Рафто кишилик һоқуқ фонди хитай даирлирини ғулҗа "5-феврал вәқәси" үстидин тәкшүрүш елип беришқа чақирди
Норвегийәдики рафто кишилик һоқуқ фонди баянат елан қилип, хитай даирлирини буниңдин 23 йил аввал йүз бәргән ғулҗа "5-феврал вәқәси" ни бастурушта мәсулийити бар әмәлдарларни җавабкарлиққа тартишқа чақирған. Баянатта, 1997-йили 5-феврал күни миңлиған уйғурниң ғулҗа шәһридә намайиш қилип, тәң баравәрлик, диний, мәдәнийәт вә сөз әркинлики, шундақла ирқий кәмситишкә хатимә беришни тәләп қилғанлиқи тәкитләнгән. Баянатта йәнә хитай даирлириниң намайишни қораллиқ бастурғанлиқи тәнқид қилинип: "биз 1997-йили 5-феврал күни қирғинчилиққа учриған қурбанларни хатириләймиз. Бу уйғур тарихиниң әң зулмәтлик бир сәһиписи. Һалбуки, биз бу мусибәтлик хатирә күнидин пайдилинип йеқинқи йилларда қолға елинған барлиқ уйғурларниң садаси болимиз" дейилгән.
Ғулҗа "5-феврал вәқәси" уйғурларниң һазирқи заман тарихидики муһим бурулуш нуқтилириниң биридур. Мәзкур вәқәдә қанчә уйғурниң өлгәнлики, қанчисиниң қамаққа һөкүм қилинғанлиқи яки из-дерәксиз ғайип болғанлиқи мәлум әмәс. Хитай һөкүмити вәқәдә 3 хитайниң өлгәнликини илгири сүрсиму, лекин һечқачан өлгән, қамаққа елинған яки из-дерәксиз йоқалған уйғурлар һәққидә учур берип бақмиған. Хәлқара кәчүрүм тәшкилатиниң 1999-йили 4-айда елан қилған доклатида, хитай даирилириниң бу вәқәгә четишлиқ 200 дин артуқ уйғурға өлүм җазасиға һөкүм қилғанлиқи тәкитләнгән. Кишилик һоқуқ паалийәтчилириниң илгири сүрүшичә, "5-феврал вәқәси" гә ғулҗа мәшрипиниң рәһбәрлириниң тутқун қилиниши сәвәб болған.
Америкадики "уйғур кишилик һоқуқ қурулуши" ниң хадими зубәйрә шәмшидин 7-феврал "хоңкоң әркин ахбарат" торида елан қилған бу һәқтики мақалисидә, ғулҗа яшлириниң абдухелилни қоюп беришни вә асаси қанунлуқ һәқ-һоқуқлирини тәләп қилип елип барған намайиши қанлиқ бастурулғанлиқини билдүргән. Рафто кишилик һоқуқ фонди 5-феврал елан қилған баянатида, ғулҗа вәқәсигә четилип һазирғичә қамақта йетиватқан барлиқ тутқунларниң дәрһал қоюп берилиши, хитай даирлириниң бу вәқә үстидин тәкшүрүш елип берип, намайишчиларни бастурушта мәсулийити бар әмәлдарларни җавабкарлиққа тартишни тәләп қилған.
- Сәуди әрәбистан һөкүмитиниң һәмдулла вәлийни хитайға қайтуридиғанлиқи илгири сүрүлди
- Рәйһан әсәт: "иним әкбәрни вә башқа милйонлиған инсанларни набут қилғанлар җавабкарлиққа тартилидиған күнләр чоқум келиду"
- Қазақистанлиқ адвокат президент тоқайефни тәрәпләр билән дәрһал миллий диалог өткүзүшкә чақирди
- Тәйвәнлик содигәрниң майтағ һәққидики аччиқ тәсиратлири
- Ялқун рози қатарлиқ тутқундики уйғур зиялийлири үчүн йеңи йил һарписида елан қилинған чақириқлар инкас қозғиди
