Shadiman mehbus
2018.05.22
2014-Yili kechküzning bir axshimi kamérgha külümsirep yéngi bir mehbus kirip keldi. Hemme bérilip téléwizor körüwatqan bolghachqa katipliq manga buyruldi. Gewdilik, égiz, qangsharliq kelgen bu ademning sériq siyasiy kiyim ichide qeddini tik tutup közümge tikilip qarap sözleshliri hörmitimni qozghidi. Manga uning kamérgha méhman'gha chaqirilghandek kirip kélishi we ichidin échilip külüshliri issiq köründi. Ismini awliraxun déwidi tüzettim.
-“Bu dégen peyghembirimizning dadisining ismi abdulladin kelgen, shunga abdulla dep toghra atash kérek. Uyghurda bu isim abla, awla bolup qisqirip ketken ehwal mewjut”, déyishimge, u: “Ughu shundaq, emma dadam rehmetlik ezan chillap awliraxun qoyuptiken, men peyghembirimizning dadisi bolmighandikin, dadam qoyghan péti tursun, xensuche awliraxun dep yazghili bolsa shundaq yéziwéringe!” dédi. Uning shu küni “Chirining nuri dégen yéride ayallar uz, erler mendek qawul kélidu” dégen sözi tünügünkidek ésimde.
Kamér bashliqidin tartip chong kichik barliq emeldarlar téléwizor ékranidin közini üzmey heptide bir qoyulidighan “Yultuzluq menzil” programmisini körüwatatti. Shu pursette bu akimizning tarixini anglap akam köz aldimgha keldi.
Awliraxun akining yézisidin ayrilishigha “Séni xuda emes kompartiye béqiwatidu!” dégen ahanet seweb bolghan iken. U töt inisi, ikki singlisi bilen dadisidin yétim qalghan bolup iniliri kichik, ana pulsiz, amalsiz bek qiynalghan iken. Yézidin her chaghanda un, gürüchler bilen yoqlap turidiken. Bir küni wilayetning bir sékrétari yézigha chiqip namrat a'ililerni yoqlaptu. Nöwet awliraxun akigha kelgende sékirtar uningdin ehwal soraptu. Akimiz “Xudagha shükür, xudayim herbirlirining diligha insap bérip yoqlap kélishipla”, deptu. Sékrétar bu gepni anglapla xitayche kaldirlap chichanglap warqirap kétiptu. Terjimanning éytishiche, awliraxun aka shükrini xudagha emes kompartiyege éytishi kérek ikenduq. Yéza bashliqi uni “Némishqa yardemni hökümettin élip shükrini xudagha qilisen!” dep bir munche döshkelleptu.
Awliraxun aka sékirtar ketkendin kéyin ishitken ahanet we düshkelleshler har kélip qolida pulgha yaraydighan néme bolsa sétip a'ile boyiche ürümchige chiqip ketmekni qarar qiptu. Chiridin michü'en'ge yung, tére toshuydighan mashinigha chiqip qalghanliqi seweblik michü'ende tére ashlaydighan zawutqa ishqa kiriptu. Tungganlargha yallinip bodaqchiliq qiptu. Iniliriningmu qoli ishqa tégip yanchuqi pul körüshke bashlighanda ayali aghrip qéliptu. Doxturgha apiray dése pul yoq iken. Amalsiz u doraxanigha qatrap yürüp, bir dorini xet tonimighach xata yégüzüp tashlighan bahane bilen juptidin ayrilip qéliptu.
Özining sawatsizliqi seweb bolghan bu musibetke chidimighan awliraxun aka öyde töt oghulgha ash tamaq étip, kir yuyup küni ötüwatqan ikki singlisini anisini qayil qilip oqutmaqchi, tamaqni anisigha yardemliship özi étip kir -qatlarni yumaqchi boptu.
-“Singillirim harduqumni chiqardi, kichiki toluqsiz otturidin ötüp séstra boldi. Chongi doxturluq mektepte oqup doxtur boldi, ikkisining aq xalatni kiyip taraqlap méngip ishlep ketken yéride körsem körgüm kélidu. Ishim bolmisila bérip körünmey qarap olturup kétimen”-dégen idi, awliraxun aka, emdi chiridin chiqqandek qoyuq yerlik teleppuzda sözlep.
Ürümchide yigirme ikki yil tiriship, inilirini öylep, singillirini oqutup xizmetke chiqarghan awliraxun aka qayta toymu qilmay pul yighiptu. Axiri yol méngip anisi bilen heremge yol aptu. Erebistanning wizisi a'ile xizmetchisi salahiyiti bilen qoyulghan iken.
-“Hökümet tarqaq hej qilghanni tututken ayna, shunga kirip qalduq mine! chégradin uchup chiqmighan bolmisa, özi tamgha bésip hejge ruxset qilip keynidin solap qoyidiken. Lékin anamni razi qildim, anamni heremge élip bardim, özümmu allah buyrughan besh perzni toluq ada qildim. Emdi hökümet qamamdu, atamdu arminim yoq”, -dédi u yene shundaq échilip külüp.
Awliraxun aka mendek qiriq yashliq tughulghan künini kamérda ötküzüp azablinip olturghan ziyaliydin peqet besh yashla chong idi. Bir ömür anam, inilirim, singillirim dep ötken bu ademning chachliri emes saqallirighimu aq arilighan idi. Emma répididek qoruq basqan misreng chirayidin néri ketmeydighan külkisi uni unche qéri körsetmeytti. Shu küni awliraxun akidek jahanning qalaymiqan siyasiy, ijtima'iy we diniy ghewghaliridin yiraq, hayattin kütidighanliri addiy, mendek jughidin yoghan dertlerge yuqushmay yashaydighan mushundaq kishilerge hewisim kelgen idi.
***Mezkur maqalide otturigha qoyulghan pikirler aptorning shexsiy qarashliri. Radiyomizning meydanigha wekillik qilalmaydu.