Một tuyển tập được đưa vào các thư viện
“Nguyễn Trọng Tạo Thơ và Trường ca” là một tuyển tập dày 556 trang gồm 296 bài thơ, 2 trường ca và 4 bài viết của Hoàng Phủ Ngọc Tường, Nguyễn Đăng Điệp, Nguyễn Thụy Kha, nữ nhà thơ Mỹ Mary E. Croy, và trích lời nhận định của Nguyễn Đình Thi, Vũ Cao.
Đây là cuốn sách được nhà nước đặt hàng cho các thư viện trung ương và địa phương. Nội dung do tác giả tự chọn. Nói về chuyện nhà nước đặt hàng để in tác phẩm thơ cho mình, nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo cho biết:
-Gọi là đặt hàng là vì nhà nước đưa một số tiền cho nhà xuất bản để họ in tập thơ của tôi và sau đó họ sẽ mua cho tất cả các thư viện trên toàn quốc. Hình như nhà nước họ dự định những tác giả mà họ cần phải lưu giữ lại, làm sao để bạn đọc có để mà theo dõi một hệ thống các tác giả trong nước. Tất nhiên số lượng không được lớn, với 64 tỉnh thành họ cũng chỉ đặt 500 cuốn.
nhà nước đưa một số tiền cho nhà xuất bản để họ in tập thơ của tôi và sau đó họ sẽ mua cho tất cả các thư viện trên toàn quốc. Hình như nhà nước họ dự định những tác giả mà họ cần phải lưu giữ lại, làm sao để bạn đọc có để mà theo dõi một hệ thống các tác giả trong nước.<br/>
-Xin anh cho biết với số sách giới hạn như vậy thì anh và Trung Tâm Văn Hóa Đông Tây đã làm gì để có thêm sách cho người đọc?
-Nếu chỉ nhà nước đặt hàng thì không thể đủ cho công chúng người ta cần đọc. Rất nhiều người muốn có trong tay hay tủ sách gia đình của mình, có cuốn thơ của Nguyễn Trọng Tạo cho nên tôi và Trung tâm Văn Hóa Đông Tây bàn nhau in thêm. Tác giả bỏ tiền ra in thêm một số lượng khác để đáp ứng sự mong mỏi của người đọc. Chúng tôi tổ chức buổi ra mắt sách và nghĩ rằng việc ra mắt này thì bán sách chỉ là phụ thôi. Trung tâm Văn Hóa Đông Tây họ nghĩ rằng cuộc ra mắt sách của Nguyễn Trọng Tạo thì sẽ tập trung lại những
người yêu thích thơ Nguyễn Trọng Tạo và sẽ có một cuộc vui. Họ sẽ làm cả ngày trong 12 tiếng đồng hồ, từ 9 giờ sáng Chúa Nhật ngày 13 tháng 11 cho tới 21 giờ.
-Vâng, khi chương trình này đến với quý vị chúng ta còn một đêm nữa thì buổi ra mắt sách của nhà thơ tại Trung tâm Văn Hóa Đông Tây sẽ bắt đầu. Đối với nhiều người ở xa thì đây quả thật là một điều đáng tiếc vì không có cơ hội gặp gỡ nhà thơ, nhạc sĩ mà họ yêu mến. Thưa anh Nguyễn Trọng Tạo anh có thể trình bày vài bài thơ trong tác phẩm “Nguyễn Trọng Tạo Thơ và Trường ca” hay không?
- Trong quyển sách ấy có 296 bài thơ và hai trường ca. Tôi chưa bao giờ nghĩ là mình sẽ in một tập thơ dày năm sáu trăm trang như vậy. Tôi cũng muốn đọc để gửi đến thính giả một số bài thơ thí dụ như bài “Tản mạn đời tôi sống”. Đây là bài thơ mang một dấu ấn rất mạnh ở Việt Nam đầu những năm 80. Bài thơ này tôi viết năm 81, trước đổi mới. Bài thơ đã gây một cú sốc trong thi đàn Việt Nam trong cái thời đó.
Một cú sốc trong thi đàn Việt Nam
Cú sốc này đã làm cho tôi phải rời khỏi Hà Nội và đi về miền Trung đến 15 năm, cũng ngang thời gian lưu lạc của Thúy Kiều. Sau đó tôi mới về Hà Nội nhưng rất may mắn, đến năm 86 trong thời kỳ đổi mới thì bài thơ được đánh giá lại, được in và đọc trên các đài phát thanh. Cái thời ấy tôi muốn nói sự thật của một thời đoạn trên đất nước Việt Nam…
Tản mạn thời tôi sống
Những bông hoa vẫn cứ nở đúng mùa
Như thời đã đi qua, như thời rồi sẽ đến
Nhưng cái thời tôi sống hẳn khác xưa
Trong bài hát thêm bom rơi, và súng
Anh yêu em anh phải đi ra trận
Vợ yêu chồng biết chờ đợi, nuôi con
Đất yêu người đất nhận làm lá chắn
Hai mươi năm không nguôi lửa chiến trường
Hai mươi năm không ngày nào vắng người chết đạn
Khăn tang bay người sống trắng mái đầu
Đâu cũng gặp những nghĩa trang liệt sĩ
Chiến tranh chấm dứt rồi mà nào dễ tin đâu!
2.
Những bông hoa vẫn cứ nở đúng mùa
Nhưng màu hoa thời tôi thì có khác
Xe đến công trường bay mù bụi cát
Màu hoa thường lấm bụi suốt mùa khô
Lúa ngậm đòng lụt bão đến xô bồ
Nhà đang dựng thiếu xi măng, thiếu gạch
Bao đám cưới chưa có phòng hạnh phúc
Mây ngổn ngang lam lũ những dáng người
Anh nhớ em nhớ về phía cuối trời
Nơi đất mới khai hoang chân em dầm trong đất
Em nhớ anh nhớ về nơi bóng giặc
Cứ rập rình quanh cột mốc đêm đêm
Gió thầm thào như chẳng thể nguôi yên
Gạo thịt cửa hàng nhiều khi không đủ bán
Con phe sục khắp ga tàu bến cảng
Giá chợ đen ngoảnh mặt với đồng lương…
Có bao người ước cuộc sống bình thường
Như một thuở xa xôi mình đã có
Thuở miếng ăn không phải bàn đến nữa
Thuở chiến tranh chưa chạm ngõ nhà mình
Có bao người bạc bẽo với quê hương
Thả số phận bập bềnh vào biển tối
Thời tôi sống có bao nhiêu câu hỏi
Câu trả lời thật không dễ dàng chi!...
3.
Những bông hoa vẫn cứ nở đúng mùa
Chỉ vết thương rồi thời gian làm sẹo
Vầng trăng mọc vào thơ mỗi ngày dường đổi mới
Người lo toan vầng trăng chẳng yên tròn
Tôi sống thời không thể đứng quay lưng
Bao biến động dễ đâu nhìn thấy được
Bờ thẳng hơn những cánh đồng hợp tác
Đê sông Hồng sau màu lũ thêm cao
Tàu ngoài khơi vừa phát hiện mỏ dầu
Đập thủy điện sông Đà đang xây móng
Tờ báo đẫm mồ hôi bỗng sáng dòng tin ngắn:
“Nhà máy giấy Bãi Bằng vừa ra mẻ đầu tiên”
Thời đã qua sẽ chẳng khỏi ngạc nhiên
Nếu trở lại bây giờ vẫn quần nâu dạo phố
Thời tôi sống cả đến bầy em nhỏ
Diện quần bò nhảy theo điệu nhạc vui…
Đài thêm nhiều những bài hát yêu nhau
Những điệu múa ba-lê hồng hào thêm sân khấu
Cái mới đến ngỡ ngàng rồi nhập cuộc
Báo bớt trang báo thêm chút thơ tình
Thơ chưa hay thì thơ nói thật lòng
Ai giả dối rồi biết mình lầm lỗi
Thời tôi sống có bao nhiêu câu hỏi
Câu trả lời thật không dễ dàng chi!...
4.
Khi đang đắm yêu nào tin được bao giờ
Rồi một ngày người yêu ta đổi dạ
Rồi một ngày thần tượng ta tan vỡ
Bạn bè thân thọc súng ở bên sườn
Sau cái bắt tay xòe một lưỡi dao găm
Kẻ tình nguyện giữ nhà muốn chiếm nhà ta ở
Tấm ảnh Mao treo lẫn màu cờ đỏ
Tay ta treo đâu nghĩ có một lần!...
Như con chiên sùng đạo chợt bàng hoàng
Nhận ra Chúa chỉ ghép bằng đất đá
Thời tôi sống thêm một lần súng nổ
Trái tim đau rỏ máu dọc biên thùy…
5.
Rồi thời gian qua đi rồi tuổi trẻ qua đi
Ai sau tôi ở vào thời sắp đến
Thời không còn khổ đau thời không còn nghèo túng
Đọc thơ tôi xin bạn chớ chau mày.
Bạn hãy quên đi vất vả những hàng ngày
Bao lo lắng đời thường từng làm tuổi xanh ta bạc tóc
Chỉ Hy vọng và Niềm tin giúp ta thêm sức lực
Câu thơ này xin bạn nhớ giùm cho:
Những bông hoa vẫn cứ nở đúng mùa!...
-Đấy là bài “Tản mạn thời tôi sống”. Sau đó hai năm tôi có viết một bài để trả lời một câu hỏi thôi. Năm 81 tôi viết “Câu trả lời thật không dễ dàng chi” đến năm 92 tôi viết “Có câu trả lời biến thành câu hỏi”.
Tôi tiếp tục một câu hỏi lớn đối với cuộc sống của chúng ta qua bài “Đồng dao cho người lớn”. Đây là câu chuyện của người lớn nhưng mà dùng để mở cái nhịp đồng dao cho trẻ con:
Đồng dao cho người lớn
có cánh rừng chết vẫn xanh trong tôi
có con người sống mà như qua đời
có câu trả lời biến thành câu hỏi
có kẻ ngoại tình ngỡ là tiệc cưới
có cha có mẹ có trẻ mồ côi
có ông trăng tròn nào phải mâm xôi
có cả đất trời mà không nhà ở
có vui nho nhỏ có buồn mênh mông
mà thuyền vẫn sông mà xanh vẫn cỏ
mà đời vẫn say mà hồn vẫn gió
có thương có nhớ có khóc có cười
có cái chớp mắt đã nghìn năm trôi.
-Thưa nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo mới đây anh đã phổ biến một bài thơ đã được anh sáng tác vào năm 1980 viết vê những người lính đang trú đóng trên đảo Vạn Hoa. Bài thơ này gợi lại nhiều hình ảnh khiến người ta có cảm giác rằng những người lính trẻ này có vẻ như bị bỏ quên trong trí nhớ của nhiều người, anh có những chia sẻ gì về bài thơ này thưa anh?
-Vâng tôi đã ra đảo và đã viết bài thơ “Anh đã yêu như vậy”. Người lính trên đảo vất vả lắm, nước ngọt rất khó khăn, rau thì rất hiếm. Tôi nghĩ rất lạ đời, kinh ngạc và cả kính trọng những người sống một cuộc sống quá khó khăn quá vất vả như thế mà họ vẫn yêu hòn đảo như vậy.
tôi đã ra đảo và đã viết bài thơ "Anh đã yêu như vậy". Người lính trên đảo vất vả lắm, nước ngọt rất khó khăn, rau thì rất hiếm. Tôi nghĩ rất lạ đời, kinh ngạc và cả kính trọng những người sống một cuộc sống quá khó khăn quá vất vả như thế mà họ vẫn yêu hòn đảo như vậy<br/>
Anh đã yêu như vậy
Chẳng lẽ anh yêu đất cằn và đá cỗi
nắng cháy da và rét buốt xương
gió xé rách áo quần
mưa ném nghiêng mũ cối
chẳng lẽ anh yêu sóng biển gào dữ dội
át cả tiếng em từ phía đất liền?
Công sự anh đào xuyên ngày, xuyên đêm
đào vào đá (lưỡi xẻng thay mấy bận)
những cánh tay kéo pháo hai ba tấn
lên điểm cao, dốc dựng lệch trời xanh
chẳng lẽ anh yêu đá cào tướp bàn chân
dày cao cổ rách rồi, tay con trai lại vá?
Sống giữa biển mà lắm khi thèm cá
luống rau trồng trong lưới ngăn chim
nước biển nhiều mà chẳng thể nấu cơm
(phuy nước ngọt để dành khi giặc giã)
chẳng lẽ anh yêu đêm liên hoan văn nghệ
có chàng trai sắm vai gái diễn chèo?
Chẳng lẽ anh yêu những đêm ngủ hầm kèo
báo đến chậm hai tuần vẫn gọi là “báo mới”
lá thư tình đọc chung cùng đồng đội
lúc nghe đài là lúc gặp quê hương
chẳng lẽ anh yêu những ngày tháng thẳng căng
đêm bật dậy mấy lần báo động?
Nhưng em ơi, giữa muôn trùng biển sóng
anh đã yêu như vậy ngày ngày
như yêu em đắm say
yêu giấc ngủ hằng mơ về bờ cát
bởi anh biết:
nếu lòng mình đổi khác
giặc sẽ tràn qua đảo của mình đây!…
Quý vị vừa theo dõi buổi mạn đàm với nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo về tác phẩm “Nguyễn Trọng Tạo Thơ và Trường ca”. Hy vọng quý vị có thêm thông tin về tác phẩm này để làm giàu thêm tủ sách gia đình hay trong trí nhớ về một tác giả nhiều tài năng trên cả hai lĩnh vực âm nhạc và thơ ca.