Türk téléwiziyeside ilham toxti tonushturuldi

Ben'gutürk téléwiziyeside tarqitilghan “Uyghur alimi ilham toxti we sherqiy türkistan” namliq neq meydan programmisigha sherqiy türkistan wexpining sabiq re'isi hamut köktürk(solda) ependi teklip bilen qatnashti. 2016-Yili 20-iyun.

Türkiyening ben'gutürk téléwiziye qanilida 20-iyun düshenbe küni kechte “Uyghur alimi ilham toxti we sherqiy türkistan” dégen témida bir téléwiziye programmisi neq meydandin biwasite tarqitildi.

Programmigha “Türan tetqiqatliri jem'iyiti” ning bashliqi shundaqla téléwiziye programma riyasetchisi hesen besri pahliwan ependi riyasetchilik qilghan bolup, programmigha “Sherqiy türkistan wexpi” ning sabiq re'isi hamut köktürk ependi teklip bilen qatnashti.

Programma riyasetchisi hesen besiri pahliwan ependi ilham toxti toghrisida pikir bayan qilip mundaq dédi: “Doktor ilham toxti her ishtin awwal öz millitini we ularning heq-hoquqlirini qanun boyiche tinch usul bilen qoghdash üchün tirishqan bir türk ziyaliydur. Doktor ilham toxtining hazir ürümchi 2-nomurluq türmide naheq halda qamaqta tutuluwatqanliqini bilimiz. Uning ehwalini dawamliq küntertipte tutush intayin muhim. Doktor ilham toxti héch bir zaman qanunsiz yollar bilen mangmidi we yaki qattiq qolluq usulni qollanmidi. U, qérindash we dindashlirining heq-hoquqlirini qoghdash yolida her zaman tinch usulni tallidi, her zaman di'alog we tinch usullarni qollandi.”
45 Minut dawam qilghan programmida hamut köktürk ependi riyasetchining sherqiy türkistan mesilisi we muddetsiz qamaqqa höküm qilinip naheq türmide yétiwatqan Uyghur proféssor ilham toxti toghrisida sorighan so'allirigha jawab berdi.

Programmida ilham toxtining hayati-pa'aliyetliri, ish-izliri we uning naheq türmige qamilishdiki sewebler toghrisida söhbet élip bérildi. Hamut köktürk ependi, ilham toxti toghrisida neshr qilin'ghan türkche kitabni tonushturup ötti.
Téléwiziye programma riyasetchisi hesen besri pehliwan ependi, turan tetqiqatliri jem'iyitining ilham toxtini erkinlikke chiqirish üchün bir pa'aliyet bashlatqanliqini bildürdi.

U bu heqte mundaq dédi: “Ilham toxti Uyghurlarning heq-hoquqlirini xitay qanunini asas qilip turup izden'gen, tirishqan bolsimu, muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilinishtin we qamaqqa élinishtin qutulalmidi. Biz ‛turan tetqiqatliri jem'iyiti‚ bolush süpitimiz bilen, deslepki qedemde doktor ilham toxtini küntertipke keltürüsh we uning erkinlikke qoyup bérilishi üchün qisqa bir filim ishlep taratqularda tarqattuq we ijtima'iy uchur alaqe wasitiliri arqiliq ilham toxtigha erkinlik dégen sho'ar astida pa'aliyet bashlattuq.”

Biz, ben'gu türk téléwiziye qanilida tarqitilghan “Sherqiy türkistan we ilham toxti” dégen programma toghrisida pikir-qarashlirini élish üchün programmigha qatnashqan Uyghur tetqiqatchi hamut köktürk ependi bilen söhbet élip barduq.

Hamut köktürk ependi ilham toxti heqqide toxtilip “U, weten ichide ot üstide turup Uyghurlarning heq-hoquqliri üchün qelem kürishi qilghan bir qehriman” dédi.

Uyghur ziyaliysi ilham toxti 2014-yili 20-yanwar béyjingdiki turalghusidin tutup kétilgen we shu yili 23 séntebir ürümchi ottura sot mehkimiside “Döletni parchilash jinayiti” bilen muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilghan idi.