Özbékistandiki Uyghurche radiyo we téléwiziye dawamlashmaqta

Özbékistan Uyghurche radiyo anglitish bölümining xadimliri. 1988-Yili, tashkent.

Melumki, Uyghurlarning bir qismi ottura asiyada, yeni qazaqistan, qirghizistan, özbékistan we türkmenistanda olturaqlashqan bolup, yetmish yil mabeynide mezkur jumhuriyetler sowét ittipaqi terkibide bolup kelgen idi. Ötken esirning 90-yillirining bashlirida yüz bergen siyasiy özgirishler netijiside ularning her qaysi musteqilliqqa ériship, öz tarixini tiklesh, tilini, medeniyitini rawajlandurush, bashqa memliketler, xelq'ara teshkilatlar bilen yéngiche munasiwetlerni ornitish mumkinchilikige ige boldi.

Kéyinki melumatlar boyiche, ottura asiyada olturaqlashqan Uyghurlarning sani jehettin üchinchi orunni igiligen özbékistanda 90-yillardin tartip milliy medeniyet merkezliri ishlirining janlinishi bilen bir qatarda medeniyetni, örp-adetlerni terghib qilish meqsitide özbékistan téléwiziye -radiyo kompaniyiside Uyghurche anglitishlar we körsitishler öz pa'aliyitini bashlighan idi. Shuning béshida turghan shexslerning biri nariman qurbanof bolup, uning éytishiche, buningda bolupmu shu waqittiki özbékistan radiyo-téléwiziye dölet komitéti re'isining orunbasari xélem xudayberdiyéf köp küch chiqarghan.

N. Qurbanof 1988-yili özining ene shu téléwiziye-radiyo kompaniyesige teklip qilin'ghanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “U yerde bir-ikki yil ishligendin kéyin, xélem aka tüpeyli Uyghurche körsitishler échildi. 1990-Yili méni shu yerge teklip qildi. Bashta téxnika unchilik rawajlanmighan idi. Radiyo qéshida Uyghur ansambili bar idi. Shu ansambilni her heptide bir sa'etlik toghridin-toghra éfirgha uzitattuq. Téxnikilar azraq rawajlan'ghandin kéyin chetlerge xizmet sepirige chiqidighan bolduq. Biz köprek enjan etrapida we bashqa jaylarda yashawatqan Uyghur ahalisining hayatini, medeniyitini, sen'itini bérettuq.”

N. Qurbanof ilgiri körsitishlerning “Ümid desturi” nami bilen chiqqan bolsa, kéyin uning “Yégane a'ilide” dep özgertilgenlikini, hazirghiche körsitishler qazaq, Uyghur, tatar, qirghiz tillirida élip bériliwatqanliqini, Uyghurche anglitishlar we körsitishler rédaksiyesining köpinche Uyghur medeniyet merkezliri bilen hemkarliqta ish élip bériwatqanliqini ilgiri sürdi.

Tashkent téléwiziye-radiyo qanili “Dostluq” muherriyiti Uyghur bölümining bashliqi gülbahar qurbanowaning éytishiche, mezkur qanal arqiliq Uyghur tilidiki “Gülshen diyarim” axbarat-muzika anglitishliri öz ishini 2000-yili 1-marttin bashlighan bolup, u heptining düshenbe, charshenbe we jüme künliri bérilse, “Yégane a'ilide” namliq téléwiziye körsitishliri éyigha bir qétim her charshenbide 15 minuttin bérilidu.

Tashkent shehiride istiqamet qiliwatqan gülbahar qurbanowa radiyomiz ziyaritini qobul qilip, mezkur télé-radiyo qanilidiki Uyghurche anglitishlarning meqset-wezipisi, mezmun da'irisi üstide toxtilip, mundaq dédi: “Réspublikimizda istiqamet qiliwatqan Uyghur ahalisining memlikitimiz tereqqiyatigha qoshuwatqan munasip hessisi heqqide türlük söhbetler, radiyo ochérklar we bashqa anglitishlarni muxlislarning étibarigha yetküzüsh bolup, ular “Insan saxawiti” türkümidin orun alghan. Shundaqla xelqimiz tarixi bilen baghliq örp-adetler, medeniyitimiz we sen'itimizning rawajlinish yolida réspublika we tashkent shehiri Uyghur milliy medeniyet merkezliri teripidin emelge ashuruluwatqan ishlar “Musteqilliq büyük német” namliq desturimizde yorutulmaqta. Sha'ir-yazghuchilirimizning eserliri “Ijadiyet gülzari” anglitishidin orun alghan. Buningdin tashqiri “Sa'adet” anglitishimiz anilirimiz hem hede-singillirimizgha béghishlan'ghan.”

G. Qurbanowa shundaqla qiziqarliq xewerlerning, Uyghur milliy naxsha-sazlirining, tingshighuchilardin kelgen xet-xewerlerning “Dil nawaliri”, “Xush keypiyat” oxshash anglitishlardin orun alghanliqini tekitlep, yene mundaq dédi: “Istiqlalimizning 25 yilliqi harpisida teyyarlan'ghan her bir radiyo anglitishlirimiz qatarida istiqlalimizning tengdishi bolghan, Uyghur tilida bérilidighan desturlirimiz arqiliq milletdashlirimizning jem'iyet hayatida tutqan orni we uninggha qoshqan hessisi heqqidimu körsitishler ‛yégane a'ilide‚ namayish qilindi.”

G. Qurbanowa öz sözide mezkur téléwiziye-radiyo kompaniyeside öz kespige bérilgen we izden'güchi yashlarning az emeslikini, ularning tiriship ishlishi arqisida kompaniye körsetküchining bara-bara ösüwatqanliqini, kün tertipide turghan ijtima'iy, iqtisadiy, siyasiy, medeniy yéngiliqlarni ahalige téz yetküzüshning her bir zhurnalist üchün muhim wezipe ikenlikini otturigha qoydi.

1974-We 1980-yillar ariliqida tashkent radiyosida ishligen, hazir qazaqistanning almata wilayitide istiqamet qiliwatqan tonulghan yazghuchi abduxaliq mahmudofning éytishiche, shu waqitlarda özbékistan dölet radiyo-téléwiziye komitéti dep atalghan bu mehkime bashliqining orunbasari xélem xudayberdiyéf, Uyghur rédaksiyesining bashliqi exmetjan yaqupof bolghan idi. Uyghur rédaksiyeside yazghuchilardin séyitjan séytishéf, yehya tayirof, hésamdun islamof, tashpolat nametof we bashqilar ishligen.

A. Mahmudof bu heqte toxtilip, mundaq dédi: “Resmiy özbékistan téléwiziye we radi'o komitétining chet'ellerge anglitish bölümining Uyghurche bash rédaksiyesi dep atalghan. Bu radiyo asasen xitaygha qarshi qoyulghan bolup, künige ikki sa'et bériletti. Sekkiz tilda bériletti: özbék, hind, ordu, in'gliz we bashqilar. Radiyo qéshida Uyghur ansambili bar idi.”

A. Mahmudofning éytishiche, 1991-yili özbékistan radi'o we téléwiziye dölet komitéti özbékistan milliy téléwiziye-radiyo kompaniyisi bolup özgertilgendin kéyin, ilgiriki chet'ellerge anglitish bölümining Uyghurche bash rédaksiyesimu qaytidin teshkillen'gen idi. Radi'o yénidiki Uyghur ansambili waqitning ötüshi bilen öz pa'aliyitini toxtatqan.