Abdulla rozibaqiyéfning qeyt qilishiche, 1922-yili, perghane wadisi, yettisu we bashqa jaylardiki qeshqeriye we jungghariyedin köchüp chiqip yerliship qalghan Uyghur ahalisining sani 800 ming idi.
Nurmuhemmed sadiqof: "Xitay kompartiyesi Uyghurlar diyarini igilep, öz hakimiyitini tikligen 1949-yili uzutup, 1950-yili kütüwélish Uyghurlar üchün dert-elemning bashlinishi boldi."
Exmetjan qasimi elixan töre sowét ittipaqigha élip kétilgendin kéyin hökümet we inqilabning rehbirige aylan'ghan.
Munir yérzin ependining éytishiche, eyni waqitta ürümchide Uyghurlar nopus jehette eng köp bolup, ahalining 75% ni teshkil qilatti.
Milliy armiye qoshunliri 13-séntebir küni manas deryasining gherbiy qirghiqigha yétip kélip dawamliq sherqqe yürüsh qilip, ürümchini azad qilishqa teyyarlandi.
Abdullajan ependining éytishiche, ular 1945-yili 9-aylarda ghulja zapas 4-piyadiler polkigha teqsim qilin'ghan we kéyin azad nishanliq 2-polkta turghan.
1933-Yili qurulghan sherqiy türkistan islam jumhuriyitige 86 yil, 1944-yili qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitige 75 yil toshti.
Buningdin 75 yil ilgiriki qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyiti dölet gérbi, mukemmel qanun-tüzümliri, dölet apparatliri, dölet siyasiti, shuningdek muntizim zamaniwi armiyesige ige dunyaning ilghar musteqil jumhuriyetlirining biri süpitide qed kötürgenidi.
Sabiq sherqiy türkistan armiyesi ofitséri abduréshit selimofning hayat xatirisi: milliy armiye ofitséridin musapirliq sepirigiche
Sabiq sherqiy türkistan armiyesi ofitséri abduréshit selimofning hayat xatirisi: inqilab qoynigha qoshulush
Seypidin ezizning öz eslimiside qeyt qilishiche, 1952-yili, wang jin uninggha maw zédungning uning milliy aptonomiye toghrisida konkrét pikir qoyushini telep qilghanliqini yetküzgen.
1944-1949-Yilliridiki sherqiy türkistan milliy azadliq inqilabigha qatnashqan ghuljidiki "51 Ziyaliy" ning 1951-yili, 4-mart küni achqan Uyghuristan jumhuriyiti qurush mesilisi heqqidiki yighinining arqa körünüshi tasadipiy emes idi.
Bu yil 1-öktebir xitay xelq jumhuriyitining qurulghanliqigha, shuningdek xitay hökümitining shinjangni tinchliq bilen azad qilduq dep jakarlighanliqigha 70 yil toshqan kündur.
1950-Yili 17-féwral küni maw zédong we ju énley béyjinggha qaytish aldida stalin ular üchün bergen uzitish ziyapitige seypidin ezizmu qatnashti.
Exmetjan qasimi qatarliq sherqiy türkistan jumhuriyiti we sherqiy türkistan milliy azadliq inqilabining siyasiy-herbiy rehberlirining ölümige bu yil 27-awghust küni 70 yil toshti.
Maw zédong stalinning shinjang, yeni Uyghur diyari bilenmu ayrim kélishim tüzüsh telipige bina'en, seypidin eziz bashchiliqidiki bir shinjang wekiller ömikini teshkillep, moskwagha élip kelgenidi.
Stalin we mawning kölenggisi astidiki seypidin ezizning moskwa sepiri
Uyghurlarning "Ittipaqdash jumhuriyet" chüshining berbat bolushi
Ju énley seypidin ezizige Uyghur diyaridiki hökümetning namini "Shinjang ölkilik xelq hökümiti" dep atashni éytqan.
"Ömür dastani" ning 3-tomi uning 1949-yilidin 1980-yillarghiche bolghan ariliqtiki hayat musapisi we shu waqitlarda Uyghur diyarida yüz bergen siyasiy, milliy, ijtima'iy-iqtisadiy we bashqa bir qatar ehwallar hem küreshlerge béghishlan'ghan.
Yéqinda xitayning bazi hökümet metbu'atiliri sherqiy türkistan milliy azadliq inqilabining asasliq rehberliridin biri exmetjan qasimini mexsus xatirilep maqale élan qildi.
1945-Yili, 9-ayning axirqi künliri, sherqiy türkistan milliy armiyesining az sandiki qisimliri aqsu yéngi sheher sépilini qorshap hujum qilishni dawamlashturdi.
Ayshemxanning xelq bilen bolghan munasiwetlirimu alahide yaxshi bolup, ularning hörmitige ériship, milliy armiyining obrazini tikleshtimu rol oynighan idi.
Sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümiti ayshemxanning körsetken pidakarliqi üchün uni "Pida'iy" kümüsh médali bilen teqdirleydu.
Sherqiy türkistan jumhuriyiti milliy armiyesining jenubqa ewetken qoshunining jengchisi shepqet hemshirisi ayshemxan namsiz qehrimanlarning biri.
Istalin xitay kompartiyesining xitay xelq jumhuriyitini téz qurushi, yeni kéchiktürmey, 1949-yilining 10-aylirida élan qilishini tewsiye qildi.
1949-Yili, 8-ayda exmetjan qasimi qatarliqlar bilen qaza qilghanlarning ichide Uyghur ziyaliysi we edib i'abduréshit iminmu bar idi.
