Америка хәлқара диний әркинлик комитети америка һөкүмитини хитайниң уйғур елидики җинайәтлирини җавабкарлиққа тартишқа чақирди

Америка хәлқара диний әркинлик комитети 25-апрел күни 2022-йиллиқ хәлқара диний әркинлик доклати елан қилип, америка һөкүмитидин хитайниң диний әркинлик дәпсәндичилики, униң уйғур илидики ирқий қирғинчилиқ вә башқа вәһший җинайәтлирини җавабкарлиққа тартишни тәләп қилған. Доклатта көрситилишичә, америка ‍охшаш пикирдики дөләтләр вә б д т кишилик һоқуқ кеңиши билән мәхсус б д т тәкшүрүш комитети қуруп, “шинҗаңдики ирқий қирғинчилиқ вә башқа вәһший җинайәтләрни садир қилғучиларни тәкшүрүши вә җавабкарлирини ениқлап чиқиши, шундақла хитайдики башқа еғир кишилик һоқуқ дәпсәндичиликлирини һөҗҗәтләштүрүши керәк” икән

Доклатта йәнә америка һөкүмитиниң хитайға алақидар кишилик һоқуқ қанунлирини ‍иҗра қилип, америка ширкәтлириниң хитайда диний әркинликниң дәпсәндә қилинишиға иштирак қилип қалмаслиқиға капаләтлик қилиш тәләп қилинған. Доклатта көрситилишичә, америка дөләт мәҗлиси һөкүмәт билән һәмкарлишип, “уйғур мәҗбурий әмгикиниң алдини елиш қануни”, “тибәт сиясити вә қоллаш қануни” ниға ‍охшаш қанунларниң иҗра қилинишиға капаләтлик қилиши керәк икән. Доклатта, 2021-йили хитай диний әркинлик вәзийитиниң давамлиқ начарлашқанлиқи, динни хитайлаштуруш сияситиниң давамлашқанлиқи, болупму шинҗаң даирилириниң уйғур вә башқа түркий мусулманлирини һәр хил диний сәвәбләр билән давамлиқ җаза лагерлирида, түрмә вә мәҗбурий әмгәк лагерлирида тутуп турғанлиқи тәкитләнгән.

Доклатта мундақ дейилгән: “сабиқ мәһбуслар вә шаһитлар тутқунда җисманий вә психологийәлик қийнаш, басқунчилиқ вә җинсий зораванлиқниң башқа шәкиллири, мәҗбурий әмгәк, мәҗбурий туғмас қилиш вә бала чүшүрүш оператсийәсиниң йүз бәргәнликлирини доклат қилди. Шуниң билән бир вақитта, даириләр 880 миң мусулман балини ата-анисидин айриған, шундақла шинҗаңдики муһим диний вә мәдәнийәт орунлирини вәйран қилған яки дәхли-тәруз қилған.” 90 бәтлик бу доклатта, дунядики хитайни өз ичигә алған 27 дөләтниң ‍өткән бир йиллиқ диний әркинлик вәзийити йорутуп берилгән болуп, доклатта хитайниң бу йилму америка ташқи ишлар министирлиқиниң диний әркинлик вәзийити “алаһидә диққәт қилинидиған дөләтләр тизимлики” гә киргүзүлүши тәләп қилинған.