អ្នកជំនាញវិស័យថាមពល និងអ្នកពាក់ព័ន្ធ ព្រមាន៖ ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីបន្ថែម មិនមែនជាដំណោះស្រាយទៅនឹងវិបត្តិដាច់ភ្លើងនោះទេ
2019.04.18
អ្នកជំនាញវិស័យថាមពល និងអ្នកពាក់ព័ន្ធ ព្រមានថា ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីច្រើនបន្ថែមទៀត មិនមែនជាដំណោះស្រាយសមស្រប ឆ្លើយតបទៅនឹងវិបត្តិខ្វះអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ ឬដាច់ភ្លើងក្នុងរដូវប្រាំង និងជាយូរអង្វែងនោះទេ។ ពួកគេយល់ស្របគ្នាថា ជម្រើសល្អបំផុតតែមួយគត់ ដែលអាចរួមចំណែកដល់ឯករាជ្យភាពវិស័យសន្តិសុខថាមពលអគ្គិសនីនៅកម្ពុជា នោះគឺការទាញយកប្រភពពីថាមពលព្រះអាទិត្យ និងថាមពលអាចបម្លែងបានដទៃទៀត ដែលមិនមែនជាវារីអគ្គិសនី។សូមលោកអ្នកនាងបានស្ដាប់ភាគបញ្ចប់នៃសេចក្ដីរាយការណ៍ពិស្ដាររបស់លោក មាន ឫទ្ធិ ជុំវិញមូលហេតុ និងផលប៉ះពាល់នៃការដាច់ចរន្តអគ្គិសនីនេះ។
កម្ពុជាក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា អស់រយៈពេលជាង ៣០ ឆ្នាំប្លាយមកនេះ នៅតែជួបប្រទះបញ្ហាមូលដ្ឋានសាមញ្ញដដែលជាដដែល ដូចជាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ហើយចុងក្រោយនេះ ដាច់ភ្លើង និងទឹកថែមទៀត។ បញ្ហានោះគឺការខ្វះខាតអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ ឬដាច់ចរន្តអគ្គិសនី។ ការដាច់ចរន្តអគ្គិសនីនេះ មិនមែនកើតមានឡើងនៅតំបន់ផ្ទះលោក ហ៊ុន សែន កូនចៅលោក មន្ត្រីបរិវាររបស់លោករស់នៅ នៅព្រះបរមរាជវាំង ឬក៏នៅតាមបនល្បែងកាស៊ីណូ និងសណ្ឋាគារ ឬទីតាំងក្រុមហ៊ុនវិនិយោគធំៗរបស់ឈ្មួញចិន-វៀតណាមនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការដាច់ភ្លើងនេះ ភាគច្រើនតែងកើតមានឡើងស្ទើររាល់ថ្ងៃ នៅតាមតំបន់ដែលមានរបាយផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋមានជីវភាពមធ្យម និងក្រីក្ររស់នៅច្រើន ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យពួកគេរអ៊ូរទាំមិនដាច់ពីមាត់។
ខុសពីនៅប្រទេសវេណេហ្ស៊ុយអេឡា (Venezuela) លើកនេះ លោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរបស់លោក មិនបានចោទប្រកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក ថា ជាអ្នកនៅពីក្រោយ ឬជាមេខ្លោងធ្វើឱ្យកម្ពុជា ដាច់ភ្លើង ដូចករណីបដិវត្តពណ៌ ដែលទីបំផុតទៅរបបរបស់លោក មិនហ៊ានកោះហៅ ប្ដឹងរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក ឬបណ្ដេញមន្ត្រីការទូតអាមេរិកចេញពីទឹកដីកម្ពុជានោះឡើយ។ លោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរបស់លោក បែរជាស្នើសុំពលរដ្ឋទូទៅ ឱ្យមានការយោគយល់ និងអធ្យាស្រ័យ «សូមមេត្តាអត់ធ្មត់ ក្នុងស្ថានភាពលំបាក» ចំពោះករណីវិបត្តិខ្វះចរន្តអគ្គិសនី ឬដាច់ភ្លើងញឹកញាប់នេះ ដោយទម្លាក់កំហុសទៅលើធម្មជាតិ បណ្ដាលឱ្យមានបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ រួមផ្សំនឹងការកើនឡើងយ៉ាងគំហុក ក្នុងវិស័យសំណង់ផង ដែលមានកំណើនដល់ទៅ ៧០០ ភាគរយ លើសពីការរំពឹងទុក។ ផ្ទុយទៅវិញ របបនេះចាត់ទុកថា នេះគឺជាការប្រឈមក្នុងរយៈពេលខ្លីមួយ ដែលអាចអូសបន្លាយយ៉ាងយូរត្រឹមចុងខែឧសភា ដោយត្រូវខ្វះថាមពលអគ្គិសនីចំនួន ៤០០ មេហ្គាវ៉ាត់ ស្មើនឹង ១៣% នៃការផ្គត់ផ្គង់សរុប។ ដំណោះស្រាយរយៈពេលខ្លីដែលអគ្គិសនីកម្ពុជា ដាក់ចេញ រួមមាន ការសុំទិញអគ្គិសនីបន្ថែមពីប្រទេសជិតខាង រួមមាន ថៃបន្ថែម ៨០ MW ឡាវបន្ថែម ១០ MW និងលើកលែងតែវៀតណាមដែលបដិសេធ ដោយរក្សាការផ្គត់ផ្គង់ដូចដើម ដោយសារប្រទេសនេះថា ខ្លួនក៏កំពុងជួបប្រទះបញ្ហានេះដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ក៏គ្រោងទិញអគ្គិសនីពីនាវាផលិតអគ្គិសនី ២០០ មេហ្គាវ៉ាត់ពីប្រទេសតួកគី តែក្រោយមកបានលុបចោលវិញដោយសារចរចាលក្ខខណ្ឌមិនត្រូវ។
ប្រកាសអាសន្នរត់ទៅទិញអគ្គិសនីពីប្រទេសជិតខាង និងដាក់ចេញវិធានការណ៍រយៈពេលខ្លីជាបន្តបន្ទាប់នេះ ស្ដែងឱ្យឃើញថា របបក្រុងភ្នំពេញកំពុងបារម្ភពីបញ្ហាដ៏រសើបមួយនេះ។ ហេតុការណ៍នេះ ក៏បញ្ជាក់ថា របបនេះខ្វះផែនការសកម្មភាព និងយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ថាមពលអគ្គិសនីជាក់លាក់ ដើម្បីធ្វើឱ្យកម្ពុជាមានឯករាជ្យភាពខាងវិស័យថាមពល ដែលជាកត្តាសំខាន់មួយសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ ស្របពេលដែលរបបនេះ អួតអាងមិនដាច់ពីមាត់ថា កម្ពុជាជាខ្លា ឬហង្សសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំតំបន់អាស៊ី។
សារព័ត៌មានជាភាសាអង់គ្លេស Asia Times បានស្រង់ប្រសាសន៍ លោក ឆេង គឹមឡុង នាយកមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីអភិបាលកិច្ច ការបង្កើតថ្មី និងប្រជាធិបតេយ្យ នៃវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី (Asian Vision Institute) ដែលជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវក្នុងស្រុក ថា តម្លៃខាតបង់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចបណ្តាលមកពីការដាច់ភ្លើងនេះ អាស្រ័យទៅលើភាពញឹកញាប់ និងរយៈពេលនៃការដាច់ភ្លើង។ លោកថា តាមការប៉ាន់ស្មាន មានរោងចក្រប្រមាណពី៤០ ទៅ៥០ ភាគរយ កំពុងទទួលរងការប៉ះពាល់ពីការដាច់ចរន្តអគ្គិសនី ហើយថាអាចធ្វើឱ្យខូចខាតដល់ដំណើរការផលិតកម្មរបស់រោងចក្រទាំងនេះ ក្នុងចន្លោះពី២០ ទៅ៣០%។ សារព័ត៌មានដដែលនេះ ក៏បានស្រង់ប្រសាសន៍អ្នកជំនាញក្នុងស្រុកមួយចំនួនដែលថា វិបត្តិដាច់ភ្លើងនេះ អាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាខាតបង់ តម្លៃសេដ្ឋកិច្ចដល់ទៅរាប់សិបលានដុល្លារអាមេរិ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ គិតមកទល់ពេលនេះ គ្មានការសិក្សាស្រាវជ្រាវជាលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រច្បាស់លាស់ណាមួយ ជុំវិញករណីខាតបង់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដោយសារវិបត្តិអូសបន្លាយការដាច់ភ្លើងនេះនៅឡើយទេ។ ទន្ទឹមនឹងនេះក៏គម្រោងទិញអគ្គិសនីពីនាវាផលិតអគ្គិសនី ២០០ មេហ្គាវ៉ាត់ពីប្រទេសតួកគី តែក្រោយមកបានលុបចោលវិញដោយសារចរចាលក្ខខណ្ឌមិនត្រូវ។
ការប្រកាសអាសន្នរត់ទៅទិញអគ្គិសនីពីប្រទេសជិតខាង និងដាក់ចេញវិធានការណ៍រយៈពេលខ្លីជាបន្តបន្ទាប់នេះ ស្ដែងឱ្យឃើញថា របបក្រុងភ្នំពេញកំពុងបារម្ភពីបញ្ហាដ៏រសើបមួយនេះ។ ហេតុការណ៍នេះ ក៏បញ្ជាក់ថា របបនេះ ខ្វះផែនការសកម្មភាព និងយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ថាមពលអគ្គិសនីជាក់លាក់ ដើម្បីធ្វើឱ្យកម្ពុជាមានឯករាជ្យភាពខាងវិស័យថាមពល ដែលជាកត្តាសំខាន់មួយសម្រាប់ទ្រទ្រង់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ ស្របពេលដែលរបបនេះ អួតអាងមិនដាច់ពីមាត់ថា កម្ពុជាជាខ្លា ឬហង្សសេដ្ឋកិច្ចប្រចាំតំបន់អាស៊ី។
សារព័ត៌មានជាភាសាអង់គ្លេស Asia Times បានស្រង់ប្រសាសន៍ លោក ឆេង គឹមឡុង នាយកមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីអភិបាលកិច្ច ការបង្កើតថ្មី និងប្រជាធិបតេយ្យ នៃវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី (Asian Vision Institute) ដែលជាស្ថាប័នស្រាវជ្រាវក្នុងស្រុក ថា តម្លៃខាតបង់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចបណ្ដាលមកពីការដាច់ភ្លើងនេះ អាស្រ័យទៅលើភាពញឹកញាប់ និងរយៈពេលនៃការដាច់ភ្លើង។ លោកថា តាមការប៉ាន់ស្មាន មានរោងចក្រប្រមាណពី ៤០ ទៅ ៥០ ភាគរយ កំពុងទទួលរងការប៉ះពាល់ពីការដាច់ចរន្តអគ្គិសនី ហើយថា អាចធ្វើឱ្យខូចខាតដល់ដំណើរការផលិតកម្មរបស់រោងចក្រទាំងនេះ ក្នុងចន្លោះពី ២០ ទៅ ៣០ %។ សារព័ត៌មានដដែលនេះ ក៏បានស្រង់ប្រសាសន៍អ្នកជំនាញក្នុងស្រុកមួយចំនួនដែលថា វិបត្តិដាច់ភ្លើងនេះ អាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាខាតបង់ តម្លៃសេដ្ឋកិច្ចដល់ទៅរាប់សិបលានដុល្លារអាមេរិក។ យ៉ាងណាក៏ដោយ គិតមកទល់ពេលនេះ គ្មានការសិក្សាស្រាវជ្រាវជាលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រច្បាស់លាស់ណាមួយ ជុំវិញករណីខាតបង់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដោយសារវិបត្តិអូសបន្លាយការដាច់ភ្លើងនេះនៅឡើយទេ។
បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ សម្ដែងការភ្ញាក់ផ្អើលដែលកម្ពុជា ជួបប្រទះការខ្វះភ្លើងប្រើតាំងពីខែកុម្ភៈមក ស្របពេលដែលរដ្ឋាភិបាលទើបដាក់សម្ពោធឱ្យដំណើរការទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម ២ ដែលជាវារីអគ្គិសនីធំជាងគេបំផុតរបស់កម្ពុជា កាលពីចុងឆ្នាំ ២០១៨ ជាមួយក្ដីរំពឹងថា អាចមានសមត្ថភាពផលិតថាមពលអគ្គិសនីបាន ៤០០ មេហ្គាវ៉ាត់៖ «យើងមានការភ្ញាក់ផ្អើលបន្តិច ព្រោះតាមពិតការខ្វះភ្លើង តាមធម្មតាយើងសង្កេតច្រើនកើតមានឡើងនៅខែ ៤ និងខែ ៥ ទាក់ទងទៅនឹងទំនប់វារីអគ្គិសនី។ ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះ ខែ ២ មិនទាន់ផង គឺទំនប់វារីអគ្គិសនីហាក់ដូចជាអស់ទឹក។ ហើយជាពិសេសទាក់ទងនឹងទំនប់សេសានក្រោមពីរនេះ ដែលរដ្ឋាភិបាលរំពឹងបង្កើតថាមពលបាន ៤០០ មេហ្គាវ៉ាត់នេះ មកឱ្យជួយទប់កាត់ការខ្វះខាត។ ទីបំផុតគឺការផ្គត់ផ្គង់មិនបានដូចការគិតទុក។ ហើយខ្ញុំជឿរឿងនេះ អ្នកជំនាញគេបាននិយាយថា វាអាចទាក់ទងនឹងការឌីហ្សាញទំនប់វារីអគ្គិសនី ទាក់ទងបច្ចេកទេសការបើកទឹក ទាក់ទងនឹងការផ្ដល់មកទិន្នន័យផ្ដល់ព័ត៌មានមានការមិនពិតជាដើម។ អ៊ីចឹងបញ្ហាទំនប់វារីអគ្គិសនីជាបញ្ហាមួយ ត្រូវពិនិត្យសិក្សាឡើងវិញ ហើយមុននឹងឈានទៅធ្វើទំនប់វារីអគ្គិសនីថ្មី ត្រូវពិនិត្យសិក្សាទំនប់វារីអគ្គិសនីចាស់ រៀនសូត្រពីបទពិសោធន៍ធ្វើយ៉ាងម៉េចកុំឱ្យបញ្ហាទាំងអស់វាកើតមានឡើង»។
បន្ថែមពីលើការភ្ញាក់ផ្អើលនេះ សកម្មជនបរិស្ថាន និងជាស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ លោក អាឡិកហាន់ឌ្រូ ហ្កាន់សាឡេស ដេវិតសិន (Alejandro Gonzalez Davidson) ហៅការណ៍ដែលរបបក្រុងភ្នំពេញ មិនទាន់អាចដោះស្រាយបញ្ហាខ្វះភ្លើងនេះ ដោយនៅតែពឹងផ្អែកស្ទើរតែទាំងស្រុងតែទៅលើប្រភពថាមពលបានមកពីវារីអគ្គិសនី និងប្រភពថាមពលនាំចូល ឬទិញពីប្រទេសជិតខាង ថាជាការបរាជ័យរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការផ្តល់សេវាសាធារណៈដ៏សំខាន់មួយនេះ៖ «រឿងហ្នឹងគ្មាននរណាអាចប្រកែកបានទេ។ សូម្បីតែក្មេងៗនៅតាមសាលារៀនហ្នឹង ក៏គេយល់ថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងតែបរាជ័យនៅក្នុងការផ្ដល់សេវាសាធារណៈមួយចំនួនដូចជាភ្លើងជាដើម។ អាហ្នុងគឺ ១០០ ភាគរយ»។
ការរិះគន់រឿងដាច់ភ្លើងនេះ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់ព្រមានកាត់ផ្ដាច់ចរន្តអគ្គិសនី នៅតាមផ្ទះពលរដ្ឋ ឬអ្នកវិភាគទាំងឡាយណាដែលហ៊ានរិះគន់របបរបស់លោក ថាធ្វើឱ្យដាច់ភ្លើង ដើម្បីធ្វើជាលេសទៅសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីបន្ថែមទៀត៖ «ចុះបើឯង វិភាគអ៊ីចឹងៗ ឯងមិនខ្លាចរន្ទះបាញ់ទេអី? គេកំពុងតែដោះស្រាយបញ្ហាភ្លើង ឯងថាលោក ហ៊ុន សែន ធ្វើឱ្យដាច់ភ្លើងដើម្បីបង្កើតលេសធ្វើវារីអគ្គិសនីថ្មី។ ... ឥឡូវអញ្ចេះ បើយើងស្គាល់វា អាផ្ទះហ្នឹងទៅកាត់ភ្លើងតែម្ដង។ ឱ្យទៅកាត់អាផ្ទះហ្នឹង ឱ្យហ្អែងដុតចន្លុះ ដើម្បីឱ្យហ្អែងដឹងថា វាខ្វះអគ្គិសនីមិនមែនយកហេតុផលដើម្បីនឹងធ្វើវារីអគ្គិសនី។ វាថាយើងហ្នឹងធ្វើឱ្យដាច់ភ្លើងដើម្បីបង្កើតលេសបង្កើតវារីអគ្គិសនី។ ចង្រៃ! វាដូចហួសហេតុពេក។ វាអយុត្តិធម៌»។
សារព្រមានរបស់លោក ហ៊ុន សែន និយាយខ្លួនឯងមិនទាន់ផុតពីមាត់មិនបានប៉ុន្មានថ្ងៃផង ជុំវិញរឿងលេសសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីដឹកនាំដោយលោកខ្លួនឯង នៅថ្ងៃទី៥ មេសា បានអនុម័តយ៉ាងប្រញាប់ប្រញាល់នូវគម្រោងសាងសង់វារីអគ្គិសនីស្ទឹងពោធិ៍សាត់ ១ ក្នុងតម្លៃជាង ២៣០ លានដុល្លារអាមេរិក ជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន មានអានុភាព ៨០ មេហ្គាវ៉ាត់ ស្ថិតក្នុងឃុំប្រមោយ ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិសាត់ សម្រាប់រយៈពេលសម្បទាន ៣៩ឆ្នាំ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ ដើម្បីបញ្ចៀសកុំឱ្យមានការរិះគន់កាន់តែខ្លាំង ស្របពេលដែលបញ្ហានេះក្លាយជារឿងរសើប របបលោកក៏បានអនុម័តគម្រោងវិនិយោគស្ថានីយអគ្គិសនីដើរដោយពន្លឺព្រះអាទិត្យ ២កន្លែង គឺនៅខេត្តពោធិ៍សាត់ មានអានុភាព ៦០ មេហ្គាវ៉ាត់ និងនៅកំពង់ឆ្នាំង ៦០មេហ្គាវ៉ាត់។
ការសម្រេចអនុម័តដោយរបបលោក ហ៊ុន សែន នេះ ជាអ្វីមួយដែលលោក អាឡិកហាន់ដ្រូ យល់ឃើញថា របបនេះ កំពុងតែញៀននឹងរឿងសាងសង់វារីអគ្គិសនីនេះ ព្រោះលោកថា ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ វាក៏ជាឱកាសមួយឱ្យរបបនេះទទួលផលប្រយោជន៍ពីការប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយ និងអំពើខុសច្បាប់ៗនានា។ លោកសង្កេតឃើញថា ជាទូទៅការផ្តល់សិទ្ធិឱ្យក្រុមហ៊ុនណាមួយទៅសាងសង់វារីអគ្គិសនី ឬវិនិយោគលើវិស័យរ៉ែ ឬវិស័យផ្សេងទៀត ធ្វើឡើងដោយការសម្រេចតាមអំពើចិត្ត គ្មានការធ្វើលទ្ធកម្មត្រឹមត្រូវ ដោយរបបនេះផ្ដល់សិទ្ធិឱ្យដល់ក្រុមហ៊ុនណាដែលជាបក្សពួក ឬជាប់សាច់ឈាមនឹងលោក ហ៊ុន សែន តែប៉ុណ្ណោះ៖ «និយាយរួម គឺទម្លាប់របស់រដ្ឋាភិបាលជាពិសេសក្រសួងរ៉ែ និងថាមពល គឺមិនដែលឃើញមានការដេញថ្លៃជាសាធារណៈ ឬក៏មិនដែលប្រកាសតាមគេហទំព័រ ឬតាមហ្វេសប៊ុកទេ។ គេសម្រេចចិត្តតាមអំពើចិត្ត ឬក៏ក្រុមហ៊ុនដែលជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងលោក ហ៊ុន សែន ឬក៏ក្រុមហ៊ុនកូនលោក ហ៊ុន សែន តែម្ដងដូចជា ក្រុមហ៊ុន Electricity Private ដែលជាក្រុមហ៊ុនរបស់ ហ៊ុន ម៉ាណា ផង ហ៊ុន ម៉ាលី ផង និងកូន លី យ៉ុងផាត់ ផង»។
ដូចគ្នានេះដែរ បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ យល់ឃើញថា ការឈានទៅសាងសង់វារីអគ្គិសនីបន្ថែមនៅខេត្តពោធិ៍សាត់ មិនមែនជាដំណោះស្រាយចំពោះបញ្ហានេះ នៅឆ្នាំក្រោយៗនោះទេ ដែលលោកគិតថា នឹងរឹតតែធ្ងន់ធ្ងរបន្ថែមទៀត។ លោកថា គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍អគ្គិសនី ឆ្នាំ ២០៣០ របស់រដ្ឋាភិបាល ផ្ដោតតែទៅលើតែវារីអគ្គិសនី និងធ្យូងថ្ម ហើយនឹងការនាំចូលពីប្រទេសជិតខាង។ ប៉ុន្តែ មិនបានផ្តោតទៅលើថាមពលអគ្គិសនីបានមកពីប្រភពអាចបម្លែងបានដទៃទៀត ដូចជាថាមពលព្រះអាទិត្យ ដែលជាសក្ដានុពលធំបំផុតសម្រាប់កម្ពុជានោះឡើយ៖ «យើងយល់ឃើញថា គោលនយោបាយនេះ ពុំទាន់បើកចំហបើកទូលាយ ឬជំរុញលើកស្ទួយនូវថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យនោះទេ។ នេះគឺជាចំណុចខ្វះខាតមួយ ដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវកែតម្រូវដើម្បីដោះស្រាយ បញ្ហាអគ្គិសនីដែលខ្ញុំគិតថា នឹងធ្ងន់ធ្ងរឡើងថែមទៀត នៅឆ្នាំនេះ និងនៅឆ្នាំខាងមុខ ដោយតម្រូវការកើនកាន់តែខ្ពស់។ ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅពោធិ៍សាត់មិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាឆ្នាំនេះ និងឆ្នាំក្រោយនោះទេ។ ពីព្រោះទំនប់វារីអគ្គិសនីដូចសេសានក្រោមពីរ ត្រូវការពេលដល់ទៅ ៤ ឆ្នាំឯណោះ បានសាងសង់ហើយ ហើយវាមានបញ្ហាជាច្រើន។ អ៊ីចឹងយើងត្រូវមានចក្ខុវិស័យនិងយុទ្ធសាស្ត្រដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាអគ្គិសនី ជាពិសេស ផ្ដោតទៅលើថាមពលពន្លឺព្រះអាទិត្យ ដែលជាដំណោះស្រាយដ៏ល្អមួយសម្រាប់កម្ពុជារបស់យើង»។
លោក អាឡិកហាន់ដ្រូ យល់ស្របទៅនឹងអំណះអំណាងរបស់បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ ដែលថា កម្ពុជាគួរផ្តោតលើថាមពលពីព្រះអាទិត្យនេះ ព្រោះលោកយល់ថា វាមានផលប៉ះពាល់តិចតួចបំផុតដល់បរិស្ថាន រួមទាំងបញ្ហាអសកម្មនានា៖ «ដំណោះស្រាយគឺយើងនិយាយដដែលៗទេ គួរតែផ្តោតទៅលើអគ្គិសនីដោយពឹងទៅលើពន្លឺថ្ងៃ ដែលយើងឃើញថា ដូចជាកំពុងតែថោកជាងវារីអគ្គិសនីឆ្ងាយ ប៉ះពាល់បរិស្ថានតិចតួចបំផុត ឬអត់តែម្ដង។ អត់ចាំបាច់ជម្លៀសប្រជាជន ហើយអាចសាងសង់នៅក្បែរៗភ្នំពេញ មិនចាំបាច់ទៅសាងសង់នៅកណ្ដាលព្រៃ ផ្តល់ឱកាសឱ្យមនុស្សខិលខូចទៅកាប់ឈើនោះទេ»។
ផ្អែកតាមយុទ្ធសាស្ត្រ និងផែនការអភិវឌ្ឍន៍អគ្គិសនីភាវូបនីយកម្មជនបទនៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១១ ដល់ឆ្នាំ ២០៣០ ដែលរដ្ឋាភិបាលបានអនុម័តកាលពីឆ្នាំ២០១១ រដ្ឋាភិបាលមានគោលដៅផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីប្រើប្រាស់ដល់តាមគ្រប់ភូមិទាំងអស់នៅទូទាំងប្រទេសត្រឹមឆ្នាំ ២០២០ និងយ៉ាងហោចណាស់ ៧០% នៃគ្រួសារទាំងអស់ ត្រឹមឆ្នាំ ២០៣០។ ក្នុងចំណោមថាមពលសរុប ២.៦៥០MW ដែលកម្ពុជាត្រូវការដើម្បីផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការក្នុងស្រុក កាលពីឆ្នាំ២០១៨ ថាមពលផលិតក្នុងស្រុកមានជាង ៨៥% (៨៥,៤៥ %) បានមកពីប្រភពវារីអគ្គិសនី ជិត ៥០% (៤៨,៤៧%) ធ្យូងថ្មជាង ៣៤% (៣៤,៥០%) ប្រេងឥន្ទនៈ ១,៩៣% ថាមពលកកើតឡើងវិញ ០,៤៦% និងប្រភពផ្ទាល់ខ្លួនរបស់រោងចក្រ និងអ្នកចែកចាយ ០,០៩%។ ក្រៅពីនោះ ជិត ១៥% ទៀត (១៤,៥៥ %) បានមកពីការនាំចូលពីប្រទេសជិតខាង គឺថៃ ២,៨២% ស្មើនឹង ១៣៥,៥០MW ពីវៀតណាម ១១,០៤% ស្មើនឹង ២៧៧MW និងពីឡាវ ០,៦៩% ស្មើនឹង ៣០MW។
បច្ចុប្បន្នកម្ពុជាមានទំនប់វារីអគ្គិសនីមិនតិចជាង ១០ ឡើយ កំពុងដាក់ឱ្យដំណើរការ ភាគច្រើនមាននៅតាមតំបន់ជាប់ឆ្នេរសមុទ្រ ក្នុងនោះរួមមាន វារីអគ្គិសនីកំចាយ និងបូកគោនៅកំពត វារីអគ្គិសនីគីរីរម្យ១ នៅកំពង់ស្ពឺ វារីអគ្គិសនីស្ទឹងឬស្សីជ្រុំក្រោម ស្ទឹងតាតៃ និងគិរីរម្យ ៣ នៅកោះកុង វារីអគ្គិសនីស្ទឹងអាតៃ នៅពោធិ៍សាត់ វារីអគ្គិសនីអូជ្រុំ១ និងអូជ្រុំ ២ នៅរតនគិរី និងចុងក្រោយទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម ២ នៅស្ទឹងត្រែង។ ទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំងនេះ មានអានុភាពផលិតថាមពលសរុបបានដល់ទៅប្រមាណ ១.៣៣០MW (១.៣២៩,៧០ MW)។ របបក្រុងភ្នំពេញ ក៏មានគម្រោងសិក្សាលទ្ធភាពសាងសង់វារីអគ្គិសនីមិនតិចជាង ១៥ កន្លែងទៀត ក្នុងនោះមានវារីអគ្គិសនីនៅស្ទឹងឆាយអារ៉ែង នៅកោះកុង វារីអគ្គិសនីសំបូរនៅក្រចេះ និងវារីអគ្គិសនីស្ទឹងត្រែងជាដើម។
អ្នកប្រឹក្សាឯករាជ្យ ផ្នែកថាមពល បញ្ហាបរិស្ថាន និងអភិបាលកិច្ចទឹក លោក ហែម ឧត្ដម មានប្រសាសន៍ថា ការគិតតែពីសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ដើម្បីទ្រទ្រង់ដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ច តែពុំបានគិតគូរដល់បញ្ហាអភិបាលកិច្ចទឹក និងអេកូឡូស៊ី ទីបំផុតទៅ នឹងខូចប្រយោជន៍ដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិជារួមដដែល៖ «មិនមែនមានន័យថា យើងមិនឱ្យកសាងគម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធណាមួយនោះជាការរាំងស្ទះនោះទេ។ ប៉ុន្តែយើងមើលនៅក្នុងទស្សនៈនៃអភិបាលកិច្ចទឹកគឺយើងមិនសម្តៅលើតែការទាញយកថាមពលពីទន្លេទេ ប៉ុន្តែយើងនិយាយអំពីធនធានជលផលដែរ។ គ្រប់គ្នានៅពេលដែលយើងទៅផ្សារ យើងចង់ញ៉ាំត្រីទន្លេ ត្រីស្រែ ប៉ុន្តែបើសិនជាយើងមិនបានការពារថែរក្សាទន្លេឱ្យបានយកចិត្តទុកដាក់ តើយើងបានត្រីទន្លេមកពីណាមកញុំា? ដូច្នេះយើងគិតទស្សនៈនៅក្នុងអភិបាលកិច្ចទឹកឱ្យបានទូលំទូលាយ។ នៅពេលដែលយើងធ្វើអ្វីមួយដែលនាំឱ្យផ្លាស់ប្ដូរនូវប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីរបស់ទន្លេយើងនឹងប៉ះពាល់។ ហើយខូចប្រយោជន៍ដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិដូចគ្នា»។
លោក ហែម ឧត្តម ផ្ដល់ឧទាហរណ៍អំពីការសិក្សាមួយរបស់វិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ និងអភិវឌ្ឍ របស់ក្រសួងកសិកម្ម ជុំវិញការគ្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីសំបូរនៅក្រចេះ រកឃើញថា នៅឆ្នាំ ២០៣០ បើទំនប់នេះចាប់ផ្ដើមដំណើរការនោះ នឹងធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់ធនធានជលផល ឬប្រូតេអ៊ីន បានពីត្រី ពី ១៦ ភាគរយ ទៅ ៣១ ភាគរយ។ ខណៈការសិក្សាខ្លះទៀត ហៅគម្រោងវារីអគ្គិសនីសំបូរនេះ ថា ជាគម្រោង «ផ្ដាច់ជីវិតទន្លេមេគង្គ»។ លោក ហែម ឧត្តម ថា នេះគេនៅមិនទាន់វិភាគផលប៉ះពាល់វប្បធម៌ ប្រពៃណី សង្គម និងគុណភាពនៃជីវិតរបស់ប្រជាជនជារួមនៅឡើយផង៖ «បើយើងវិភាគឱ្យស៊ីជម្រៅទៅលើការប៉ះពាល់ទៅលើវប្បធម៌ប្រពៃណី ផលប៉ះពាល់សង្គមមួយចំនួន ឧទាហរណ៍ដូចជានាំឱ្យមានចំណាកស្រុក ការបាត់បង់មុខរបរនេសាទអីផ្សេងៗ ហើយនឹងជីវចម្រុះ ក៏យើងពិបាកគណនាជាលុយនោះដែរ។ អ៊ីចឹងនៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលគិតអំពីតម្លៃសេដ្ឋកិច្ចនោះ ពេលខ្លះអ្នកអភិវឌ្ឍន៍មួយចំនួនគាត់ភ្លេចគិតអំពីតម្លៃអេកូឡូស៊ី។ ឧទាហរណ៍ដូចផ្សោត បើសិនជាទំនប់ សង់នៅកន្លែងដែលមានផ្សោត បើបាត់ផ្សោតស្លាប់ តើវាអស់តម្លៃប៉ុន្មាន? គឺអត់ដឹង។ វាជាបេតិកភណ្ឌជាតិ និងអន្តរជាតិ។ តំបន់រ៉ាំសារ បើមានការប៉ះពាល់ ទៅលើតំបន់រ៉ាំសារ ដែលជាប្រភពទាក់ទាញជីវចម្រុះដូចជាសត្វស្លាប ទន្លេភាគច្រើន យើងអត់អាចគណនាជាតម្លៃលុយបានទេ»។
ក្រៅពីបញ្ហាអស់ទាំងនេះ លោក ហែម ឧត្តម មើលឃើញថា ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ធ្វើឱ្យកម្ពុជា ត្រូវជាប់កាតព្វកិច្ចក្នុងកិច្ចសន្យារយៈពេលយូរដល់ទៅរាប់សិបទសវត្សរ៍ ដែលមិនអាចបត់បែនបានតាមសភាពការណ៍ នៅពេលដែលមានបច្ចេកវិទ្យាទាញយកថាមពលថ្មីមកនោះ។ លោកចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលដាក់ចេញជាគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ថាមពលអគ្គិសនី បែបវិសហមជ្ឈការថាមពល ផ្ដោតលើប្រភពថាមពលកកើតថ្មីអាចបំលែងបានជាពិសេសថាមពលព្រះអាទិត្យ៖ «មានន័យថា យើងគួរបង្កើតគោលនយោបាយ ឬមួយក៏យើងលើកទឹកចិត្តថ្នាក់សហគមន៍ ថ្នាក់ផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋផ្ទាល់ខ្លួន ឱ្យគាត់ផលិតថាមពលដោយខ្លួនឯង លើកទឹកចិត្តឱ្យគាត់ផលិត។ ជួនកាលកន្លែងខ្លះ ឧបមាថា គាត់សង់ដំបូលផ្ទះ យើងនិយាយឱ្យងាយយល់ បើសិនជាគាត់ដាក់សូឡាតែមួយផ្ទាំងពីរទៅ គឺគាត់អាចប្រើនៅពេលអត់ភ្លើងទៅ គឺពុំចាំបាច់ពឹងផ្អែកតែទៅលើខ្សែបណ្ដាញរបស់ជាតិ។ ហើយអ្វីដែលសំខាន់នៅពេលដែលយើងត្រូវការភ្លើង សំខាន់បំផុតគឺខ្សែបណ្ដាញ បើសិនជាអត់មានខ្សែបណ្ដាញគឺពិបាកមែនទែន។ ឧទាហរណ៍ដូចទំនប់តាតៃ ដែលសង់រួចនេះ ដូចជា ផ្អាកអត់ទាន់បានទាញយកថាមពលផ្គត់ផ្គង់មួយឆ្នាំដោយសារអត់មានក្រុមហ៊ុនវិនិយោគទៅលើខ្សែបណ្ដាញនេះឯង»។
អ្នកជំនាញម្នាក់ទៀត ខាងវិស័យសន្តិសុខថាមពល ទឹក និងស្បៀង ប្រចាំតំបន់ទន្លេមេគង្គ នៃមជ្ឈមណ្ឌល ស្ទីមសុន សែនធ័រ (Stimson Center) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតុន សហរដ្ឋអាមេរិក លោក ប្រាយអ៊ិន អាយលឺ (Brian Eyler) ពន្យល់ថា មេរៀនដែលកម្ពុជាអាចរៀនសូត្របានពីករណីនេះគឺ ច្បាស់ណាស់ថា វារីអគ្គិសនីច្រើន មិនមែនជាដំណោះស្រាយ ឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការអគ្គិសនីនូវរដូវប្រាំង។ លោកបន្តថា វារីអគ្គិសនី ជាពិសេស រឹតតែមិនអាចឆ្លើយតបទៅនឹងផលប៉ះពាល់នៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ដែលត្រូវបានគេទស្សន៍ទាយថា នឹងអូសបន្លាយរយៈពេលរដូវប្រាំងឱ្យកាន់តែវែង ក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ខាងមុខនេះ។ លោក ប្រាយអ៊ិន អាយលឺ ថា ក្នុងចំណោមបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់មេគង្គទាំងអស់ កម្ពុជាជាប្រទេសមួយដែលមានសក្ដានុពលសម្រាប់ការទាញយកថាមពលអគ្គិសនីពីបន្ទះសូឡាព្រះអាទិត្យ។ លោកផ្ដល់ជាអនុសាសន៍ថា វាជាការប្រសើរបំផុត ប្រសិនបើក្រុមអ្នកធ្វើគោលនយោបាយនៅកម្ពុជា គិតគូរផ្តោតលើការពង្រីកសមត្ថភាពនៃកម្រិតផលិតថាមពលអគ្គិសនីទាញយកពីព្រះអាទិត្យ ព្រមទាំងប្រភពថាមពលអាចបំលែងបានដទៃទៀត ដូចជា ជីវម៉ាស់ និងខ្យល់ ដោយសារតែវាអាចផ្តល់នូវដំណោះស្រាយដែលមានតម្លៃថោក ជាប្រព័ន្ធផលិតអគ្គិសនីគិតគូររួចជាស្រេចពីបញ្ហាប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងការបិទបញ្ចប់ការដាច់ភ្លើងជាប្រចាំនេះ។ លោកព្រមានថា បើមិនដូច្នោះទេ កម្ពុជានឹងត្រូវបង្ខំចិត្តបង់ថ្លៃទិញភ្លើងអគ្គិសនីពីប្រទេសជិតខាង រួមមានវៀតណាម ថៃ និងឡាវ ក្នុងតម្លៃថ្លៃពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។
បញ្ហាដាច់ចរន្តអគ្គិសនីនេះ គឺជារឿងអាម៉ាស់ថ្មីមួយសម្រាប់របបក្រុងភ្នំពេញ។ បញ្ហានេះ កើតមានឡើង គាប់ជួនពេលដែលរបបក្រុងភ្នំពេញកំពុងប្រឈមនឹងហានិភ័យផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ ស្របពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក គ្រោងដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA និង GSP របស់ខ្លួន ដោយសារតែរបបនេះបានរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍បោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ និងជម្នះរៀបចំរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មី ខ្វះការទទួលស្គាល់ភាពស្របច្បាប់ពីអន្តរជាតិ។ ដើម្បីទប់ទល់នឹងបញ្ហានេះ របបលោក ហ៊ុន សែន បានដាក់ចេញជាកញ្ចប់កំណែទម្រង់ថ្មីមួយ ដែលលោកអះអាងថា អាចចូលរួមកាត់បន្ថយថ្លៃចំណាយរបស់ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគឯកជន បានដល់ទៅប្រមាណ ៤០០ លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ក៏ប៉ុន្តែ ការដាក់ចេញជាកញ្ចប់កំណែទម្រង់នេះ ទំនងដូចជារៀងយឺតពេលបន្តិចទៅហើយ ខណៈឱសានវាទរបស់សហភាពអឺរ៉ុបកាន់តែរំកិលជិតមកដល់។ បន្ថែមពីលើកង្វះឯករាជ្យភាពថាមពលអគ្គិសនីដែលមានស្រាប់ បញ្ហាឆ្អឹងទទឹងកមួយ គឺស្ថិតនៅត្រង់ថា តម្លៃអគ្គិសនីនៅកម្ពុជានៅមានកម្រិតខ្ពស់ ឬថ្លៃជាងប្រទេសជិតខាងក្នុងតំបន់នៅឡើយ ដែលធ្វើឱ្យថ្លៃដើមនៃការផលិតទំនិញនានានៅកម្ពុជាមានតម្លៃថ្លៃ មិនអាចធានាសមត្ថភាពប្រកួតប្រជែងជាមួយទំនិញរបស់ប្រទេសដទៃទៀតបានឡើយ។
នៅទីបំផុតទៅ ក្រៅតែពីផ្ដាច់ជីវិតទន្លេមេគង្គ តើវារីអគ្គិសនីអាចនឹងផ្ដាច់ជីវិតសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលគ្មានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA បានដែរឬទេ? មានតែពេលវេលាទេ ដែលអាចផ្ដល់ចម្លើយនេះបាន៕