជូនបានទាំងអស់ ចង់យកអាអ៊េច្សប្រេស (express) គឺអាលឿនបំផុតពីរបីម៉ោងឱ្យហើយក៏បានដែរ ព្រោះតំណាងរាស្ត្រគ្រាន់តែមកជួបជុំ ហើយលើកដៃអនុម័តប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកតុលាការវិញ បានជួយរាជរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងពេញទំហឹងក្នុងការចាប់មនុស្សដាក់គុកដោយមិនខ្វល់ពីការបំពានលើសេរីភាពបញ្ចេញមតិដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ បទចោទប្រកាន់ដើម្បីចាប់ខ្លួននោះគឺបទញុះញង់ ដែលជាបទចោទដ៏ពេញនិយមរបស់ព្រះរាជអាជ្ញា។ ការចាប់ខ្លួននេះទៀតសោត បានរាលដាលពីអ្នកនយោបាយ អ្នកការពារភោគទ្រព្យជាតិ រហូតដល់កសិករ ពីព្រោះព្រះរាជអាជ្ញាក្រោមយុគសម័យតេជោមើលឃើញស្អីក៏ជាបទញុះញង់ដែរ។ កសិករចិញ្ចឹមមាន់និយាយលេងថា ចង់ទិញម៉ាស់ឱ្យមាន់ពាក់កុំឱ្យពួកវាជ្រួលច្របល់ក៏ចាប់ដាក់គុក ហើយកសិករផ្លែមៀននិយាយថា ហេតុអីបានអាជ្ញាធរមិនមកទិញផ្លែមៀនរបស់គាត់ដូចការសន្យា ក៏ចាប់ដាក់គុក។ ពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសឆ្ងល់ថា ហេតុអ្វីបានជារដ្ឋអំណាចញៀននឹងការចាប់មនុស្សម្ល៉េះ ព្រោះសូម្បីតែការនិយាយស្ដីធម្មតាភាសាយ៉ាងសាមញ្ញរបស់កសិករបែបនេះក៏ចាប់ញាត់គុកដែរនោះ។

បញ្ហារំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយទៀតដែលខ្ញុំនឹងលើកយកមកជំរាបជូនលម្អិតនៅក្នុងអត្ថបទនេះ គឺសិទ្ធិស្មើភាពគ្នានៅចំពោះមុខច្បាប់។

មាត្រា៣១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា៖ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានភាពស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ មានសិទ្ធិសេរីភាពនិងករណីកិច្ចដូចគ្នាទាំងអស់ ដោយឥតមានប្រកាន់ពូសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ ភាសា ជំនឿសាសនា និន្នាការនយោបាយ ដើមកំណើត ជាតិ ឋានៈសង្គម ធនធាន ឬស្ថានភាពឯទៀតឡើយ។

រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មាត្រា៣១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ កាន់តែរងការបំពារបំពាន។ អ្នកវិភាគនយោបាយនិងសង្គម បណ្ឌិតឡៅ ម៉ុងហៃ កត់សម្គាល់ថា ការរំលោភសិទ្ធិទាំងនេះបណ្ដាលឱ្យមានការបែងចែកសង្គមជាពីរ គឺក្រុមមនុស្សវិសាមញ្ញ ឬមនុស្សពិសេស ដែលនៅលើច្បាប់ និងក្រុមមនុស្សសាមញ្ញដែលនៅក្រោមច្បាប់។

មានសំណុំរឿងក្ដីជាច្រើនដែលបញ្ជាក់ថា ការសង្កេតរបស់បណ្ឌិតឡៅ ម៉ុងហៃ ជាការពិត។ ពោលគឺឧកញ្ញាមហាសេដ្ឋី អ្នកមានអំណាច ឬញាតិមិត្តរបស់អ្នកមានអំណាច គឺជាក្រុមមនុស្សវិសាមញ្ញ ដែលទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ល្អប្រសើរពីរដ្ឋអំណាច។ ជាក់ស្ដែង នៅពេលក្រុមបុគ្គលវិសាមញ្ញទាំងនេះប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ តុលាការតែងបត់កាច់កោងមាត្រាច្បាប់ដើម្បីជួយដល់ពួកគេឱ្យរួចពីការទទួលទោសទណ្ឌ ឬឱ្យទទួលទោសស្រាល ឬទោសទណ្ឌនិមិត្តរូប ជាដើម។

ឧទាហរណ៍៖ សំណុំរឿងជួញដូរគ្រឿងញៀនរាប់សិបគីឡូក្រាមរបស់ម្ចាស់ក្លឹបកម្សាន្តរ៉ក (ROCK) ឧកញ៉ាមហាសេដ្ឋី គិត ធាង នៅដើមឆ្នាំ២០១៩។ ការចាប់ខ្លួនឧកញ៉ា គិត ធាង ដែលត្រូវជាបងប្រុសបង្កើតរបស់ឧកញ៉ា គិត ម៉េង ជាមហាសេដ្ឋីស្និទ្ធនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ ធ្វើឱ្យសាធារណជនកោតសតសើរដល់អាជ្ញាធរ។ កាន់តែល្អទៀតនោះ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី ២០ ខែមិនា ឆ្នាំ២០២០ បានចេញសាលក្រមកាត់ទោសឧកញ៉ា គិត ធាង ឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល៤ឆ្នាំ ពីបទចាត់ចែងសម្របសម្រួលឲ្យប្រើប្រាស់សារធាតុញៀន និងសមគំនិតពាក់ព័ន្ធករណីគ្រឿងញៀនជិត៥០ (៤៩,៤៤) គីឡូក្រាម។

ប៉ុន្តែពួកគេខកចិត្តទៅវិញនៅពេលសាលាឧទ្ធរណ៍សម្រេចឱ្យឧកញ្ញ៉ា គិត ធាង មានសេរីភាពឡើងវិញ។ សាលាឧទ្ធរណ៍ដែលកម្រសម្រេចរបៀបនេះលើសំណុំរឿងអ្នកទោសមនសិការនោះ កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១ បានកាត់ទោសតម្រឹមឱ្យឧកញ្ញា គិត ធាង អនុវត្តទោសត្រឹមតែ២ឆ្នាំ រីឯទោសនៅសល់២ឆ្នាំទៀតត្រូវព្យួរ។

ករណីមិនស្មើភាពគ្នាចំពោះមុខច្បាប់

សំណុំរឿងរបស់ឧកញ្ញ៉ា គិត ធាង មានបញ្ហាផ្លូវច្បាប់មួយចំនួនដែលគួរលើកយកមកសិក្សា។ ទី១ គឺថា ថ្វីដ្បិតតុលាការកាត់ទោសឱ្យឧកញ្ញ៉ា គិត ធាង ជាប់ពន្ធនាគារ៤ឆ្នាំមែន តែឧកញ្ញារូបនេះ ជាក់ស្ដែងលោកមិនដែលជាប់នៅក្នុងពន្ធនាគារទេ។ លោកត្រូវបានឃុំខ្លួនក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងរាជធានីភ្នំពេញប៉េហ្ស៊ី (PJ) រយៈពេលប្រមាណកន្លះខែប៉ុណ្ណោះ ក្រោយពេលសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនលោក។ ក្នុងរយៈពេលជិត២ឆ្នាំដំបូង មុនសាលាឧទ្ធរណ៍សម្រេចព្យួរទោសនោះ លោកត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យរស់នៅយ៉ាងសុខស្រួលក្នុងបន្ទប់វីអាយភី (VIP) ម៉ាស៊ីនត្រជាក់ក្នុងមន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពខ្មែរ-សូវៀត ឬមន្ទីរពេទ្យរុស្សី ឯណោះ។

ទី២ បញ្ហាអនុវត្តច្បាប់រើសអើង ស្តង់ដារពីរ ឬមិនស្មើគ្នាក្នុងសំណុំរឿងលោក គិត ធាង តែមួយ។ ក្រៅតែពីទណ្ឌិត គិត ធាង ហើយនេះ ក៏មានជនជាប់ចោទប្រមាណ៣០នាក់ផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបានតុលាការផ្ដន្ទាទោស ហើយកំពុងជាប់ក្នុងពន្ធនាគារនៅឡើយ។ ពួកគេមិនទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ពិសេសពីរដ្ឋអំណាច ឱ្យរស់នៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យអំឡុងអនុវត្តទោស និងមិនត្រូវបានសាលាឧទ្ធរណ៍សម្រេចឱ្យរួចខ្លួន តាមរយៈចេញសាលដីកាព្យួរទោស ដូចឧកញ្ញា គិត ធាង នោះឡើយ។ កម្ពុជាហាក់មានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌២ក្នុងសង្គមតែមួយ គឺអ្នកមានមាសប្រាក់ មានអំណាចឥទ្ធិពល អាចរួចពីសំណាញ់ច្បាប់ រីឯក្រុមមនុស្សក្រខ្សត់ គ្មានបក្ខពួកត្រូវស្ថិតក្នុងសំណាញ់ច្បាប់។

កូនង៉ាអាយុ៥ខែស្លាប់បន្ទាប់ពីមន្ទីរពេទ្យមិនទទួលឱ្យសម្រាក

ករណីឧកញ៉ា គិត ធាង មានទោសត្រូវដេកគុក តែបែរជាបានដេកនៅមន្ទីរពេទ្យវិញនេះ ក៏មានសំណុំរឿងជាច្រើនទៀតដែលអ្នកជាប់ឃុំឈឺពិត តែមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យសម្រាកព្យាបាលនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យរហូតដល់បណ្ដាលឱ្យអ្នកជំងឺស្លាប់ទៀតផងក៏មាន។

ឧទាហរណ៍៖ ករណីទារិកាអាយុ៥ខែម្នាក់ដែលជាប់ឃុំនៅគុកព្រៃសជាមួយម្ដាយបានស្លាប់នៅមន្ទីរពេទ្យរុស្សីកាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០។ ដំបូងឡើយ នៅពេលនាងត្រូវបានបញ្ជូនទៅមន្ទីរពេទ្យរុស្សីលើកទី១ គ្រូពេទ្យរកឃើញថា ទារិការូបនោះបាក់ឆ្អឹងភ្លៅម្ខាង ហើយក៏បញ្ជូននាងឱ្យទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យកុមារជាតិ ដែលនៅទីនោះគ្រូពេទ្យបានមើលព្យាបាល ប៉ុន្តែបដិសេធ មិនទទួលឱ្យសម្រាកព្យាបាលនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ បើទោះជាមានការស្នើសុំពីបុគ្គលិកពន្ធនាគារក្ដី ដោយមន្ទីរពេទ្យសម្អាងថា ខ្វះគ្រែ។ ទាំងម្ដាយទាំងកូនង៉ាត្រូវបានបញ្ជូនឱ្យទៅដេកក្នុងគុកវិញ។ មួយសប្ដាហ៍ក្រោយមកទារិកាធ្លាក់ខ្លួនឈឺធ្ងន់ មានគ្រុនក្ដៅ និងក្អក។ មន្ត្រីពន្ធនាគារបាននាំម្ដាយកូនទៅមន្ទីរពេទ្យកុមារជាតិម្ដងទៀត។ គ្រូពេទ្យនៅទីនោះពិនិត្យមើលទារិកាមួយភ្លែត ហើយណាត់ឱ្យមកជួបទៀតក្នុងរយៈពេលបីសប្ដាហ៍ ដោយមិនទទួលឱ្យសម្រាកទេ។ នៅថ្ងៃទី២៥ មករា ខណៈនៅក្នុងគុកព្រៃស ទារិកាអាយុ៥ខែនេះ ចាប់ផ្ដើមពិបាកដកដង្ហើម ហើយបាត់បង់ស្មារតី។ គ្រូពេទ្យក្នុងពន្ធនាគារចាប់ផ្ដើមដាក់សេរ៉ូម ហើយនាំត្រឡប់ទៅមន្ទីររុស្សី។ ម្ដងនេះខាងមន្ទីរពេទ្យបានអនុញ្ញាតឱ្យទាំងម្ដាយទាំងកូនតូចដែលឈឺស្នាក់នៅព្យាបាលទីនោះ។ ប៉ុន្តែជំងឺរបស់នាងបានឈានដល់ដំណាក់ធ្ងន់ធ្ងរទៅហើយ។ នាងបានស្លាប់នៅថ្ងៃបន្ទាប់ គឺថ្ងៃទី២៦ មករា ឆ្នាំ២០២០។ គ្រូពេទ្យមន្ទីរពេទ្យរុស្សីបញ្ជាក់ថា ទារិកាអាយុ៥ខែនេះស្លាប់ដោយសារជំងឺរលាកសួត និងខ្វះអាហារូបត្ថម្ភធ្ងន់ធ្ងរ។

ទារិកាអាយុ៥ខែដែលស្លាប់នេះ នាងរស់នៅក្នុងគុកជាមួយម្ដាយរបស់នាងដែលរង់ចាំការជំនុំជម្រះក្ដីតាំងពីពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០១៩ ជាប់ចោទពីបទកាន់កាប់ថ្នាំញៀនមេតាំហ្វេតាមីន (Methamphetamine) មួយកញ្ចប់តូចដែលមានតម្លៃស្មើនឹង១០.០០០ (មួយម៉ឺន) រៀល ឬ ២ដុល្លារប្រាំកាក់។ បើប្រៀបធៀបជាមួយសំណុំរឿងគ្រឿងញៀនជិត៥០គីឡូក្រាមរបស់ឧកញ៉ា គិត ធាង ខុសគ្នាដូចមេឃនឹងដី ទាំងបទល្មើស និងស្ថានទម្ងន់ទោស ប៉ុន្តែបែរជាឧកញ៉ារូបនេះអាចរស់នៅក្រៅពន្ធនាគារ រីឯទារកអាយុប្រាំខែខ្វះការយកចិត្តទុកដាក់ទៅវិញ។

ករណីតុលាការយកចិត្តទុកដាក់ពិសេសដល់អ្នកមានលុយ មានអំណាច តែតឹងតែងចំពោះអ្នកក្រទន់ខ្សោយ គ្មានអំណាច គ្មានបក្ខពួកនេះ មិនមែនមានតែឧកញ៉ា គិត ធាង ម្នាក់ប៉ុណ្ណោះទេ។ ករណីលេចធ្លោរស្រដៀងគ្នានេះមួយទៀត គឺសំណុំរឿងរបស់ឧកញ៉ា ថោង សារ៉ាត់។ ឧកញ៉ា ថោង សារ៉ាត់ ត្រូវបានតុលាការក្រុងភ្នំពេញសម្រេចឃុំខ្លួននៅថ្ងៃទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ២០១៥ និងក្រោយមកផ្ដន្ទាទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត ដោយជាប់ចោទពីបទឃាតកម្មគិតទុកជាមុន ក្នុងសំណុំរឿងបាញ់សម្លាប់ឧកញ៉ា អ៊ឹង ម៉េងជឺ ដែលជាថៅកែស៊ីម៉ងត៍ត្បូងពេជ្រ កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៤។

ថ្វីដ្បិតមានទោសឧក្រិដ្ឋ ហើយត្រូវបានកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតក៏ដោយ ក៏ភាគច្រើនបំផុតនៃពេលវេលាអនុវត្តទោស ពីពេលចាប់ខ្លួនក្នុងខែមេសា ឆ្នាំ២០១៥ រហូតដល់ដើមខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ លោក ថោង សារ៉ាត់ មិនបានរស់នៅក្នុងពន្ធនាគារឡើយ។ លោកទទួលបានសិទ្ធិពិសេសឱ្យរស់នៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យរុស្ស៊ី ក្នុងបន្ទប់ម៉ាស៊ីនត្រជាក់ ស្ថិតនៅក្បែរខុនដូកំពុងសាងសង់របស់លោក រហូតដល់ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៧ នៅពេលដែលលោកបានផ្លាស់ប្ដូរទៅមន្ទីរពេទ្យព្រះកុសមៈ ដែលមានបន្ទប់ឯកជនទំនើបផ្ទាល់ខ្លួនរស់យ៉ាងសុខស្រួលទៀតផង។ ជាប់ទោសឧក្រិដ្ឋតែមានសេរីភាពរស់នៅក្រៅគុកប៉ុណ្ណេះហើយ នៅមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ទេសម្រាប់អ្នកមានលុយមានអំណាចរូបនេះ។ នៅថ្ងៃទី៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ សាលាឧទ្ធរណ៍បានជួយឱ្យលោកមានសេរីភាពថែមឡើងវិញ ដោយបានសម្រេចដោះលែងលោកឱ្យនៅក្រៅឃុំ ដោយសំអាងថា៖ ជនជាប់ចោទ ថោង សារ៉ាត់ មានបញ្ហាសុខភាពទ្រុឌទ្រោម និងសំណុំរឿងមានភាពស្មុគស្មាញ ដែលត្រូវការស៊ើបអង្កេតបន្ថែម។

ការប្រើឆន្ទៈអនុគ្រោះសន្ដោសប្រណីរបស់តុលាការនេះកម្រអនុវត្តចំពោះសំណុំរឿងសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស ឬសកម្មជនតស៊ូមតិណាស់។ ជាក់ស្ដែង មេសហជីពលោក រ៉ុង ឈុន ដែលត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ២ឆ្នាំដោយសារនិយាយពីបញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាម ហើយបច្ចុប្បន្នមានជំងឺភ្នែកផងទៀតនោះ ក៏ធ្លាប់បានស្នើសុំតុលាការនៅក្រៅឃុំខណៈរង់ចាំការជំនុំជម្រះដែរ តែតុលាការបដិសេធ។ ចំណែកឧកញ៉ា ថោង សារ៉ាត់ និងឧកញ៉ា គិត ធាង ដែលសុទ្ធតែមានទោសព្រហ្មទណ្ឌកម្រិតធ្ងន់ ម្នាក់ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសគ្រឿងញៀន ឯម្នាក់ទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើសម្លាប់មនុស្ស តែពួកគេទាំងពីរនាក់មិនបានអនុវត្តទោសនៅក្នុងពន្ធនាគារ ដូចលោក រ៉ុង ឈុន ទេ។

ករណីរដ្ឋអំណាច និងតុលាការអនុវត្តច្បាប់ស្តង់ដារពីរ ឬមិនស្មើភាពគ្នាក្នុងរឿងព្រហ្មទណ្ឌនេះនៅមានទៀត។ សំណុំរឿងលេចធ្លោមួយទៀត គឺករណីហិង្សាស្រោចទឹកអាស៊ីដលើតារាចម្រៀងខារ៉ាអូខេ កញ្ញា តាត ម៉ារីណា តារា ដែលជនល្មើសគឺលោក ស្រី ឃួន សុផល និងបក្ខពួក កាលពីឆ្នាំ១៩៩៩ នៅក្រុងភ្នំពេញ ព្រោះរឿងស្នេហាត្រីកោណ។ ផ្ទៃមុខស្រស់ផូរផង់របស់កញ្ញា តាត ម៉ារីណា ដែលពេលនោះមានវ័យ១៦ឆ្នាំ ត្រូវបំផ្លាញខ្ទេចទាំងស្រុងដោយទឹកអាស៊ីដ។ ក្រោមសំពាធរបស់មជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិ ជនល្មើស ឃួន សុផល ដែលត្រូវជាប្រពន្ធមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ស្វាយ ស៊ីថា ត្រូវបានតុលាការក្រុងភ្នំពេញនៅចុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០០ បើកសវនាការជំនុំជម្រះកំបាំងមុខស្ងាត់ៗ ដោយគ្មានវត្តមានជនជាប់ចោទ និងជនរងគ្រោះ។ តុលាការពេលនោះ បានសម្រេចផ្ដន្ទាទោសជនល្មើសឈ្មោះ ឃួន សុផល រយៈពេលមួយឆ្នាំ និងព្យួរទោសរយៈពេល ៥ឆ្នាំ។ អតីតប្រធានតុលាការក្រុងភ្នំពេញ លោក ជីវ កេង តាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍អប្សរា នៅចុងឆ្នាំ២០១១ ថ្លែងថា សមត្ថកិច្ចកម្ពុជាបានរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះតាមផ្លូវច្បាប់៖ «ករណីជះទឹកអាស៊ីដលើកកញ្ញា តាត ម៉ារីណា នេះ ត្រូវបានតុលាការក្រុងភ្នំពេញ ធ្វើការជំនុំជម្រះចប់សព្វគ្រប់អស់ហើយ តាមសាលក្រមលេខ ៧៨.ជ ចុះថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០០ ហើយសាលក្រមនេះបានចូលជាស្ថាពរទៅហើយ ហើយសម្រេចផ្ដន្ទាទោសជនល្មើសឈ្មោះ ឃួន សុផល រយៈពេលមួយឆ្នាំ ហើយព្យួរទោសដោយសាកល្បងរយៈពេល ៥ឆ្នាំ។ អ៊ីចឹងមានការអនុវត្តចប់់សព្វគ្រប់អស់ហើយ»។

ការប្រៀបធៀបរវាងសំណុំរឿង ឃួន សុផល នឹងឡុង គន្ធា

ការវាយប្រហារដោយស្រោចទឹកអាស៊ីដ ប៉ុនប៉ងផ្ដាច់ជីវិតកញ្ញាតាត ម៉ារីណា ហៀបបណ្ដាលឱ្យនាងស្លាប់ទៅហើយនោះ គឺជាបទល្មើសត្រៀមទុកមុន ត្រូវបានអ្នកច្បាប់យល់ថា គួរតែជាបទឧក្រិដ្ឋកម្រិតធ្ងន់។ ជនល្មើសឈ្មោះ ឃួន សុផល និងបក្ខពួក បានត្រៀមកម្លាំងនិងសំភារៈ មានការទិញទឹកអាស៊ីដជាអាវុធ និងប្រើប្រាស់រថយន្ត ជាដើម ដើម្បីធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់នេះ។ ប៉ុន្តែតុលាការបានឱ្យលោកស្រី ឃួន សុផល មានទោសត្រឹមថ្នាក់មជ្ឈិម និងកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ១ ឆ្នាំ ប៉ុណ្ណោះ។ ហើយទោស ១ ឆ្នាំនេះសោតជាទោសព្យួរទៀតផង គឺជាការផ្ដន្ទាទោសបែបនិមិត្តរូប បែបសិប្បនិមិត្ត ពីព្រោះជនល្មើសមិនបានអនុវត្តទោសនៅក្នុងគុកទេ។

សាលក្រមព្យួរទោសនេះកម្រត្រូវបានតុលាការប្រើទៅលើសំណុំរឿងអ្នកទោសនយោបាយ និងអ្នកទោសមនសិការ ដូចជាអ្នកការពារភោគទ្រព្យធម្មជាតិ ជាដើម។ ករណីសកម្មជនការពារបរិស្ថានកញ្ញា ឡុង គន្ធា ជាឧទាហរណ៍។ ផ្ទុយគ្នាស្រឡះពីលោកស្រី ឃួន សុផល ដែលបានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាក់ស្ដែង កញ្ញា ឡុង គន្ធា ឯណោះវិញពុំបានធ្វើសកម្មភាពហិង្សាអ្វីទាំងអស់ ប៉ុន្តែនាងត្រូវតុលាការកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារជិត២ឆ្នាំ។ កញ្ញា ឡុង គន្ធា ត្រូវអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួនមួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីនាងប្រកាសថា នាងនឹងដើរម្នាក់ឯងពីវត្តភ្នំទៅផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដោយស្លៀកពាក់ពណ៌ស ដើម្បីស្នើសុំលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបញ្ឈប់ការលុបបឹងតាមោក។ មិនទាន់ទាំងបានដើរផង អាជ្ញាធរបានចាប់កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងសហការីរបស់នាងពីរនាក់ទៀតនៅថ្ងៃទី៣ កញ្ញា។ ជាង៩ខែក្រោយការឃុំខ្លួន ទាំងហួសនីតិវិធីផងនោះ ទើបចៅក្រមជំនុំជម្រះ លោក លិ សុខា កាត់ទោស កញ្ញា ឡុង គន្ធា ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារចំនួន ១៨ខែ ពី «បទញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម»។

ទំនងប្រហែលជាមានតែនៅកម្ពុជាទេ ដែលស្ត្រីវ័យក្មេងម្នាក់ ប្រកាសថា នឹងដើរតែម្នាក់ឯងដោយសន្តិវិធី ទៅផ្ទះនាយករដ្ឋមន្ត្រីដើម្បីសុំឱ្យជួយការពារធនធានធម្មជាតិ ត្រូវមានទោសពីបទញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម ទៅវិញនោះ។ តើមនុស្សម្នាក់ដែលមានវិចារណញ្ញាណអាចជឿថា ការប្រកាសរបស់កញ្ញា ឡុង គន្ធា (ទាំងនាងមិនទាន់បានដើរផងនោះ) អាចបង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម ដូចការចោទប្រកាន់នោះទេ? អ្វីដែលច្បាស់នោះ គឺក្រោយការប្រកាសដើរម្នាក់ឯងរបស់នាង គឺពុំមានចលាចលណាមួយកើតឡើងទេ។ មេធាវី និងក្រុមសិទ្ធិមនុស្ស មើលឃើញថា កញ្ញា ឡុង គន្ធា ពុំបានប្រព្រឹត្តបានបទល្មើសអ្វីទាំងអស់ ប៉ុន្តែតុលាការបានកាត់ទោសនាងដាក់គុក ១៨ខែ ដែលនាងកំពុងស្ថិតពន្ធនាគារនៅឡើយ។ ប៉ុន្តែលោកស្រី ឃួន សុផល ដែលបានប្រើហិង្សាស្រោចទឹកអាស៊ីដបំផ្លាញជីវិតកញ្ញា តាត ម៉ារីណានោះ បែរជាត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសឱ្យដាក់ពន្ធនាគារត្រឹម ១ឆ្នាំ ហើយមិនបាច់រស់នៅក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំងទៀតផង។

ការព្យួរទោស ជាទូទៅគឺសម្រាប់អនុវត្តសម្រាប់អ្នកប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ស្រាលៗ និងជាលើកទី១ ឬអ្នកដែលទទួលស្គាល់កំហុសរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែនៅកម្ពុជា គេសង្កេតឃើញថា តុលាការជារឿយៗសម្រេចដាក់ទោសព្យួរ ឬឱ្យនៅក្រៅឃុំទៅលើក្រុមឧកញ្ញ៉ា និងអ្នកមានអំណាច ឬញាតិមិត្តរបស់អ្នកមានឥទ្ធិពល ដែលប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ឬល្មើសច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌកម្រិតធ្ងន់ ដូចជាឧកញ៉ា ថោង សារ៉ាត់ ឧកញ៉ា គិត ធាង និងលោកស្រី ឃួន សុផល ដែលប្រពន្ធរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាល លោក ស្វាយ ស៊ីថា ជាដើម។

ផ្ទុយទៅវិញ គេកម្រឃើញតុលាការដាក់ទោសព្យួរ ឬអនុញ្ញាតឱ្យនៅក្រៅឃុំដល់សកម្មជនបក្សប្រឆាំង ឬអ្នកតស៊ូមតិផ្នែកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងធនធានធម្មជាតិណាស់។

ការដាក់ទោសព្យួរ ឬឱ្យនៅក្រៅឃុំ គឺស្ទើរតែស្មើនឹងមានសេរីភាពពេញលេញធម្មតារបស់ទណ្ឌិត។ ទោះជាយ៉ាងណា ក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាអនុញ្ញាតឱ្យចៅក្រមអាចធ្វើបែបនេះបាន ប៉ុន្តែត្រូវធ្វើដោយស្មើភាព គ្មានការរើសអើង ប្រកបដោយយុត្តិធម៌ និងសច្ចធម៌។

ការដែលឧកញ៉ាៗ និងអ្នកមានអំណាចចេះតែរួចខ្លួនបែបនេះ ក៏ដោយសារតែអំណាចគ្រប់គ្រងរដ្ឋប្រមូលផ្ដុំនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃអង្គនីតិប្រតិបត្តិ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ ចំណែករដ្ឋសភា និងតុលាការក្លាយជាស្ថាប័នរណបរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅវិញ ដែលផ្ទុយពីស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ សម្រាប់តុលាការ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបញ្ជាឱ្យចាប់នរណាក៏បាន ចាប់ថ្មើរណាក៏បានមិនខ្វល់ពេលយប់ ឬពេលថ្ងៃ ចាប់អត់ដីកា ចាប់មិនចាំបាច់សុំអភ័យឯកសិទ្ធិពីសភា និងបញ្ជាឱ្យដោះលែងពេលណាក៏បាន។

សម្រាប់រដ្ឋសភាវិញមិនខុសគ្នាពីតុលាការទេ។ ខាងរដ្ឋាភិបាលចង់ប្រើឱ្យស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិនេះអនុម័តច្បាប់អីក៏បាន ឬកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញពេលណាក៏បាន ទោះជាផ្ទុយពីស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ដោយចុះ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន អាចសប្បាយត្រេកត្រអាលនឹងអំណាចដែលលោកកំពុងក្ដោបក្ដាប់ណែនដៃ ដែលគ្មាននរណាហ៊ានជំទាស់នេះ។ ប៉ុន្តែអ្នកឃ្លាំមើលស្ថានការណ៍នយោបាយមើលឃើញថា សម្រាប់អនាគតកម្ពុជា មិនល្អនោះទេ ពីព្រោះនៅពេលមានការអនុវត្តន៍ច្បាប់មិនស្មើគ្នា ឬមានស្តង់ដារពីរ អយុត្តិធម៌ក្នុងចិត្តមនុស្សនឹងកើតមាន អយុត្តិធម៌ក្នុងចិត្តដុតឱ្យមានកំហឹង ហើយកំហឹងជំរុញឱ្យមានអំពើហិង្សា ដែលអាចបណ្ដាលឱ្យមានអស្ថិរភាពសង្គម។ ថ្មីៗនេះ មានពលរដ្ឋ និងអ្នកវិភាគអ្នកវិភាគមួយចំនួន បានលើកឡើងថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន គួរតែយកតួនាទី និងពេលវេលាដែលនៅសេសសល់របស់លោករៀបចំប្រទេសជាតិឱ្យល្អប្រសើរឡើងវិញ រួមមានការពង្រឹងនូវការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋ ឱ្យស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីឱ្យមានសមធម៌សង្គមសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ដែលមនុស្សជំនាន់ក្រោយនោះក៏មានកូនចៅរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ផងដែរ។

ប៉ុន្តែប្រហែលជាទៅមិនរួចទេ ដែលចង់ឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីគោរពប្រតិបត្តិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ ពីព្រោះនោះគឺស្មើនឹងសុំឱ្យលោក និងគណបក្សរបស់លោកឈប់បង្គាប់បញ្ជា ឬជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការតុលាការ និងរដ្ឋសភា។ ដរាបណាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី មិនហ៊ានលះបង់ប្រយោជន៍នយោបាយផ្ទាល់ខ្លួន និងបក្សរបស់ខ្លួន ហើយងាកទៅជួយពង្រឹងអំណាចរបស់តុលាការ និងរដ្ឋសភាទេនោះ ការអនុវត្តច្បាប់ស្តង់ដារពីរ ឬភាពមិនស្មើភាពគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ នឹងនៅមានយូរអង្វែងទៅមុខទៀត៕

កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។

អត្ថបទពេញនិយម

RFA

សមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជំនួយការផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ដួង តារា ស្ងាត់ៗ