Хитай кадир: “тазилиқ ишчилириниң һәммиси уйғурлар!” (2)

Мухбиримиз әзиз
2016.06.08
Urumqi-dong-kowruk-ishsiz-Uyghurlar-305.jpg Сүрәт, үрүмчи дөң көврүк доқмушта биркар олтурушқан ишсиз уйғурлардин бир көрүнүш.
RFA File

Уйғурлар дияридики тазилиқ ишчилирини чөридигән нуқтилиқ зиярәт җәрянида сиясий вә иҗтимаий муһитниң һазирқи картинисида төвән дәриҗилик хизмәтләрниң көпинчә һалда йәрлик милләт болған уйғурларға тәқсим қилиниши, шундақла бу хизмәтләрни артқузғучиларниң һәрқачан миллий кәмситишниң обйекти болуп қеливатқанлиқи мәлум болмақта. Вәзийәт көзәткүчилириму бу һәқтә пикир баян қилип, бу һадисиниң бәзи маһийәтлик алаһидилики һәққидә тохталди.

Хитай өктичи язғучилиридин ваң лишюң уйғурлар дияридики иш тәқсиматида миллий тәркибни асас қилған һалда мәвҗут болуватқан тәңсизлик мәсилисигә дәсләп болуп диққәт қилған мутәхәссисләрниң биридур. У өзиниң әркин асия радиоси үчүн язған “үч җайдики мәйдандин шинҗаңдики йәрлик милләтләрниң әһвалиға нәзәр” намлиқ обзорида уйғурлар дияридики тазилиқ ишчилириниң әһвалини тәсвирләп мундақ қурларни язиду:
“ корла шәһиридә һечқанчә йәрлик алаһидилик мәвҗут әмәс икән. Рәстә - кочилардики адәмләрниң 95 пирсәнттин көпрәки хитайлар, әмма тазилиқ ишчилириниң һәммисила уйғурлар икән. Бу йәрдиму ақсудики мәйданларда учрайдиған әһваллар мәвҗут икән, мән мәйданға барғанда сәйли қиливатқанлар, қуш беқиватқанлар, чениқиватқанларниң һәммисиниң хитай икәнликини көрдүм. Уйғурлардин учратқиним пәқәт мәйдан әтрапида тазилиқ қиливатқанлар болди. Дәм елишқа чиққан бир түркүм хитай аял қоллиридики қип-қизил йәлпүгүчлирини пирқиритип, музикиға җөр болғиничә сәкрәп-тақлап уссул ойнаватқан иди, шу чағда йолни сүпүрүватқан бир уйғур тазилиқчи аял ашулар тәрәпкә сүрүлүп, қолидики сүпүргидә йолни җәһли билән уян ‏- буян сүпүрүшкә башлиди һәмдә бирдәмдила асман-пәләк чаң чиқиривәтти. Буниң билән һелиқи хитай аяллар уссулини тохтитип тарқап кәтти. Һелиқи тазилиқчи аял йүзигә наһайити йоған бир маска тақивалған болуп, пүткүл җәрянда униңда қандақ ипадә болғанлиқи намәлум иди.”

Бу һәқтики телефон зиярити җәрянида санҗидики мәлум аһалиләр районида тазилиқ ишчиси болуп ишләватқан зорәм ханим маашиниң бир аилә кишилириниң әң әқәллий йемәк- ичмәк вә олтурақ өй мәсилисини һәл қилишқа аранла йетидиғанлиқини, башқа хираҗәтләргә ешиниш имканийитиниң йоқлуқини билдүрди.

Биз униңдин хизмитиниң қайси дәриҗидә җапалиқ икәнликини сориғинимизда аллиқачан оттура яш басқучидин һалқип кәткән бу мәзлум буниң пүтүнләй җисманий әмгәк икәнликини тәкитлиди.

Зорәм ханим сөһбәт җәрянида өзлири шунчә җапада тазилап тәйяр қилған йолда маңидиған аптобус шопурлириниң өзлиридин беләт елишни тәләп қилмайдиғанлиқидин наһайити сөйүнидиғанлиқини, әмма пул еливелишни унтуп қалған күнлири бәзи шопурларниң өзлирини аптовуздин чүшүрүветидиғанлиқини сөзләп бәрди.

Уйғурлар дияридики бу иҗтимаий мәсилиләр һәққидә уйғур зиялийлиридин абдувәли аюп пикир қилип, һазирқи вақиттики бу хил түплүк өзгиришниң бир муһим сәвәбини деһқанларниң йәрлиридин айрилип қалғанлиқи арқисида келип чиққан, дәп қарайдиғанлиқини билдүрди.

У, өзи кичик вақитларда һәрқайси җайлардики йолларни сүпүридиған тазилиқ ишчилириниң пүтүнләй хитайлар икәнликини әслигәч, һазирқи вақитта тазилиқ ишчиси болуш хизмитиниң асасий җәһәттин уйғурларға мәнсуп болуши йәрлик милләт болған уйғурларда хорлуқ туйғуси пәйда қилидиғанлиқини тәкитлиди.

Һазир уйғурлар дияридики һәрқайси җайларда тазилиқ ишчилири қобул қилиш даимлиқ һадисә һесаблансиму “тазилиқ ишчиси қобул қилиш” еланлиридин мәлум болушичә, һазир муқим штатлиқ тазилиқ ишчиси болуш наһайити қийин икән, талланған тазилиқ ишчилири пәқәт тохтамлиқ ишчи сүпитидә ишләйдикән.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.