Istalin xitay kompartiyesining xitay xelq jumhuriyitini téz qurushi, yeni kéchiktürmey, 1949-yilining 10-aylirida élan qilishini tewsiye qildi.
Muxbir we terjimanliq salahiyitidiki 27 yashliq Uyghur ziyaliysi abduréshit imin exmetjan qasimi qatarliqlar bilen birge qaza qilghan.
Hakim jappar abdughopur qutluqofni chaqirtip kélip, exmetjan qasimi qatarliqlarning tragédiyelik qismetlirige a'it sirlarni éytip bergen.
Lyu shawchi moskwaning yardimi bilen xitay kompartiyesi wekili déng lichünni ghuljigha exmetjan qatarliqlar bilen sözlishishke ewetti.
Hakim jappar sherqiy türkistan jumhuriyitidiki köp xizmetler we sirlargha munasiwetlik shexs
Exmetjan qasimi yétekchilikidiki sherqiy türkistan milliy armiyesi rehberlirining qazagha uchrishi sowét we xitay hökümetliri teripidin "Ayropilan qazasi" dep élan qilin'ghan.
Xitay hökümiti "Shinjang ezeldin junggoning biri qismi", "Uyghurlar bu yerge köchüp kelgen xelq" deydighan tarixiy teshwiqatini kücheytip, zéminning aldi bilen manju impériyisi dewride ishghal qilin'ghanliqini inkar qilmaqta.
Istalin yalta kélishimide érishken menpe'etlirini kapaletke ige qilish üchün xitay terepning sowét ittipaqi bilen kélishim tüzüshini kütken.
Elixan törining xéti we bériya we wishinskiyning sherqiy türkistan hökümitige yardem bérish layihesi stalin teripidin tézdin testiqlanmighan.
1944-Yili 4-ayning 8-küni sherqiy türkistan muntizim milliy armiyesi qurulush bilen burunqi partizanliq urushqa xatime bériligen.
Ikki qétim musteqil döletchilik tüzümi élan qilghan 1931-1934-yilliri we 1944-1949-yilliri keng kölemlik milliy azadliq herikiti élip bérildi.
Amérika eyni waqitta xitayning ittipaqchisi bolsimu, lékin sherqiy türkistan jumhuriyitige xitayning meydanidin emes, bashqiche qarighan.
Qazaqistanda, Uyghurshunasliq tetqiqatliri sherqshunasliq instituti qarmiqidiki Uyghurshunasliq merkizidiki xadimlar teripidin élip bérilmaqta.
1941-Yili, Uyghur diyari fashizmgha qarshi ittipaqdash döletlerning öz'ara alaqe qilishida ötüshme yolluq orni ashti.
Rusiye tarixchisi, esli Uyghur élide tughulup chong bolghan wasiliy pétrof öz esiride özi qatnashqan milliy azadliq inqilab heqqide bir qatar mesililerni bayan qilghan.
Tarixchilarning qarishiche, Uyghur diyari we Uyghurlarning siyasiy, ijtima'iy-iqtisadiy we medeniyet tarixi tetqiqati rusiyede ikki esirlik musapini bésip ötti.
Xitay siyasiyonlirining qarishiche, türkiy tilliq xelqlerning qérindashliqi, étnik tughqanliq, tarixiy baghlinishliq uqumini terghib qilishi pantürkizm idiyesining ipadisi iken.
Uyghur diyarida ötken yilidin buyan "Pantürkizm we pan'islamizmgha zerbe bérish" tin ibaret bu toqmaq kishilerning béshida pulanglashqa bashlidi.
91 Yashliq tarixiy shahit munir yérzin ependi özining "Inqilabi sherqiy türkistan" gézitide ishlesh jeryanida körgen-bilgenlirini bayan qildi.
1948-Yili 10-ayda "Inqilabi sherqiy türkistan" géziti munir yérzin ependini mexsus muxbir süpitide altaygha xizmetke ewetken.
Azad sherqiy türkistan" geziti "Inqilabi sherqiy türkistan" gézitige özgertilgendin kéyin, taki 1949-yilining axirighiche özining musteqil metbu'atliq wezipisini ada qildi.
"Inqilabi sherqiy türkistan géziti" 1944-yili, 12-noyabir küni ghuljida sherqiy türkistan jumhuriyiti qurulup, bir heptidin kéyin neshr qilinishqa bashlighan.
1947-Yili, 8-ayda exmetjan qasimi bashchiliqidiki ili terep wekillirining ürümchidin ghuljigha kétishi bilen milliy birleshme hökümet buzuldi.
1946-Yili, 1-iyul küni sherqiy türkistan jumhuriyiti terep bilen xitay gomindang merkizi hökümiti wekillirining qatnishishi bilen ürümchide birleshme hökümet quruldi.
Sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümiti bilen xitay gomindang merkizi hökümiti birleshme hökümet qurulghandin kéyin, qoralliq milliy azadliq inqilab keskin siyasiy küresh dewrige kirgen.
Xitayning lagérliri ikkinchi dunya urushi mezgilidiki gitlér fashizmi qurghan yighiwélish lagérlirigha oxshitildi.
"Buryat heqiqiti" namliq gézit exmetjan qasimi qatarliqlarning sirliq ölümi heqqidiki söhbet xatirisini élan qildi.
