Göttin'gén uniwérsitétining doktor aspiranti tahirjan qahiri laypzig shehiride Uyghurlar heqqide doklat berdi

Xitay da'iriliri teripidin naheq jaza lagérigha bend qilin'ghan meshhur Uyghur alimliridin mutellip sidiq qahirining gérmaniyede doktorluq ilmiy unwani üchün oquwatqan oghli tahirjan qahiri 6-féwral küni laypzig shehiride Uyghurlar toghriliq doklat berdi.

Tahirjan qahiri dadisining lagérgha qamalghanliqidin xewer tapqan kündin bashlap, dadisi heqqide guwahliq bérish we Uyghurlar nöwette duch kéliwatqan zulumlarni anglitishni bir künmu toxtitip qoymighan idi. Ötken yilining axiridin bashlap wats'ap qatarliq ijtima'iy axbarat wasitiliri arqiliq dadisining emgeklirini tonushturuwatqan tahirjan radi'o we gézitlerde bayanat élan qilish arqiliq keng jama'etchilikning hésdashliqi we qollishini qolgha keltürüp, dadisini öz ichige alghan Uyghur serxillirini qutquzushqa chaqirmaqta.
Uning bügünki pa'aliyet sehnisi-gérmaniyening eng chong étnologiye muzéyliridin biri bolghan laypzig grassi étnologiye muzéyining yighin zalidur. 

Mezkur doklat bérish pa'aliyitini laypzig grassi étnologiye muzéyi bilen tehdit astidiki milletler teshkilati birlikte orunlashturghan. Pa'aliyet dawamida tahirjan tehdit astidiki milletler teshkilatining mes'ulliridin hanno shédler bilen so'al jawab sheklide söhbet élip bérip, Uyghur diyarida bir milyondin artuq gunahsiz insanlar naheq qamalghan jaza lagérlirining mahiyiti we uning ichide élip bériliwatqan insan qélipidin chiqqan jismaniy we rohiy qiynaqlarni misallar bilen tonushturghan.

Doklat axirida bu qétimni doklat bérish pa'aliyitini orunlashturghan laypzig grossi étnologiye muzéyining mes'uli fishér xanim, xeter astidiki milletler teshkilatining mes'ulliridin hanno shédler ependi we tahirjan qahiri ependiler ayrim-ayrim téléfon ziyaritimizni qobul qildi. 

Aldi bilen ziyaritimizni qobul qilghan tahirjan qahiri bügünki yighinning ehwali, özining tesirati we sözligen doklatining mezmuni heqqide tepsiliy melumat berdi. 

Tahirjan tahirjan sözining axirida chet'ellerde özige oxshash tonulghan ziyaliy a'ilisidin kelgen nurghun kishilerning barliqini, ularning artuqche süküt we xitay hökümitidin shapa'et tilesh yolidin waz kéchip, qolidin kelgen barliq amillarni qollinip milletning béshigha kelgen naheqchiliklerni dunya jama'etchilikige tonushturushining intayin zörürlükini bildürdi.

Laypzig grossi étnologiye muzéyining mes'uli fishér xanimmu ziyaritimizni qobul qilip, bu qétimqi pa'aliyetni ötküzüshtiki chiqish nuqtisi heqqide toxtaldi. U mundaq dédi: “Biz bir étnologiye muzéyi bolush süpitimiz bilen dunyaning yene bir yéride insanlarning béshigha kelgen tengsizliklerni tonushturush arqiliq özimizge chüshken bir burchni ada qilduq dep oylaymen.” 

Axirida ziyaritimizni qobul qilghan tehdit astidiki milletler teshkilatining mes'ulliridin hanno ependi bügünki yighindin alghan tesirati heqqide pikir bayan qildi.

Hanno ependi bundin kéyinki pa'aliyet pilanliri heqqide toxtilip yene mundaq dédi: “Biz jenwede échilidighan bu yilqi kishilik hoquq kéngishide Uyghur diyarida yüz bériwatqan kishilik hoquqqa dexli-teruz yetküzüsh jinayetlirini doklat qilmaqchimiz. Lagérlarni taqash we bigunah insanlarni derhal qoyup bérish telipini dawamliq otturigha qoyimiz. Bu yil biz xatirileshke tégishlik nurghun chong weqeler bar. Mesilen, dalay lamaning tibettin ayrilghanliqining 60 yilliqi, ürümchi 5-iyul qirghinchiliqning 10 yilliqi shularning jümlisidindur. Biz yil axirighiche ötküzülidighan bundaq pa'aliyetlerning hemmiside bérilgen pursetlerdin paydilinip, Uyghur diyaridiki Uyghur, qazaqlarning, uningdin bashqa yene teqdiri oxshiship kétidighan tibet we mongghullarning insaniy heqlirini qoghdash xizmetlirini dawamlashturimiz.”