Kêu cứu của nông dân và doanh nghiệp trước lệnh dừng xuất khẩu gạo!

0:00 / 0:00

Doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại Việt Nam càng gần đến ngày 6 tháng 4 năm 2020 càng “nín thở” căng thẳng chờ đợi quyết định của Thủ tướng. Vì trước đó, chính phủ yêu cầu các Bộ Nông nghiệp và Phát triên nông thôn, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan có văn bản chính thức về việc xuất khẩu gạo trong bối cảnh hiện nay gửi Bộ Công Thương trước ngày 5/4. Bộ trưởng Bộ Công Thương hoàn thiện phương án đề xuất gửi Thủ tướng Chính phủ trước ngày 6/4.

Khó khăn của doanh nghiệp xuất khẩu gạo

Tuy nhiên, cho đến tối ngày 6 tháng 4 năm 2020, Thủ tướng vẫn chưa quyết định có cho xuất khẩu gạo trở lại hay không? Trong khi đó, theo nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo, họ đang bị tổn thất rất lớn do việc ngừng xuất khẩu gạo, nếu kéo dài thêm vài tuần nữa thì nhiều doanh nghiệp có khả năng phá sản.

Trả lời RFA hôm 6/4/2020, Ông Trần Tuấn Kiệt, Phó Tổng giám đốc chuyên ngành hàng lúa gạo Công ty xuất nhập khẩu Dung Nam, có trụ sở tại quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh, nói:

“Trước ngày 6/4 thì Bộ công thương có gửi báo cáo cho thủ tướng, nhưng đến thời điểm này thì, công ty mình nói riêng, cũng nhưng các công ty xuất khẩu gạo khác thì vẫn chưa nhận được phản hồi từ phí bên thủ tướng.”

70% giá trị hợp đồng phải vay ngân hàng để mua cho đủ. Nếu không mua thì giá gạo lên sẽ thiệt hại cho công ty. Nhưng từ ngày 24 đến giờ, ngân hàng lại không giải ngân khiến mọi thứ đang trở nên rất khó khăn..<br/>-Trần Tuấn Kiệt

Ông Trần Tuấn Kiệt, cho biết, công ty Dung Nam đang gặp rất nhiều khó khăn, nhiều khách hàng tiềm năng của công ty như Philippines, đang thiếu gạo rất nhiều, cần giao gạo gấp trong tháng tư nhưng hiện nay không thể giao:

“Công ty mình đã ký được hợp đồng bán cho đối tác Philippines 15.000 tấn gạo, giao hàng trong tháng 4 xuất 7.500 tấn gạo và tháng 5 sẽ xuất 7.500 tấn, nhưng bây giờ không thể nào giao hàng cho khách hàng được. Trong tháng 4 vụ Đông Xuân mình gạo rất nhiều mà chính phủ lại ngưng không cho xuất khẩu từ ngày 24/3 thì doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn. Khách hàng đã chuyển 30% giá trị hợp đồng, bây giờ bị hoãn lại công ty không xoay xở được vì bao bì đã in rồi, hàng hoá đã mua đủ ở kho tương đương 1,8 đến 1,9 tỷ.”

Từ ngày 24/3, nhiều ngân hàng không giải ngân cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo, khiến khó lại chồng khó.

Ông Kiệt cho biết, công ty ông là công ty xuất khẩu, khi dừng xuất khẩu thì công ty không hoạt động được, 2 nhà máy chế biến gạo một là ở TP. Sa Đéc, 2 ở huyện Tân Hồng thuộc tỉnh Đồng Tháp cũng ngừng hoạt động, ông nói tiếp:

“70% giá trị hợp đồng phải vay ngân hàng để mua cho đủ. Nếu không mua thì giá gạo lên sẽ thiệt hại cho công ty. Nhưng từ ngày 24 đến giờ, ngân hàng lại không giải ngân khiến mọi thứ đang trở nên rất khó khăn, như chi phí tiền lương công nhân, nhân viên, tiền lãi ngân hàng... Trong khi người công nhân phải lo miếng cơm manh áo, vì họ làm ăn lương theo đầu tấn gạo... Chúng tôi mong muốn sau hôm hay, chính phủ xem xét cho xuất khẩu lại theo yêu cầu của doanh nghiệp.”

An ninh lương thực?

Tại cuộc họp chính phủ ngày 31/3/2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu với lãnh đạo các cơ quan bộ ngành, phải bảo đảm lương thực phải dư dả cho 100 triệu dân, không chỉ đủ ăn mà còn dự trữ và thực hiện các nhiệm vụ khác như hỗ trợ gạo để trồng rừng, học sinh miền núi… cũng như bình ổn giá.

Ông Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, xuất khẩu là cần thiết, nhưng trong bối cảnh hiện nay thì xuất khẩu phải có kiểm soát để bảo đảm an ninh lương thực, tuyệt đối không để xảy ra thiếu lương thực trong bối cảnh thời tiết, khí hậu, dịch Covid-19...

Ảnh minh họa chụp tại một cửa hàng bán gạo ở Đà Nẵng trước đây.
Ảnh minh họa chụp tại một cửa hàng bán gạo ở Đà Nẵng trước đây. (Reuters)

Trả lời RFA hôm 6/4 liên quan vấn đề này, Tiến sỹ Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, nói:

“Rõ ràng đến lúc này, cả thế giới đều lo lắng đến an ninh lương thực cả. Tình hình biến động như thế này, thì tình hình giá cả của lương thực thế giới sẽ tăng lên. Năm nay, mặc dù tình hình sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam rất khó khăn, đặc biệt là ĐBSCL, nhưng mà nói chung, Việt Nam đã vượt qua khá tốt, nên sản lượng lúa vẫn tốt. Có thể là lượng xuất khẩu không cao như mọi năm, nhưng tôi nghĩ nhu cầu xuất khẩu gạo của Việt Nam vẫn cần.”

Theo Giáo sư Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng Trường Đại học Nam Cần Thơ, chỉ cần chừa đủ lượng gạo khoảng 1,5 triệu tấn đảm bảo an ninh lương thực cho 2 tháng tiếp theo. Theo ông, đến tháng 5, hơn 1,5 triệu ha trồng lúa ở ĐBSCL dự tính sẽ thu hoạch được từ 5,3 đến 5,5 triệu tấn gạo. Còn lại khoảng 4 triệu tấn để xuất khẩu. Ông cho rằng, không có lý do gì để giữ gạo lại hết, nên tiếp tục xuất khẩu gạo để nông dân có dịp hưởng lợi khi giá lên, để có đời sống kinh tế khá hơn.

Còn theo Thạc sỹ Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia nghiên cứu độc lập về Đồng bằng sông Cửu Long, khi trao đổi với RFA hôm 6/4 thì cho rằng, nếu muốn bảo đảm an ninh lương thực thì không phải cho tương lai gần mà phải tính đến nhiều thế hệ sau:

“Mình muốn an ninh lương thực không phải năm năm, mười năm... không phải 20 năm 30 năm, mà an ninh lương thực phải là vĩnh viễn, không phải đời này, mà cho nhiều đời sau. Lâu nay mình chạy theo số lượng nhiều quá, vì số lượng dư, xuất khẩu rất nhiều, khi sản xuất 3 vụ liên tục như vậy, mà làm trong nhiều năm, tức mình lấy đi tinh túy của đất đai cho xuất khẩu. Thì phải nói rõ đó không phải an ninh lương thực quốc gia, cái đó là làm kinh tế, nhưng giá trị lúa gạo của mình thấp, cho nên làm kinh tế thì phải nghĩ ra cách làm khá hơn. Cách đó về lâu về dài ảnh hưởng đến an ninh lương thực của đời con, đời cháu mình, khi đất đai cạn kiệt, đất đai nó mệt.”

Tuy nhiên theo các cơ quan chính phủ, quyết định dừng xuất khẩu gạo là nỗi lo, liệu có thể đảm bảo an ninh lương thực cho cả nước hay không trong bối cảnh đại dịch Covid-19 đang diễn ra rất phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế không chỉ Việt Nam mà cả thế giới. Nhiều nước và vùng lãnh thổ đã tăng cường mức dự trữ lương thực.

Cũng có ý kiến cho rằng, tùy từng địa phương, chính phủ nên có chính sách xuất khẩu lúa gạo theo sản phẩm đặc thù của địa phương đó mà không ảnh hưởng an ninh lương thực. Như trường hợp của tỉnh An Giang.

Ngày 6/4, lãnh đạo tỉnh An Giang, đã có kiến nghị Thủ tướng Chính phủ về việc hỗ trợ tiêu thụ lúa gạo cho nông dân. Theo đó, tỉnh này muốn được ưu tiên xuất khẩu nếp và các loại giống lúa Japonica (hạt tròn) với tổng sản lượng hơn 822.000 tấn, do 2 mặt hàng này không tiêu thụ trong nước mà chủ yếu dành cho xuất khẩu và cũng không nằm trong nhóm phục vụ cho an ninh lương thực quốc gia.

Nhìn chung theo quan sát của tôi, lúa năm nay vẫn có dư để xuất khẩu. Tất nhiên trong tình trạng giá lên thì chính phủ cũng phải ngăn chặn để tránh lạm phát.<br/>-TS Đặng Kim Sơn

Liên quan vấn đề này, Tiến sỹ Đặng Kim Sơn, nhận định:

“Một số tỉnh ĐBSCL một vài năm vừa qua họ xuất khẩu nếp khá tốt, đặc biệt gạo tròn Japonica của vùng tứ giác Long Xuyên, Kiên Giang, An Giang... Đồng Tháp cũng trồng. Gạo này thì tiêu thụ trong nước không nhiều, chủ yếu xuất khẩu sang các nước Đông Bắc Á. Rõ ràng nó đã trở thành một thị trường ổn định, tôi nghĩ rằng, đây là hướng đề nghị hợp lý.”

Theo Tiến sỹ Đặng Kim Sơn, việc này không những tạo điều kiện cho người sản xuất nông nghiệp ở ĐBSCL có cơ hội thu hồi vốn để vượt qua khó khăn hiện nay, mặt khác nó giúp Việt Nam giữ được chữ tín trên thị trường, nhất là những thị trường tương đối ổn định. Và tiến đến xây dựng những vùng chuyên canh ổn định cho các thị trường cố định. Đó là hướng đi theo ông là rất tốt và hợp lý.

Liệu sau ngày 6 tháng 4 năm 2020, chính phủ có cho phép các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trở lại? Tiến sỹ Đặng Kim Sơn, nhận định:

“Tôi không liên quan đến quá trình ra quyết định này, nhưng tôi nghĩ, từ nhiều nguồn tin, từ báo cáo của các tỉnh, từ kiểm tra của các doanh nghiệp, thì chính phủ sẽ thấy được bức tranh tổng thể. Nhìn chung theo quan sát của tôi, lúa năm nay vẫn có dư để xuất khẩu. Tất nhiên trong tình trạng giá lên thì chính phủ cũng phải ngăn chặn để tránh lạm phát. Ví dụ như vừa rồi rất vất vả mới hạ được giá thịt lợn xuống sau đợt dịch tả lợn châu Phi. Bây giờ trong tình hình khó khăn chung, giá lương thực thế giới lên sẽ kéo giá trong nước lên theo, cho nên quan sát theo dõi, đảm bảo ổn định về giá cả là chuyện cần thiết.”

Còn ông Trần Tuấn Kiệt, Phó Tổng giám đốc Công ty xuất nhập khẩu Dung Nam, thì cho biết, nếu trong tháng 4 này, chính phủ vẫn chưa cho xuất khẩu gạo lại thì công ty ông sẽ điêu đứng, vì không có tiền đóng lãi ngân hàng, tiền trả lương của tất cả cán bộ công nhân viên trong công ty... Trong khi đó, gạo thì chất đầy trong kho của nông dân, muốn mua lúa cho dân cũng không có tiền mà mua, mà giá gạo như hiện nay thật sự công ty ông cũng không dám mạo hiểm mua vào, vì không biết bao giờ chính phủ mới cho xuất khẩu gạo trở lại.

Theo Tiến sỹ Đặng Kim Sơn, nếu xét về cung cầu, so với cầu trong nước hiện nay, và cung trong nước hiện nay, thì chắc chắn vẫn có dư để xuất khẩu. Ông cho rằng, chính phủ sẽ từng bước cho phép xuất khẩu theo tiến độ, có thể quy mô nhỏ hơn, nhưng chắc chắn việc xuất khẩu sẽ tiếp diễn trong tương lai gần.