“очуқ дуняви һәқләр” тори: “уйғур мәсилисиниң б д т да рәт қилинишиниң тәсири уйғурлар биләнла чәклинип қалмайду”

Голландийәлик адвокат вә паалийәтчи микаел хорнек “очуқ дуняви һәқләр” торида мақалә елан қилип, б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң бу йил өктәбирдә уйғур мәсилисини музакирә қилишни рәт қилишиниң тәсири уйғурлар билән чәклинип қалмайдиғанлиқи, униң хитай һөкүмитигә мунасивәтлик кишилик һоқуқ мәсилилиридин һалқип өтүп, дунявий кишилик һоқуқ мәсилилиридики техиму чоң хирисларға елип баридиғанлиқини билдүргән. Униң ‍ейтишичә, әгәр кишилик һоқуқ кеңиши хитайдики еғир кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлиридин ‍өзини қачурса, бу башқа дөләтләрниң кишилик һоқуқта һәмкарлишиштин өзини қачурушини қанунлаштурудикән.

Б д т кишилик һоқуқ кеңиши бу йил өктәбирниң оттурлирида ғәрб дөләтлириниң уйғур вәзийитини музакирә қилиш тәклип лайиһәсини интайин аз пәрқ билән рәт қилип, қаттиқ ғулғула қозғиған. Микаел хорник “кишилик һоқуқ кеңиши хитайдики уйғурларни қоғдиялмиди” мавзулуқ мақалисидә, беләт ташлаш б д т ичидики техиму кәң йүзлинишни ипадилигәнлики, хитайниң иқтисадий күчини сиясий тәсиргә айландурғанлиқи, униң б д т хамчотидики пейини көпәйтип, б д т ниң һәр қайси органлиридики орниға капаләтлик қилғанлиқини әкс-әттүридиғанлиқини билдүргән.

Униң көрситишичә, б д т ниң тән җазаси ишлирини алаһидә тәкшүргүчиси әлис едвардисниң ейтқинидәк, уйғурларниң тәқдирини музакирә қилишта башқа ‍орунларни издәш муһим икән.

У, һазирқи бар болған җәнвәдики мәвҗут кишилик һоқуқ рамкиси б д т алаһидә һоқуқлуқ мупәттишиниң тәкшүрүш елиш бериши, б д т шәртнамисидики органларниң тәкшүрүш елип бериши вә арилишишиға йол қоюдиғанлиқи, б д т ниң сиртидики дуня уйғур қурултийи қатарлиқ тәшкиклатларни қоллаш вә уларға һоқуқ бериш керәкликлини билдүргән.