Amérikaning yéngi dölet mudapi'e hoquqi qanunida xitay emeldarlirigha jaza cheklimisi qoyush orun alghan
2025.01.01
Amérikaning “2025-Yilliq dölet mudapi'e hoquqi qanun layihesi” (NDAA) 2024-yil 12-ayning 18-küni amérika dölet mejlisi teripidin maqullan'ghan, 12-ayning 24-küni amérika pirézidénti jow baydin imza qoyghan bolup, hindistan metbu'atlirining bayanigha qarighanda, bu qanunda amérika hökümitige Uyghur élidiki kishilik hoquq depsendichilikini nazaret qilish hemde kishilik hoquq jinayitige chétishliqi bolghan xitay emeldarlirini jazalash hoquqi bérilgen.
Hindistandiki “Metbu'at” (The Print), “Soda ölchimi” (Business Standard) taratqulirining xewer bérishiche, “2025-Yilliq dölet mudapi'e hoquqi qanun layihesi” de, amérikaning 2025-yilliq dölet mudapi'e xamchotigha 895 milyard dollar ajritilghan, mezkur qanun layihesige yene “Uyghur kishilik hoquq qanuni” ning munasiwetlik maddiliri kirgüzülgen. Amérika dölet mejlisi ezaliridin marko robiyo, jéf mérkili qatarliqlar sun'ghan “Uyghur kishilik hoquq qanuni” ni 2020-yil donald tramp imzalighanidi.
Xewerde déyilishiche, amérikaning “Dölet mudapi'e hoquqi qanun layihesi” her yili dégüdek yéngilinidighan we yéngidin testiqlinidighan qanun layihesi bolup, “2025-Yilliq dölet mudapi'e hoquqi qanun layihesi” ning mudditi gerche 2025-yilning axirida toshidighan bolsimu, 2030-yilghiche uni dawamliq küchke ige qilghili bolidiken. “Uyghur kishilik hoquq qanuni” ning maddilirini öz ichige alghan bu “Dölet mudapi'e hoquqi qanuni” da, amérika hökümiti “Irqiy qirghinchiliq” dep békitken kishilik hoquq jinayitige qatnashqan xitay emeldarlirigha jaza cheklimisi qoyush éniq békitilgen.
Hindistan metbu'atlirining qeyt qilishiche, yéngidin testiqlan'ghan amérika “Dölet mudapi'e hoquqi qanun layihesi” de xitay emeldarlirini jazalashqa munasiwetlik maddilarning orun élishi amérikaning Uyghur élidiki kishilik hoquq mesilisini hel qilish iradisining küchlük ikenlikini namayan qilidiken. Chet eldiki Uyghur teshkilatliri we kishilik hoquq pa'aliyetchiliri bu ehwaldin nahayiti xursen bolghanliqini bildürgen.